در قرآن کریم آیات بسیاری در شأن و منقبت اهل البیت (ع) به‌ویژه حضرت علی (ع) آمده است که به یاری پروردگار در حد توان به این موضوع مهم می پردازیم . مطالبی که در این مقالات می آورم بر اساس تحقیقات شخصی خودم در هنگام تنظیم پایان نامه دوره کارشناسی ام می باشد ، البته اکنون که آن را در فضای مجازی اینترنت وارد می کنم در برخی موارد مطالبی اضافه بر مطالب قبلی خواهد داشت . امید است مفید برای خوانندگان محترم و به عنوان یک کار تبلیغی مورد رضایت خداوند منان قرار گیرد .
ان شاء الله
ولایت حضرت علی (ع) در قرآن
آیات 55 و 56 سوره مائده
إِنَّمَا وَلِیُّکُمُ اللّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِینَ آمَنُواْ الَّذِینَ یُقِیمُونَ الصَّلاَةَ وَیُؤْتُونَ الزَّکَاةَ وَهُمْ رَاکِعُونَ وَمَن یَتَوَلَّ اللّهَ وَرَسُولَهُ وَالَّذِینَ آمَنُواْ فَإِنَّ حِزْبَ اللّهِ هُمُ الْغَالِبُونَ
ولىّ شما، تنها خدا و پیامبر اوست و کسانى که
ایمان آوردهاند: همان کسانى که نماز برپا مىدارند و در حال رکوع زکات مىدهند. و هر کس خدا و پیامبر او و کسانى را که ایمان آوردهاند ولىّ خود بداند [پیروز است، چرا که] حزب خدا همان پیروزمندانند. 1
شأن نزول آیه
اى مردم روزى از روزها با رسول خدا (ص) در مسجد نماز مىخواندم، سائلى وارد مسجد شد و از مردم تقاضاى کمک کرد، ولى کسى چیزى به او نداد، او دست خود را به آسمان بلند کرد و گفت: خدایا تو شاهد باش که من
در مسجد رسول تو تقاضاى کمک کردم ولى کسى جواب مساعد به من نداد، در همین حال على (علیه السلام) که در حال رکوع بود با انگشت کوچک دست راست خود اشاره کرد. سائل نزدیک آمد و انگشتر را از دست آن حضرت بیرون آورد، پیامبر (صلی الله علیه و آله) که در حال نماز بود این جریان را مشاهده کرد، هنگامى که از نماز فارغ شد، سر به سوى آسمان بلند کرد و چنین گفت: «خداوندا برادرم موسى از تو تقاضا کرد که روح او را وسیع گردانى و کارها را بر او آسان سازى و گره از زبان او بگشایى تا مردم گفتارش را درک کنند، و نیز موسى درخواست کرد هارون را که برادرش بود وزیر و یاورش قرار دهى و به‌وسیله او نیرویش را زیاد کنى و در کارهایش شریک سازى. خداوندا! من محمد پیامبر و برگزیده توام، سینه مرا گشاده کن و کارها را بر من آسان ساز، از خاندانم على (علیه السلام) را وزیر من گردان تا به وسیله او، پشتم قوى و محکم گردد».
ابوذر مىگوید: هنوز دعاى پیامبر (ص) پایان نیافته بود که جبرئیل نازل شد و به پیامبر (ص) گفت: بخوان، پیامبر (ص) فرمود: چه بخوانم، گفت بخوان: «إِنَّما وَلِیُّکُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ
الَّذِینَ آمَنُوا ... 2
«ابوبکر رازى» در کتاب «احکام القرآن»
به نقل از «مغربى»، «رُمّانى» و «طبرى» آورده است که: این آیه مبارکه هنگامى بر قلب پاک پیامبر فرود آمد که على علیه السلام در حال نماز و رکوع، انگشتر خویش را در راه خدا انفاق کرد. و دانشمندان دیگرى از جمله «مجاهد» همین گونه روایت کردهاند. از دو امام راستین حضرت امام باقر و صادق (ع)نیز همین گونه روایت شده است.3
علامه امینی در الغدیر از انس بن مالک روایت کرده که :
وقتی علی ( ع) انگشتر را به سائل داد ، پیامبر (ص) به عمر گفت : واجب شد . عمر گفت : پدر و مادرم فدایت چه چیز واجب شد ؟
فرمود : به خدا سوگند بهشت برای او واجب شد . و انس گوید : هنوز از مسجد خارج نشد که جبرئیل با آیه « انما ولیکم .... » نازل شد . 4
تأییدعلما،مورخان و
مفسران شیعه وسنی
و نیز مرحوم علامه امینی (ره) نام 66 نفر از علماء ، مورخین و مفسرین مشهور را که حدیث مربوط به شأن نزول این آیه در باره علی (ع) پذیرفته و آن را نقل نموده اند ، آورده است که برای نمونه به چند مورد آن اشاره می شود .
1- ابو عبدالله محمد بن عمر مدنی واقدی متوفی 207 در کتاب ذخائر العقبی
2-عبدالرحمن نسائی متوفی 303 در صحیحین
3-حاکم نیشابوری متوفی 405 در معرفت الاصول
4-ابوالقاسم زمخشری متوفی 538 در کشاف
5- فخرالدین رازی شافعی متوفی 606 در تفسیر رازی
6-قاضی عضد ایجی شافعی متفی 756در المواقف
7-جلال الدین سیوطی شافعی متوفی 911 در درالمنثور
8-نور الدین ابن صباغ مکی مالکی متوفی 855درالعقول المهمه
9-سید محمد آلوسی شافعی متوفی 1270در تفسیر آلوسی
10-سید محمد مؤمن شیلنجی در نور الأبصار 5
طبری در تفسیر خود می نویسد : آیه مذکور در شأن علی بن ابی طالب نازل شده است و بدین وسیله خلافت برای او ثابت شد .6
البته او می گوید چون در باره ابوبکر قبلا آیه نازل شده بنابر این خلافت علی بن ابی طالب بعد از خلافت ابو بکر است و او نیز خلافت عمر و عثمان را به نحوی برای خود توجیه می کند که جای تأمل دارد .
پایان کلام شعر زیبای شاعر شهیر ایران
برو ای گدای مسکین در خانه علی زن
که نگین پادشاهی دهد از کرم گدا را
منابع :
1- ترجمه قرآن استاد فولادوند
2- ترجمه تفسیرمجمع البیان شیخ طبرسی – انتشارات ناصر خسرو ج 3و4 ص 334
3- همان مأخذ
4- الغدیر (علامه امینی ) ترجمه دکتر جمال موسوی، انتشارات بنیادبعثت ،ج5 ص272
5- همان مأخذ ص 263 تا 265
6- تفسیر طبری ( محمدبن جریر طبری ) انتشارات توس ج2 ص 411
محمد رجب زاده