دره فرحزاد طي 4 سال،40 بار از سوي نيروي انتظامي پاكسازي شده و دستگيرشدگان اغلب تكراري بوده‌اند
پاتوق معتادان؛ تهديدي براي امنيت شهروندان
شنيده‌هايمان را ديديم! اگر براي تهيه اين گزارش به يكي از پاتوق‌هاي پايتخت نمي‌رفتيم و صرفا به تماس‌هاي شما كه از وجود آنها مي‌گفتيد، بسنده مي‌كرديم، شايد حالا براي انتقاد، دستمان به اندازه كافي باز نبود اما ما رفتيم، اجتماع معتادان و موادفروش‌ها را با چشم‌هاي خودمان ديديم تا مطمئن‌تر، دليل بقاي چنين مكان‌هايي را از مسوولان جويا شويم.
پاتوقي كه ما براي بازديد انتخاب كرده‌ايم بخشي از دره وسيع فرحزاد در تهران است كه به «چهل‌پله» شهرت دارد؛ جايي كه در آن، از وحشت ديدن موادفروش‌ها و معتادهاي در حال مصرف مواد مخدر، زانوهايمان بي‌اختيار سست مي‌شود و صداي ضربان قلبمان چنان بلند مي‌شود كه به وضوح مي‌شنويمش.
پله‌هايي تا جهنم
فرحزاد اگرچه جزو مناطق مرفه‌نشين شهر است، حساب خانه‌هاي حقير و بي‌قواره دره‌اش، از برج‌هاي خوش‌تراش آن حوالي جداست؛ خانه‌هايي روي يال‌هاي دره، كه همگي نمايي از جهنم را در قاب پنجره‌هاي‌شان دارند.
پله‌ها را، روي يال شمالي دره فرحزاد كه پايين مي‌رويم، وارد محدوده «چهل‌پله» شده‌ايم كه رودخانه‌اي كم‌عمق از وسطش مي‌گذرد و آنقدر جان ندارد كه طغيان كند و ته‌سيگارها و سرنگ‌هاي سر راهش را بشويد و با خود ببرد.
معتاد نشئه‌اي كه نشاني دره را به ما داده، پيش‌تر گفته خرده‌فروش‌ها، «حيراني» را با يك نگاه تشخيص مي‌دهند؛ حيراني در اصطلاح موادفروش‌ها يعني خماري شديد و ما حيران نيستيم و به همين خاطر خرده‌فروش‌ها چشم‌غره مي‌روند و گاه‌گداري با هم پچ پچ مي‌كنند و ما قدم تند مي‌كنيم كه يعني در حال گذريم.
كف دره معتادها نشسته‌اند، جمعيتي حدود 30 نفر زن و مرد كه هر كدام گوشه‌اي لم داده‌اند يا چمباتمه زده‌اند، با پوست‌هاي تيره و لباس‌هاي چرك‌مرده‌اي كه بوي زباله دارند و مگس‌ها را همراه خودشان تا دره كشانده‌اند.
به يك نگاه مي‌شود فهميد تعداد تزريقي‌ها از آنها كه با پايپ شيشه مي‌كشند، كمتر است. معتاد كم‌سن و سالي كه دنبالمان راه مي‌افتد دو سه بار هذيان‌وار مي‌پرسد «چي مي‌كشي؟» و بعد با صدايي خش‌دار هشدار مي‌دهد كه «بچه‌ها» اگر عصباني شوند سرنگ پرت مي‌كنند.
جلوتر كه مي‌رويم، «ترازودارها» و «چوبدارها» را روي دامنه مي‌بينيم. ترازودارها مواد مخدر را وزن مي‌كنند و ميان معتادها پخش مي‌كنند و چوبدارها محافظ‌هاي‌شان شده‌اند!
زني خمار، دست دختربچه‌اي 10 ـ 12 ساله را از مچ گرفته و با خود مي‌كشد؛ شيشه‌اي است و اين را از پوست چروك و خشك، لثه‌هاي بي‌دندان و لاغري بي‌حدش مي‌شود فهميد. وقت رفتن، از پله‌ها كه بالا مي‌رويم دخترك برمي‌گردد و نگاهمان مي‌كند و بعد با بغض سرش را پايين مي‌اندازد.
از دره كه دور مي‌شويم چند نفر از همسايگان دره فرحزاد، پي‌مان مي‌آيند و مي‌گويند خرده‌فروش‌هاي دره مسلح هستند، مي‌گويند معتادها هم به اندازه موادفروش‌ها خطرناك‌اند، مي‌گويند دره روزها در هر ساعت حدود 30 ـ 40 نفر معتاد گذري دارد اما شب‌ها تعدادشان حتي از 200 نفر هم بيشتر مي‌شود، مي‌گويند قاچاق و مصرف مواد مخدر در دره عيان است پس چرا با معتادها و موادفروش‌هايش برخورد نمي‌شود؟
ستاد: جمع‌آوري معتادان وظيفه پليس است
دره فرحزاد فقط يكي از پاتوق‌هاي تهران است؛ در پايتخت و خيلي از كلانشهر‌هاي كشور پاتوق‌هاي ديگري هم وجود دارد. سردار حسين ساجدي‌نيا، رئيس‌پليس تهران اعتقاد دارد جمع‌آوري معتادان وظيفه قانوني پليس نيست، اما پليس اين مسووليت را صرفا براي جلب رضايت شهروندان پذيرفته است.
صداي ساجدي‌نيا به گوش بسياري از مسوولان ستاد مبارزه با مواد مخدر، سازي مخالف است. طه طاهري، قائم‌مقام دبيركل ستاد مبارزه با مواد مخدر مي‌گويد «براساس ماده 15 و 16 اصلاحيه قانون مبارزه با مواد مخدر، معتاداني كه تجاهر به اعتياد مي‌كنند و در برابر درمان مقاومت مي‌كنند، مجرم به حساب مي‌آيند و از آنجا كه ضابط قانون، پليس است بايد جمع‌آوري‌شان كند.» برخي مقامات پليس اظهار مي‌كنند در قانون صراحتا كلمه «پليس» براي برخورد با معتادان متجاهر ذكر نشده است و به همين دليل پليس در اين زمينه وظيفه‌اي ندارد طاهري اما مي‌پرسد «مگر در قانون صراحتا اشاره شده است كه پليس بايد دزد را بگيرد؟! لازم نيست كلمه پليس دائما در متن قانون، تكرار شود.»
پليس: كجا ببريمشان؟
حقيقت اين است كه برخلاف تصور بسياري از مردم، بررسي‌هاي جام‌جم درباره پيشينه پاتوق فرحزاد ثابت مي‌كند اين منطقه از 4 سال پيش تاكنون بيش از 40 بار توسط نيروي انتظامي پاكسازي شده است.
طي اين مراحل، در مجموع حدود 1000 بار دستگيري فقط در اين منطقه انجام شده و نكته اين است كه شمار زيادي از آنها تكراري بوده است، داستان دستگيري و آزادي و دستگيري مجدد معتادها و موادفروش‌ها، مختص فرحزاد نيست و در ديگر نقاط كشور هم وضع به همين منوال است.
رئيس‌پليس تهران، مشكل اصلي پليس را براي جمع‌آوري معتادان پرخطر بخصوص در تهران، كمبود مراكز اقامت اجباري درمان مي‌داند «شما مي‌توانيد اين ادعا را از طرف پليس مطرح كنيد كه قادريم براي جلب رضايت مردم همه معتادان را جمع‌آوري كنيم اما آنها را كجا ببريم؟»
قائم‌مقام دبيركل ستاد مبارزه با مواد مخدر هم مساله كمبود كمپ‌هاي ترك اعتياد را در كشور تاييد مي‌كند.
او اعتقاد دارد نبايد مسووليت كمپ درماني فقط نگهداري از معتادان براي گذراندن دوره درمانشان باشد بلكه بايد بازتواني معتادان براي جلوگيري از عود مجدد اعتيادشان نيز در اين مكان‌ها انجام شود و تسهيلات حمايتي همچون فراهم كردن امكان اشتغال در اختيار درمان‌شده‌ها قرار بگيرد. آن طور كه طاهري مي‌گويد هم‌اكنون كمپي با همين ويژگي‌ها و با ظرفيت پذيرش چندين هزار نفر، در يكي از مناطق كرج در حال ساخت است كه تا پايان مرداد امسال به بهره‌برداري مي‌رسد.
چه خبر از اردوگاه‌هاي ماده 42؟!
حتي اگر تكليف معتادها با ساخت مراكز اقامت اجباري براي درمان اعتياد در كلانشهرها روشن شود، تا وقتي عرضه وجود دارد، تقاضا هم هست.
پليس در سال گذشته طي چند عمليات ضربتي در پاتوق‌هاي تهران، بيش از 1000 معتاد و خرده‌فروش مواد مخدر را دستگير كرد اما هنوز بسياري از مردم بخصوص آنها كه در مجاورت پاتوق‌ها زندگي مي‌كنند مدعي‌اند خرده‌فروش‌ها پس از دستگيري، در كمتر از يكي دو هفته به محل كارشان برمي‌گردند.
ساجدي‌نيا در توضيح دليل محكوميت‌هاي كوتاه‌مدت خرده‌فروش‌ها توضيح مي‌دهد كه آنها معمولا مواد مخدر ناچيزي با خود دارند و از آنجا كه حكمشان در مراجع قضايي بر اساس ميزان مواد مخدر همراهشان تعيين مي‌شود طبيعتا دوره محكوميتي كوتاه دارند قائم‌مقام دبيركل ستاد مبارزه با مواد مخدر اما به اين ادعا خرده مي‌گيرد.
او باور دارد اگر عمليات پليسي، حساب شده باشد و مستندات كافي عليه خرده‌فروش‌ها جمع‌آوري شود، محكوميت‌هاي آنها طولاني‌تر مي‌شود.
طاهري، همه تقصيرها را گردن پليس نمي‌اندازد، مي‌گويد «از ديگر دلايل محكوميت‌هاي كوتاه‌مدت خرده‌فروش‌ها، نبود ظرفيت پذيرش زنداني جديد در زندان‌هاي كشور است.»
براساس آمارهاي ارائه شده از سوي ستاد مبارزه با مواد مخدر هم‌اكنون نيمي از زندانيان كشور، جرمي در ارتباط با مواد مخدر دارند. در ماده 49 اصلاحيه قانون مبارزه با مواد مخدر ذكر شده است كه سازمان زندان‌ها وظيفه دارد اردوگاه‌هاي ويژه‌اي را براي نگهداري از قاچاقچيان راه‌اندازي كند اما با وجود اين‌كه براساس ادعاي ستاد، در سال‌هاي گذشته مبالغي هنگفت براي راه‌اندازي اين مراكز به سازمان زندان‌ها داده شد، اقدامي براي راه‌اندازي اين اردوگاه‌ها از سوي سازمان زندان‌ها صورت نگرفت.
با اين حال امسال و سال قبل، دولت بار ديگر بودجه‌اي 90 ميليارد توماني به سازمان زندان‌ها داده است تا در 5 استان اردوگاه‌ها را راه‌اندازي كند كه به گواه طاهري، هم‌اكنون ساختشان تقريبا تمام شده است.
اگر سازمان زندان‌ها پس از سال‌ها، اردوگاه‌هاي ويژه خرده‌فروش‌هاي مواد مخدر را راه‌اندازي كند، اگر ستاد مبارزه با مواد مخدر و بهزيستي و وزارت بهداشت دست به دست هم دهند تا مراكز اقامت اجباري درمان معتادان راه بيفتد، اگر پليس در هر مرحله دستگيري خرده‌فروش‌ها، آنقدر مستندات از آنها به دست بياورد كه قضات را براي صدور حكم محكوميت‌هاي طولاني‌مدت قانع كند، اگر قضات احكام سنگين‌تري براي خرده‌فروش‌ها صادر كنند، اگر...
هر كدام از اين اگر‌ها گامي به سوي پاك كردن پاتوق‌ها از چهره كلانشهرها و تامين بيشتر امنيت شهروندان است و گرچه به ظاهر اهدافي بلندمدت و چندين ساله به نظر برسد، اگر عزم مسوولان براي خشنود كردن مردم، راسخ باشد، مي‌شود اين گام‌ها را در زماني بسيار كوتاه، طي كرد؛ اگر و فقط اگر...