سرنگوني دولت محمد مرسي با کودتاي ارتش، با واکنش هاي داخلي و خارجي گسترده اي روبرو شد. درهمين رابطه آمريکا، اتحاديه اروپا، سازمان ملل و دستگاه ديپلماسي کشورمان مواضع مختلفي نشان داده اند.
رئيس جمهوري آمريکا با ابراز نگراني از تحولات جاري در مصر، دستور بازنگري در کمکهاي مالي به اين کشور را صادر کرد.
باراک اوباما رئيس جمهوري آمريکا در اولين واکنش به برکناري محمد مرسي از رياست جمهوري مصر گفت: انتظار دارم که ارتش از حق تجمعات مسالمت آميز در مصر حمايت کند.
جن پساکي، سخنگوي وزارت امور خارجه آمريکا نيز در پاسخ به اينکه آيا ارتش مصر حق کنار گذاشتن مرسي را از قدرت دارد، گفت: ما در اين مناقشه طرف کسي را نميگيريم.همچنين ژنرال مارتين دمپسي رئيس ستاد مشترک ارتش آمريکا به ارتش مصر در صورتي که سقوط محمد مرسي از قدرت يک کودتا تلقي شود از بابت عواقب آن هشدار داد.همچنين کميته امور خارجي مجلس نمايندگان آمريکا با صدور اطلاعيهاي از عزل محمد مرسي، رئيس جمهور مصر از قدرت استقبال کرد.جان بولتون، نماينده اسبق آمريکا در سازمان ملل نيز گفت،واشنگتن با بيرون راندن حسني مبارک، مرتکب يک خطاي راهبردي شده است.سخنگوي وزارت امور خارجه کشورمان نيز در واکنش به تحولات جاري در مصر، بر ضرورت تحقق مطالبات مشروع مردم اين کشور تأکيد کرد و گفت: اميدواريم روند آينده تحولات در فضايي که منافع و مصالح مردم مصر را تأمين کند، ادامه يابد.سيد عباس عراقچي سخنگوي وزارت امور خارجه کشورمان با اشاره به تحولات جاري در مصر اظهار داشت: جمهوري اسلامي ايران ضمن اهتمام به تحولات مصر و احترام به خاستگاه سياسي مردم فهيم، متمدن و تاريخ ساز اين کشور، بر ضرورت تحقق مطالبات مشروع آنان تاکيد ميکند و اميدوار است روند آينده تحولات در فضايي که منافع و مصالح مردم مصر را تامين کند ادامه يابد و با پيگيري دقيق روند دموکراتيک و حفظ دستاوردهاي انقلاب به خواسته آحاد مردم، احزاب، گروهها و جريانات موثر سياسي کشور توجه و زمينه مشارکت حداکثري اقشار مختلف مردم و جامعه مدني مصر فراهم شود.از طرفي،اتحاديه اروپا خواهان بازگشت سريع به دموکراسي در مصر بعد از سرنگوني محمد مرسي به وسيله نيروهاي مسلح شد.
ويليام هيگ، وزير خارجه انگليس نيز در بيانيهاي ضمن دعوت به حفظ آرامش در مصر، گفت: اوضاعي خطرناک در مصر کاملا قابل مشاهده است و من از تمامي گروهها ميخواهم که خويشتن دار باشند.نخستوزير انگليس نيز گفت: مداخله نظامي هيچگاه يک روند دموکراتيک نيست و بايد انتقالي دموکراتيک در مصر صورت پذيرد.در اين حال،بان کي مون، دبيرکل سازمان ملل نيز در ارزيابي وقايع مصر گفت: دخالت نظامي در امور هر کشوري منبع نگراني است و بايد حکومت مدني برقرار شود.از ديگر سو،عبدالله بن زايد آل نهيان وزير خارجه امارات در بيانيهاي اعلام کرد: ارتش بزرگ مصر بار ديگر ثابت کرد که عملا دژ، حامي و پشتيبان قوي اين کشور است که تضمين ميکند مصر همچنان کشوري نهادي و قانونمند باقي بماند؛ کشوري که همه اقشار ملت برادر مصر را دربر ميگيرد.اين در حالي است که،شاه عربستان در پيامي برکناري محمد مرسي و انتخاب عدلي منصور به عنوان رئيس جمهور جديد مصر را به وي تبريک گفت.در چنين شرايطي،«احمد داوود اوغلو»، وزير خارجه ترکيه اقدام ارتش مبني بر خلع محمد مرسي از قدرت را اقدامي غيرقابل قبول و يک «کودتاي نظامي» خواند.
در همين حال،ميخائيل مالگيلوف، رئيس کميته امور خارجه در مجلس سناي روسيه اعلام کرد که آنچه که در مصر رخ داد انقلاب نرم بود که احزاب مخالف و گروههاي جوانان از آن حمايت کردند و اين مسئله بر ديگر کشورهاي شاهد بهار عربي تاثير خواهد گذاشت.حزب کنگره مردمي که حزب رئيس جمهور تونس است نيز با صدور اطلاعيهاي اقدام ارتش مصر مبني بر عزل رئيس جمهور آن کشور از قدرت را محکوم کرد.همچنين بشار اسد، رئيس جمهوري سوريه در گفتوگو با يک روزنامه سوري اظهار داشت آنچه که در مصر رخ ميدهد سقوط چيزي است که از آن به عنوان اسلام سياسي تعبير ميشود.وي خاطرنشان کرد: کساني که دين را در سياست به کار ميگيرند يا از دين براي گروهي در مقابل گروه ديگر استفاده ميکنند در هر نقطهاي از جهان باشند، سقوط خواهند کرد. اسد خطاب به مرسي افزود: تو هيچ وقت نميتواني مردم را فريب دهي و هرگز سطح فکر تو به حد ملت مصر که تمدني هزاران سالانه دارند و يک تفکر قومي عربي روشني را دنبال ميکنند، نميرسد.آندرس فوگ راسموسن، دبير کل ناتو نيزاوضاع کشور مصر را بسيار نگرانکننده خواند.از سويي،شيخ تميم بن حمد آل ثاني امير قطر به عدلي منصور رئيس جمهوري موقت مصر به مناسبت اداي سوگند تبريک گفت.در اين حال،گابي اشکنازي، رئيس سابق ستاد مشترک ارتش رژيم صهيونيستي در واکنش به حوادث اخير مصر و برکناري محمد مرسي، رئيسجمهوري سابق اين کشور اعلام کرد: چيزي که از آن به عنوان انقلاب دوم در مصر ياد ميشود در حقيقت زمين لرزه بود.
جزئيات کودتا
در پي پايان ضرب الاجل 48 ساعته ارتش براي نيروهاي سياسي مصر، فرمانده نيروهاي مسلح اين کشور با صدور بيانيهاي نقشه راه آينده کشور را تعيين کرد که بر اساس آن قانون اساسي تعليق و محمد مرسي برکنار شد وهمچنين رئيس دادگاه قانون اساسي به طور موقت اداره امور کشور را بر عهده گرفت. «عبدالفتاح السيسي» وزير دفاع مصر و فرمانده نيروهاي مسلح با انتشار بيانيهاي نقشه راه آينده اين کشور را ترسيم کرد.
السيسي در بيانيه نيروهاي مسلح اعلام کرد: گروههاي سياسي که با فرماندهان کل نيروهاي مسلح نشست برگزار کردند، درباره نقشه راه به قرار زير توافق کردند :اول اينکه،قانون اساسي فعلي به صورت موقت تعليق شد.دوم اينکه رئيس دادگاه عالي قانون اساسي و رئيس دادگاه عالي قانون اساسي اداره امور کشور در مرحله انتقالي تا انتخاب رئيس جمهوري جديد را بر عهده خواهد گرفت. سوم، دعوت مردم به برگزاري زودهنگام انتخابات رياست جمهوري.چهارم،رئيس دادگاه قانون اساسي حق دارد بيانيههاي قانون اساسي و قوانين اجرايي لازم براي اداره مرحله انتقالي را صادر کند.پنجم،تشکيل دولت شايسته سالار ملي قوي که از اختيارات لازم براي اداره مرحله انتقالي برخوردار باشد.ششم،تشکيل کميتهاي با حضور تمامي طيفهاي سياسي و با حضور کارشناسان براي بررسي تعديلهاي قابل اجرا بر قانون اسياسي لغو شده.در چنين شرايطي، محمد مرسي در واکنش به بيانيهاي از ارتش که وي را از قدرت عزل کرد، اين اقدام را کودتايي عليه مشروعيت خود خواند. از سويي، محمد حسنين هيکل نويسنده و تحليلگر برجسته عرب اعلام کرد، مرسي دو مرتبه السيسي را به حضور پذيرفت اما بار دوم سرنوشت ساز بود و ژنرال السيسي به رئيس جمهوري پيشنهاد داد که خودش را به همه پرسي مردمي و انتخابات رياست جمهوري زودهنگام بگذارد اما وي مخالفت کرد.وي اظهار داشت: مرسي دو مرتبه در طول مهلت 48 ساعت داده شده ژنرال عبدالفتاح السيسي وزير دفاع را به حضور پذيرفت اما با پيشنهاد وي براي برگزاري همه پرسي مردمي و انتخابات زودهنگام مخالفت کرد زيرا يقين داشت که مقبوليت مردمي وي ضعيف است.
استقرار تانکهاي ارتش
تانکها و خودروهاي زرهي ارتش مصر پس از اعلام برکناري رئيس جمهوري اين کشور در شهر قاهره مستقر شدند.همچنين نيروهاي ويژه ارتش از جمله چتربازان و يگان عمليات ويژه نيز در شهرک النصر استقرار پيدا کردند.بنا بر گزارشها يک منبع نظامي نيز از اعلام حالت فوق العاده در سراسر مصر خبر داد و گفت که تمامي يگانهاي نيروهاي مسلح در حالت آماده باش خواهند بود. از ديگر سو و در آستانه آغاز اعتراضات حاميان مرسي، رسانههاي مصري به نقل از منابع امنيتي از بسته شدن حريم هوايي فرودگاه قاهره خبر دادند. يک منبع آگاه امنيتي تأکيد کرد که حريم هوايي بر فراز فرودگاه قاهره به دليل برگزاري مانورهاي نظامي مسدود شده است.سايت خبري بوابه الاهرام نيز گزارش داد که ارتش مصر در جنوب سينا و سوئيس حالت فوقالعاده اعلام کرده است. همچنين ارتش مصر درپي خلع محمد مرسي از قدرت، با صدور بيانيهاي خواستار پرهيز از انتقام جويي و وحدت ملي و آشتي در مصر شد.ارتش همچنين در اين بيانيه بر رد انتقام جويي به منظور برقراري آشتي ملي تاکيد کرد.
پايکوبي در «التحرير»
هزاران نفر از مخالفان رئيس جمهوري مصر پس از اعلام برکناري وي توسط فرمانده نيروهاي مسلح اين کشور، جشن برگزار کردند.پس از اينکه عبدالفتاح السيسي فرمانده نيروهاي مسلح مصر با صدور بيانيهاي نقشه راه آينده کشور را بدون محمد مرسي تعيين کرد، هزاران نفر از مخالفان مرسي در ميدان التحرير جشن برگزار کردند.جشن در ميدان التحرير با آتش بازي و هلهله مخالفان مرسي همراه بود.
بازداشت رهبران
به دنبال بازداشت رهبران اخوان المسلمين مصر يک منبع قضايي در مصر اعلام کرد، تحقيقات درباره اتهامات رئيس جمهوري برکنار شده و هشت تن از ديگر رهبران اخوان المسلمين از روز دوشنبه آغاز ميشود.يک منبع قضايي مصر اعلام کرد که تحقيقات درباره اتهامات وارده به محمد مرسي و هشت تن از ديگر رهبران اخوان المسلمين از روز دوشنبه آغاز ميشود. اتهامات وارده به مرسي اهانت به قضات و دستگاه قضايي مصر اعلام شده است.برخي از اعضاي ارشد اخوان المسلمين از جمله محمد بديع، رهبر اخوان المسلمين نيز به اتهام تحريک براي قتل مخالفان مرسي بازداشت شدهاند.روزنامه الراي کويت نيز به نقل از منابع امنيتي مصر اعلام کرد مرسي به اتهام خيانت به کشور، فرار از زندان و دست داشتن در کشتار مخالفان به زوي به دادگاه کيفري قاهره تحويل داده خواهد شد.همچنين دستگاههاي امنيتي مصر توانستند محمد مهدي عاکف رهبر سابق گروه اخوان المسلمين را بازداشت کنند. «سعد الکتاتني» دبيرکل حزب عدالت و آزادي شاخه سياسي اخوان المسلمين و «رشاد البيومي» معاون رئيس جماعت اخوان المسلمين مصر نيز شدند. همچنين پليس مصر اعلام کرد که جستجو براي پيدا کردن رهبران اخوان المسلمين و ديگر رهبران اسلامگراي مصر ادامه دارد .يک منبع امنيتي به روزنامه مصري الاهرام اعلام کرد که قرار بازداشت و احضار در حق 300 تن از رهبران اخوان المسلمين صادر شده است. در اين حال،منابع خبري مصر گزارش دادند که سعد الکتاتني و معاون رهبر جماعت اخوانالمسلمين به زندان طره منتقل شدند.يک مسئول بلندپايه گروه اخوان المسلمين مصر نيز اعلام کرد که محمد مرسي به تنهايي به زنداني در ساختمان وزارت دفاع اين کشور منتقل شده است.از طرفي،شبکه خبري الميادين اعلام کرد که «خيرت الشاطر» معاون رهبر اخوان المسلمين که از گزينه هاي اول اين جماعت براي نامزدي رياست جمهوري بود، توسط نيروهاي ارتش اين کشور دستگير شده است.از سوي ديگر دستور دستگيري هشام قنديل نخست وزير مصر نيز صادر شده است.
«عصام الحداد» معاون مرسي در امور خارجه و «ايمن علي» سخنگوي رسانهاي رياست جمهوري نيز در مقر کاخ القبه تا اطلاع ثانوي تحت مراقبت شديد قرار دارند.اين منبع افزود که براي «احمد عبدالعاطي» مدير دفتر مرسي، «محمد رفاعه الطهطاوي» رئيس دفتر کل مرسي، «اسعد شيحه» معاون رئيس دفتر وي و «خالد القزاز» منشي مرسي نيز مکاني در نظر گرفته شده و از انجام هر گونه اقدامي تا اطلاع ثانوي منع شدهاند. از سوي ديگر برخي منابع آگاه گزارش دادند که نيروهاي گارد رياست جمهوري خانواده مرسي را به يک مکان نامعلوم به دور از مقر اداره گارد رياست جمهوري در صلاح سالم منتقل کردند.
در همين حال،9 وزير منتسب به حزب آزادي و عدالت شاخه سياسي اخوانالمسلمين در اعتراض به عزل مرسي از سمت خود استعفا کردند.روزنامه الاهرام مصر نيز نوشت که محمد مرسي پيشنهاد مسئولان اين کشور براي خروج از مصر را رد کرد.در اين حال،ليبي با طرح اين ادعا که رهبر اخوانالمسلمين قصد داشته از مرز متواري شود، مرز مشترک خود با مصر را بست.
فراخوان براي تظاهرات
به دنبال برکناري رئيس جمهوري مصر به دست نظاميان، طرفداران محمد مرسي و اخوان المسلمين با فراخوان عمومي از مردم اين کشور خواستند در حمايت از مرسي تظاهرات کنند. ارتش نيز هشدار داده است که با هرگونه ناآرامي برخور ميکند. هواداران اخوان المسلمين به ارتش 24 ساعت مهلت دادند مرسي را به عنوان رييس جمهوري به سمتش بازگرداند.گروه اخوان المسلمين مصر ايجاد دولت پليسي در مصر را درپي اقدام ارتش در خلع محمد مرسي از قدرت محکوم کرد.گروه اخوان السلمين در بيانيه خود آورده است: گروه اخوان المسلمين تروريسم دولت پليسي از طريق بازداشت
چهره هاي سرشناس خود و حزب عدالت و توسعه و همچنين بستن شبکه هاي تلويزيوني و يورش به آنها را محکوم کرد.محمد البلتاجي يکي از رهبران اخوان المسلمين مصر نيز خواستار نافرماني فرماندهان و سربازان ارتش از دستور عبدالفتاح السيسي در برکناري محمد مرسي از سمت رئيس جمهوري شد .در همين حال، ارتش مصر در واکنش به تصميم طرفداران مرسي براي برگزاري تظاهرات در بيانيهاي اعلام کرد که با تنشهاي خياباني و تخريب اموال عمومي برخورد خواهد کرد.از سوي ديگر، اخوان المسلمين مصر نيز در پايگاه اينترنتياش اعلام کرد: در پي شليک نيروهاي پليس و ارتش به دهها هزار تن از طرفداران مرسي در استان مطروح تا کنون 10 تن کشته و دهها تن ديگر زخمي شدند.
تلفات جديد
منابع امنيتي و پزشکي مصر اعلام کردند که شمار کشتههاي درگيريهاي پس از عزل مرسي، به 16 تن رسيد.بر اساس اين گزارش در جريان درگيري بين هواداران مرسي و نيروهاي ارتش و پليس در مقابل ساختمان اداره امنيت المنيا، يک افسر پليس مورد اصابت گلوله قرار گرفته و کشته شد .پليس مصر اعلام کرد که ساختمان اداره امنيت هدف حمله قرار گرفته است. همچنين سه نفر از هواداران مرسي در درگيريهاي شهر المنيا کشته و 13 نفر ديگر اعم از هواداران مرسي و سربازان ارتش زخمي شدند.
منابع پزشکي در شهر اسکندريه نيز گفتند که شمار کشتهها در درگيريهاي گسترده در اين شهر پس از عزل مرسي، به 4 کشته رسيد و تعداد زخميها نيز 150 نفر اعلام شده است.همچنين به دنبال درگيري افراد مسلح با نيروهاي ارتش مصر در شبه جزيره سيناء، يک سرباز ارتش مصر کشته و دو تن ديگر زخمي شدند. منابع آگاه در مصر نيز از حمله گروهي ناشناس به دفتر شبکه الجزيره در قاهره و آسيب زدن به آن خبر دادند. از سوي ديگر،مسئولان مصري گذرگاه رفح در مرز نوار غزه با مصر را تا اطلاع بعدي بستند. در همين حال، محمد کامل عمرو وزير خارجه مصر گفت: ما به جان کري وزير خارجه آمريکا اطلاع داديم که آنچه در مصر رخ داده است کودتاي نظامي نيست.وزير خارجه مصر بيان کرد: نقشه راهي که ارتش اعلام کرده است به حضور نظاميان در روند سياسي
اشاره اي ندارد.
انتخاب البرادعي
جنبش «تمرد» مصراعلام کرد که محمد البرادعي را به عنوان نخستوزير دولت انتقالي انتخاب کرده است.اين جنبش از مردم مصر خواست تا تحقق خواستههاي انقلاب در ميادين حضور داشته باشند.از سويي،محمد البرادعي در واکنش به عزل محمد مرسي از سوي ارتش مصر تاکيد کرد که طرح نقشه راه اعلام شده از سوي وزير دفاع مصر همان تصحيح روند انقلاب بزرگ 25 ژانويه بود.عمرو موسي دبير کل حزب کنگره و از رهبران جبهه نجات ملي نيز در سخناني تاکيد کرد که مصر جديد به هويت عربي-آفريقايي خود باز خواهد گشت .
از طرفي «عبدالمجيد محمود» دادستان کل مصر که بنا بر حکم دادگاه استيناف اين کشور به منصب خود بازگشته بود، از ادامه فعاليت در مقام خود عذرخواهي کرد. اتحاديه آفريقا در واکنش به عزل مرسي و انحلال دولت مصر، مشارکت اين کشور در تمامي فعاليتهاي اين اتحاديه را به تعليق درآورد.«ادمور کامبودزي» دبيرکل شوراي صلح و ثبات اتحاديه آفريقا تاکيدکرد که بعد از نشست اين شورا بر اساس قوانين اين اتحاديه مشارکت مصر در همه فعاليت هاي اتحاديه تا زمان فعاليت قانون اساسي تعليق خواهد شد.