مذاكرات آلماتي 2 عصر ديروز پس از 4 نوبت رايزني فشرده ميان نمايندگان ايران و گروه 1+5 به دليل عدم صداقت طرف غربي و طفره رفتن آن ها از پاسخي منطقي به پيشنهادات ايران ، بدون دستيابي به نتيجه مشخصي به پايان رسيد و دو طرف تنها توافق كردند كه به صورت تلفني طي روزهاي آتي در خصوص روند آتي مذاكرات گفت و گو كنند.
«وندي شرمن» معاون سياسي وزارت خارجه آمريكا، «سايمون گس» سفير اسبق انگليس در ايران، «ما ژائوشو» دستيار وزير خارجه چين، «سرگئي ريابكوف» معاون وزير خارجه روسيه، «ژاك اوديبر» مديركل وزارت خارجه فرانسه و «هانس ديتر لوكاس» از مقامات ارشد وزارت خارجه آلمان بر سر يك ميز با «سعيد جليلي» دبير شوراي عالي امنيت ملي، «سيد عباس عراقچي» معاون آسيا و اقيانوسيه وزارت خارجه، «علي باقري» معاون سياست خارجي و امنيت بين الملل دبير شوراي عالي امنيت ملي، «حميدرضا عسگري» مشاور وزارت امور خارجه، «رسول موحديان» سفير سابق ايران در لندن و «مهدي صفري» سفير ايران در پكن طي روزهاي 16 و17 فروردين به گفت وگو و تبادل نظر پرداختند.
ديروز قبل از آغاز نوبت سوم گفت و گوها ، جليلي و اشتون يك ساعت و نيم درباره بحث هاي مطرح شده در روز اول مذاكرات بحث كردند و پس از اين ديدار علي باقري معاون جليلي نيز با نماينده فرانسه در 1+5 ديدار كرد. مذاكرات ايران و 1+5 تا ظهر ادامه پيداكرد و با درخواست هيات ايراني براي اداي فريضه نماز ظهر و عصر دور چهارم اين مذاكرات به بعد ازظهر موكول شد. طرفين پس از پايان 4 نوبت مذاكره فشرده به جمع خبرنگاران آمدند و روند مذاكرات و بحث هاي مطرح شده را تشريح كردند.
جليلي : غرب به دشمني خاتمه دهد
سعيد جليلي، رئيس هيئت مذاكره كننده ايراني عصر ديروز با حضور در كنفرانس خبري در محل هتل اينتركنتيننتال گفت: از دولت و ملت برادر، قزاقستان براي ميزباني شايسته از دور دوم گفت وگوهاي جمهوري اسلامي ايران با 6 كشور در آلماتي تشكر مي كنم.
وي در تشريح مذاكرات گفت : جمهوري اسلامي ايران 10 ماه پيش در مسكو طرح جامعي براي پيشبرد روند گفت وگوها ارائه كرد. در اين دور از گفت وگوها، جمهوري اسلامي ايران برنامه عملياتي خود را در چارچوب طرح جامع مسكو ارائه كرد. در اين برنامه عملياتي پيشنهاد تجديدنظر شده 1+5 در آلماتي و ملاحظات نشست كارشناسي را كه در بين دو دور گفت وگوي آلماتي 1 و 2 برگزار شد، در نظر گرفته شده است.
جليلي ادامه داد: بخشي از ابتكارات ما به طور مشخص در پاسخ به نظرات مطرح شده 1+5 در نشست آلماتي 1 ارائه شد كه از ظرفيت تغيير براي حركت به جلو برخوردار است. در 2 روز گذشته، بحث هاي محتوايي، تفصيلي و مشروح درباره ابعاد برنامه عملياتي ارائه شده ايران صورت گرفت و نمايندگان 6 كشور ابهام ها و سوال هاي متعددي درباره برنامه عملياتي ارائه شده توسط ايران مطرح كردند كه به تفصيل پاسخ داده شد.
رئيس هيئت مذاكره كننده ايراني اظهار داشت: البته بين نگاه هاي دو طرف فاصله هايي وجود دارد. جمهوري اسلامي ايران چنانچه بارها اعلام كرده است با تاكيد بر حقوق مشروع ملت ايران از جمله حق غني سازي از گفت وگو براي همكاري استقبال مي كند. دو محور اساسي كه در اين گفت وگوها براي جلب اعتماد ملت ايران بيان شد عبارتند از شناسايي حق غني سازي و خاتمه دادن به رفتارهايي كه نشانه دشمني با ملت ايران است. بر مبناي اين دو محور پيشنهادهايي براي حركت در مسير سازنده ارائه كرديم.
سعيد جليلي بيان كرد: نمايندگان 1+5 با طرح نظرات دولت هاي خود خواهان ارزيابي هاي بيشتر از شرايط جديد ناشي از ابتكارات ايران شدند و به اين خاطر خواستند نتايج گفت وگوها را به پايتخت هاي خود منتقل كنند و خانم اشتون پس از گفت وگو با وزراي خارجه 6 كشور درباره اينكه چگونه فرايند گفت وگوها به پيش برده شود و با اينجانب تلفني گفت و گو كند.
وي گفت: ما فكر مي كنيم كه مذاكرات خوبي در اين دور انجام شد و با ارائه پيشنهادات جديد ما، اكنون 1+5 بايد اراده و صداقت خود را براي برداشتن گام هاي اعتمادساز متناسب در آينده نشان دهد.
«سعيد جليلي» در پاسخ به اين سوال خبرنگار ژاپني كه انتخابات آتي ايران چه تاثيري بر مذاكرات دارد، گفت: من دو روز قبل در دانشگاه ملي قزاقستان، در دانشگاه فارابي سخنراني داشتم كه در آنجا هم اين سوال مطرح شد. همانطور كه در آنجا مطرح كردم، موضوع دفاع از حقوق هسته اي يك اجماع ملي است و تمام گروه ها بر آن تاكيد دارند. يك انتخابات پرشور موجب مي شود تا ملت با شور بيشتري از اين حقوق دفاع كند.
وي همچنين در مورد اين سوال كه آيا ايران حداقل بخشي از پيشنهاد 1+5 را پذيرفته است، گفت: 1+5 در آلماتي 1 پيشنهاداتي را مطرح كرد، كه هر يك محورهاي مختلفي داشته كه آن ها هم موارد مختلفي داشت. ما آن ها را مطالعه كرديم. در استانبول اين موضوع را به بحث هاي دقيق كارشناسي گذاشتيم. آنچه در آلماتي 2 ارائه كرديم، اين بود كه برخي از اين مولفه ها مي تواند به عنوان توافق براي گام اول ارائه شود. بر همين مبنا بحث پيشنهادي را ارائه كرديم. اما آن ها خواستند با پايتخت هاي خود اين طرح را مطرح كنند.
سعيد جليلي در پاسخ به سوال خبرنگار شبكه المنار كه گفت برخي كشورها نماينده اسرائيل در مذاكرات هستند، و پيام ايران به اين كشورها چيست، گفت: در دورهاي مختلف مذاكرات روي بحثي كه تاكيد داشتيم اين بود كه بعضي از اعضاي 1+5 منافع ملت هاي خود را براي ديگران قرباني مي كنند. ما به آن ها توصيه كرديم كه منافع خود را قرباني رژيم صهيونيستي نكنيد.
يكي از خبرنگاران هم بحث تعليق غني سازي 20درصد را مطرح كرد، كه آقاي جليلي در پاسخ به وي گفت: غني سازي جزو حقوق ما است، چه 20 درصد و چه 5درصد. و ملت ايران آن را بر اساس نيازهاي خود اعمال مي كند. اما اين مي تواند به عنوان موضوعي براي اقدامات اعتمادساز مورد بررسي قرار گيرد.
دبير شوراي امنيت ملي كشورمان در پاسخ به اين سوال كه چه مانعي بر سر توافق وجود دارد، گفت: اختلافات مي تواند وجود داشته باشد، اما مذاكرات هم مي تواند بر اساس مبناي مشترك به توافقاتي برسد. اين مبنا مي تواند ان پي تي باشد. آن ها بايد الزام خود به حقوقي كه در ان پي تي آمده از جمله حق غني سازي و استفاد ه از فناوري صلح آميز هسته اي را بشناسند. همين مي تواند مبنايي براي توافقات باشد.
يكي از خبرنگاران از جليلي اين سوال را مطرح كرد كه آيا آمريكايي ها واقعا اقدامي داشته اند، كه نشان از اراده آن ها براي حصول توافق در مذاكرات باشد؟ و جليلي در پاسخ به اين سوال گفت: در اين دور از گفت وگوها و دورهاي قبل، يكي از بحث هاي اصلي همين بود كه اگر كساني مي خواهند اعتماد ملت ايران را جلب كنند بايد از رفتارهاي خصمانه با ملت ايران دست بردارند.
سعيد جليلي در اين صحبت ها به پيام نوروزي «باراك اوباما» رئيس جمهور آمريكا و شعر حافظ كه در اين پيام خوانده شد نيز اشاره كرد و گفت: اين شعر در حقيقت پيام ملت ايران براي آقاي اوباما بود. وي افزود: آمريكا بايد از رفتارهاي خصمانه اي كه از 34 سال قبل داشته، دست بردارد.
سرپرست تيم مذاكره كننده ايراني در آلماتي در مورد پيشنهادات ايران به طرف مقابل هم گفت: همانطور كه گفتم غني سازي چه 5 درصد و چه 20درصد حقوق ملت ايران است. اما اعتمادسازي يك مفهوم انتزاعي نيست و مي تواند مواردي داشته باشد براي جلب اعتماد يكديگر. اما اعتمادسازي جاده اي دو طرفه است و بايد اقداماتي متقابل و متعادل باشد. اما اين اعتمادسازي نبايد ناظر به محروم سازي و برداشتن حقوق يك ملت باشد، بلكه بايد بر اساس همكاري متقابل باشد.
يكي از خبرنگاران از جليلي پرسيد در صورتي كه 1+5 چارچوب منطقي ارائه شده از سوي ايران را رد كند، آيا ادامه مذاكرات به معني تلف كردن وقت نيست؟ گفت: ما در مسكو طرحي جامع ارائه كرديم. همكاري نياز به چارچوب و يك طرح جامع دارد و بر اساس اين چارچوب بايد همكاري ها تبيين شود. در آلماتي منتظر پاسخ آن ها به طرح جامع مسكو بوديم.
آن ها پيشنهاد دادند كه بياييم يك گام را براي ورود به حوزه همكاري تعريف كنيم، ما هم اعلام كرديم با برداشتن اين گام مخالفت نداريم، اما بايد چارچوبي براي آن مشخص شود. پاسخ ما مبتني بر يك طرح عملي براي برداشتن يك گام بود.
اشتون : براي مشورت
به پايتخت هايمان برمي گرديم
كاترين اشتون، سرپرست تيم مذاكره كننده 1+5 نيز پس از پايان نشست دو روزه آلماتي 2 با حضور در كنفرانس خبري در محل هتل اينتركنتيننتال گفت: ما در 5 و 6 آوريل اجلاسي با ايران داشتيم و با آقاي جليلي و هيئت همراه او درباره نگراني جامعه بين المللي گفت وگو كرديم.
وي افزود: مذاكرات ما درباره طرح اعتمادسازي كه اخيرا به ايران اعلام كرديم طولاني و فشرده بود. در اين گفت وگوها مشخص شد ايران و 1+5 فاصله ماهوي با هم دارند. از اين رو قرار است ما براي مشورت به پايتخت هايمان برويم و من سپس با آقاي جليلي تماس مي گيرم.
اشتون افزود: ما براي اولين بار وارد جزئيات شديم طوري كه قبلا تا اين حد وارد مسائل ريز نشده بوديم. در گفت وگو سوالات و ابهامات مطرح شد. براي بار اول بحث هاي چالشي مطرح شد. ما بايد براي حصول به راه حل سخت با هم كار كنيم . سرپرست تيم مذاكره كننده 1+5 هيچ اشاره اي به برگزاري دور بعدي مذاكرات و زمان و مكان آن نكرد .
كاترين اشتون در بخش ديگري از اين كنفرانس خبري پاسخگوي سؤالات خبرنگاران شد و در جواب پرسش خبرنگاري گفت: ما بسته پيشنهادي داريم كه به اندازه كافي محتوي دارد كه بر اساس آن اعتمادسازي را شروع كنيم . وي در پاسخ به سؤالي عنوان كرد: گفت وگو براي گفت وگو نيست. اين گفت وگوها قصد و نيت دارد و طي دو روز گذشته مفصل درباره جزئيات صحبت كرده ايم.
اشتون در پاسخ به سؤال ديگري هدف از مذاكرات را اين گونه عنوان كرد كه ايران به طرح اعتمادسازي كه 1+5 به آن ارائه داده، پاسخ دهد تا فضايي براي مذاكرات جامع ايجاد شود و در نهايت اعتماد بيشتري حاصل شود.
وي گفت: ما بارها گفته ايم كه نقطه نهايي چه باشد و ما و آژانس و همه مي دانيم كه مرحله نهايي چيست. كاترين اشتون تنها به سؤالات خبرنگاران خارجي پاسخ داد و به سؤال خبرنگار صدا و سيما درباره اينكه چرا فقط ايران بايد اعتمادسازي كند و 1+5 نه، پاسخي نداد .
ريابكوف: به نتيجه قطعي نرسيديم
نماينده روسيه در گروه 1+5 گفت كه مذاكرات دو روزه آلماتي گامي به جلو بوده، اما دو طرف هنوز نتوانسته اند با هم به توافق دست يابند . به گزارش خبرگزاري رويترز، «سرگي ريابكوف» معاون وزير خارجه روسيه مي گويد مذاكرات دو روزه آلماتي «گامي به جلو» بوده است. وي همچنين ابراز اميدواري كرد كه تاريخ و مكان برگزاري دور بعدي مذاكرات به زودي مشخص شود . ريابكوف كه سرپرستي هيئت مذاكره كننده روس در آلماتي را نيز بر عهده داشت، گفت كه در اين دور از مذاكرات دو طرف نتوانستند به نتيجه قطعي برسند، اما گامي به جلو برداشتند. وي در اين مورد به خبرنگاران گفت: قطعا اين مذاكرات گامي به جلو بود. فعلا نتوانستيم به توافقي دست يابيم.
تحليل
مذاكرات آلماتي 2 در شرايطي آغاز شد كه گمانه زني هاي مختلفي در خصوص آن انجام مي شد. طرف غربي كه در مذاكرات آلماتي 1 پيشنهادي تعديل شده را ارائه كرده بود، انتظار داشت تا اين بار با پاسخ مثبت ايران به خواسته هايش مواجه شود، خواسته هايي كه در بسياري از مسائل به نظر مي رسيد با امتيازاتي كه 1+5 حاضر به دادن است، تناسبي ندارند .
در عين حال، پيشنهاد 1+5 به ايران آن گونه كه روزنامه كريستين ساينس مانيتور آن را منتشر كرد و در رسانه هاي ايراني هم بازتابي گسترده يافت ، دست كم دو پيش فرض اساسي داشت :
اولا، حقوق هسته اي ايران در اين پيشنهاد مفروض مسلم انگاشته نشده بود، به عبارت ديگر شش كشور همچنان از به رسميت شناختن حقوق هسته اي ايران در اين پيشنهاد خودداري كرده بودند؛
ثانيا، فرض بر اين قرار گرفته بود كه فشار تحريم هاي بين المللي بر ايران به حدي جدي است كه ايران حاضر است براي رهايي از آنها امتيازات جدي بدهد و يا به عبارت بهتر، از مواضع اصولي خود كوتاه آيد .
اين دو پيش فرض بين مذاكرات آلماتي 1 و آلماتي 2 هم تقريبا تداوم داشت. اظهارنظرهايي كه مي شد و تحليل هايي كه در رسانه هاي خارجي مشاهده مي گرديد، عموما واجد هر دوي اين پيش فرض ها بود تا آنجا كه تنها چند روز مانده به مذاكرات آلماتي 2، يك عضو شوراي روابط خارجي آمريكا در يادداشتي در روزنامه واشنگتن پست، از طرف هاي غربي خواست كه حق غني سازي ايران را به رسميت نشناسند و در عوض، بر اجراي قطعنامه هاي شوراي امنيت سازمان ملل متحد كه خواستار توقف تمام انواع غني سازي در ايران هستند، تاكيد كنند.
البته طرف غربي خود هم پيش بيني اين را داشت كه ايران هرگز تن به چنين امري نمي دهد. پيش از مذاكرات، برخي كارشناسان و مقامات سابق غربي شروع به زمينه سازي براي شكست آن كرده بودند كه خاوير سولانا و گري سيمور از آن جمله اند. حتي سعي شد تا چنين وانمود شود كه ايران به دليل انتخابات رياست جمهوري آتي خود آماده توافق نيست.
به هر حال، آنچه طرف غربي در مذاكرات آلماتي 2 با آن مواجه شد، همان مواضع اصولي بود. طرف ايراني ضمن ارائه پيشنهادي جامع براي توافق در مذاكرات آلماتي 2، نشان داد كه از مواضع اصولي خود كوتاه نمي آيد. به عبارت ديگر، طرف ايراني در مذاكرات آلماتي 2 نشان داد كه دو پيش فرض طرف غربي اشتباه محاسباتي است.
همين اشتباه محاسباتي باعث شد تا رسانه هاي غربي از جمعه شب شروع به انتشار تحليل هايي در خصوص شكست مذاكرات با اين مستمسك كنند كه ايران با پاسخي جدي پاي به مذاكرات ننهاده است. منظور اين تحليلگران از پاسخ جدي، ظاهرا تسليم در برابر خواسته هاي طرف غربي بوده است كه روشن بود چنين امري ممكن نيست.
بنابراين ايران توانست علي رغم فشارهاي طرف غربي همچنان مواضع اصولي خود را در اين دور از مذاكرات نيزحفظ كرده و نشان دهد كه تن به محاسبات اشتباه طرف غربي نمي دهد و در خصوص حقوق بين المللي خود، محاسبات ملي خود را دارد و 1+5 نيز بايد شكست خود در مذاكرات را بپذيرد چراكه محاسبات و پيش فرض هاي آنان در خصوص تاثير تحريم ها تا آستانه چشم پوشي ايران از حقوق هسته اي، با شكست مواجه شد.