يک پژوهشگر هنرهاي سنتي – اسلامي با اشاره به اين که هنر اسلامي بدون دو سرچشمه قرآن و يگري برکت نبوي، به عرصه وجود پا نمي نهاد، گفت:
براي يافتن سرچشمه هنر اسلامي بايد به بطن دين اسلام که در طريقت مستتر است و حقيقت آن را روشن مي‌کند، رجوع کرد.
فاطمه قمري در جلسه «مطالعه تطبيقي هنر تذهيب و تشعير سنتي ايران با پنج هنر صناعي به منظور انتقال مفاهيم عرفاني اسلامي معاصر» که در محل پژوهشکده هنرهاي سنتي – اسلامي برگزار شد، افزود:
سرچشمه هنر اسلامي را بايد در وجه دروني يا باطني سنت اسلامي يافت و به منبع فياضي رسيد که خالق اين هنر و حافظ آن در طول قرون و اعصار بوده و وحدت خيره کننده و وجه باطني سُکرآميز اين هنر را ممکن مي سازد.
قمري تصريح کرد: منابع دوگانه معنويت اسلامي، از سويي قرآن است با حقيقت دروني و حضور آئيني اش و از ديگر سو حقيقت روح پيامبر که در محدوده جهان اسلام نه فقط از طريق حدايث و سنت او حضوري دائمي و نامرئي دارد؛ بلکه به نحو نامحسوسي در جان و دل کساني که در جست و جوي معبود الهي بوده و هستند، دوام يافته است.
هر کجا برکت محمدي جاري است بايد در انجا سرچشمۀ کنش خلّاقه اي را يافت اين پژوهشگر هنرهاي سنتي افزود: قرآن اصل توحيد را بازگو مي کند و حضرت محمد (ص) نيز تجلّي اين وحدت در کثرت به شمار مي‌رود و شاهد اين وحدت در ميان خلقت خداوند است و هر کجا برکت محمدي جاري است در آنجا بايد سرچشمه کنش خلّاقه اي را يافت که به هنر قدسي اسلام مجال بروز مي دهد.
وي در بخش ديگري از سخنان خود به وجود سلسله مراتب حقيقت پرداخت و گفت: فلسفه اسلامي اصطلاح حقيقت به معني مفهوم باطني وحي و در نتيجه معناي روحاني آن است لذا براي ادراک چيستي هنر از اين منظر ابتداء بايد به علت خلق عالم توسط خداوند پرداخت تا مفهوم زيبايي و آفرينش هنري قابل بيان باشد.
قمري ادامه داد: اگر بخواهيم درباره مباني متافيزيکي هنر بحث کنيم، بايد از خداوند شروع کنيم و در عرفان اسلامي عالم هستي با نظمي سلسله مراتبي از وجود يک حقيقت بر مي خيزد که او را ابتدائي نيست و نهايتي نيز ندارد که در
اين خصوص مي‌توان بيان کرد «هو الأول و الاخر و الظاهر و لباطن» حقيقتِ هستي غيبِ مطلق است که هيچ گونه تعين يا جلوه اي ندارد.
اين پژوهشگر هنرهاي اسلامي افزود: در جاي ديگر نيز آمده است «کنتُ کنزاً مخفياً وَأحبَبتُ اَن اُعرَف، فَخَلقتُ الخَلق لِکَي اعرَف» يعني من گنجينه اي پنهان بودم که دوست داشتم شناخته شوم پس خَلق کردم براي آن که شناخته شوم.
وي ادامه داد: هنر اسلامي اساساً بر آيه سابق الذکر و حديث قدسي «حقيقتِ پنهان» به عشق ديدن زيبايي و شناساندن خويش با حرکتي دوري از وحدت به سوي کثرت روي مي آورد که نتيجه آن آفرينش عالم و ظهور تجليات گوناگون او است.
آثار هنر سنتي تجلي رويت هنرمند از حقيقت در مراتبي بالاتر از عالم محسوس است قمري اظهار داشت: چون منشأ هنر سنتي به خداوند و حقيقت هستي باز مي گردد، آثار هنر سنتي تجلي رؤيت هنرمند از حقيقت در مراتبي بالاتر از عالم محسوس است.
اين پژوهشگر هنرهاي سنتي – اسلامي گفت: هنر اسلامي هنري است سراسر رمز و راز که در پرده گشايي خويش ، روايتگر جهاني ديگر و عالمي فراتر از عالم ماده، يعني عالم خيال مي شود.
هنر اسلامي زبان صوري براي بيان کلام خدا است وي بزرگترين دستاوردهاي هنر اسلامي را در اين دانست که اين هنر توانسته براي کساني که در دنياي انساني زندگي مي کنند، حقيقتي از آن حقيقت بي کران را که وراي همه صورت هاست بيرون آورده و با برگزيدن زبان صوري براي بيان کلام خدا، به اين زبان جلوه بي کرانگي بخشد.
وي در بخش ديگري از سخنان خود به بيان نقوش مختلف چون دايره‌ها و نقوش گياهي در هنر اسلامي و کار مايه آنها پرداخت.
قمري در خصوص نقوش اسليمي نيز اظهار داشت: اسليمي ها اصولاً باز آفريننده فرآيندهاي کيهاني آفريدگار از طريق طبيعت هستند و همانگونه که نواخت (ريتم) بنياد طبيعت است، اسليمي ها نيز معنا نواخت دارند.
اين استاد دانشگاه تصريح کرد: هر اسليمي بازنماي تحرکي است که تکرر منتظم ويژگي ها، عناصر ، و پديده ها بر آن دلالت مي کنند هم از اين روي داراي تناوب است و اين نواخت حکايت از زمان دارد.
فضاي خالي در نقوش رمز تعالي پروردگار و حضور آن در اشياء است وي در ادامه سخنان خود به نقش هاي ايراني – اسلامي اشاره نمود و گفت: اين که در اين نقش‌ها ما شاهد بعضا فضاهاي خالي هستيم نيز خود دراي رمز و رموزي است که بايد به آن توجه کرد.
قمري ادامه داد: کاربرد فضاي خالي در هنر اسلامي يکي از مهمترين ثمرات مستقيم اصل مابعدالطبيعي توحيد در هنر است چرا که فضاي خالي رمز هم تعالي پروردگار و هم حضور او در تمام اشياء است.
وي گفت: هنر اسلامي از خلأ استفاده کرده تا به انسان کمک کند وجود خود را از هر آنچه مانع از آن مي شود که حقيقت خداوند را در درون و بيرون خود بيابد خالي کند.