جام جم آنلاين: عملیات آزادسازی خرمشهر همچون كهكشانی است كه فرماندهانی چون شهيد حسین خرازی، شهيد احمد كاظمی، شهيد حسن باقری، شهيد علی صیاد شیرازی و جاويدالاثر احمد متوسلیان در آن درخشیدند و درخشش آنها هنوز بعد از گذشت 30 سال چشم‌ها را خیره می‌كند.
بیت‌المقدس، عملیاتی بود كه در آن رزمندگان كشورمان هر چه در توان داشتند به میدان آوردند و بسیاری از فرماندهان شهیدی كه امروز نامشان زینت‌بخش خیابان‌ها و میادین شهرهاست نبوغ خود را در پایان دادن به حسرتی كه حدود 20 ماه طول كشیده بود به كار گرفتند. این نیروها و فرماندهان همگی تحت هدایت و كنترل یك قرارگاه مركزی با نام قرارگاه عملیاتی كربلا كه 31 فروردین 61 تشكیل شد، فعالیت می‌كردند. این قرارگاه در حقیقت اتاق فكر مشتركی بود كه میان ارتش و سپاه تشكیل شده بود و محسن رضایی (فرمانده وقت سپاه پاسداران) و شهید علی صیاد شیرازی (فرمانده وقت نیروی زمینی ارتش) مشتركا هدایت و رهبری آن را بر عهده داشتند. به گفته محسن رضایی، فرماندهانی چون غلامعلی رشید كه در حال حاضر جانشین رئیس ستاد كل نیروهای مسلح است، علی شمخانی، رئیس مركز مطالعات راهبردی نیروهای مسلح و سیدیحیی رحیم‌صفوی از چهره‌هایی بودند كه به او در آن اتاق فكر كمك می‌كردند. پس از بررسی‌هایی كه در قرارگاه كربلا برای طراحی عملیات آزادسازی خرمشهر صورت می‌گیرد و پس از رد و بدل‌شدن نظرات مختلف، با اصراری كه شهید حسن باقری درخصوص ضرورت انجام این عملیات از طریق عبور از رودخانه كارون انجام می‌دهد، این طرح تصویب می‌شود. قرارگاه كربلا از این مرحله به بعد وارد ارزیابی نیروهای لازم برای انجام موفق این عملیات می‌شود در این مرحله است كه 3 قرارگاه اصلی با نام‌های فتح، نصر و قدس در زیر مجموعه قرارگاه عملیاتی كربلا شكل می‌گیرند.

به گفته سردار صفوی، او و مسعود نياركي كه فرمانده لشكر 92 زرهي اهواز، فرماندهی مشترك قرارگاه فتح را بر عهده داشته‌اند و قرارگاه نصر نیز تحت فرماندهي مشترك شهيد حسن باقري از سپاه و حسني سعدي از ارتش اداره می‌شد. عزيز جعفري كه در حال حاضر فرماندهی كل سپاه را بر عهده دارد و لطفي نیز مشتركا قرارگاه قدس را فرماندهي مي‌كردند.

یگان‌هایی كه در زیرمجموعه این قرارگاه‌ها مسوولیت برخورد مستقیم با نیروهای دشمن را بر عهده داشتند عبارت بودند از: لشكر14 امام حسین(ع)، لشكر 8 نجف اشرف، لشكر 25 كربلا، لشكر 31 عاشورا، لشكر 21 امام‌رضا(ع)، لشكر 37 نور، لشكر 41 ثارالله، لشكر 43 بیت‌المقدس، لشكر46 فجر، لشكر 27 محمدرسول‌الله(ص)، لشكر 22 خرمشهر، لشكر 7 دزفول، لشكر 17 قم، لشكر35 امام سجاد(ع)، لشكر 33 المهدی(عج)، لشكر16 زرهی قزوین، لشكر 21 پیاده حمزه، لشكر92 زرهی خوزستان، تیپ 58 تكاور، تیپ 55 هوابرد، تیپ 23 نیروی مخصوص و تیپ 37 زرهی.

جهاد سازندگی نیز در قالب 9 ستاد شامل جهاد خوزستان، قم، فارس، بوشهر، اصفهان، نجف‌آباد، تهران، سمنان، خراسان و با حضور حدود 7500 نفر جهادگر و به‌كارگیری 300 دستگاه لودر و بلدوزر و تعداد زیادی از دیگر ماشین‌آلات مورد نیاز در این عملیات حضور داشته است.

بر اساس طرح عملیات، قرارگاه قدس مأموريت داشت تا از شمال منطقه عملياتي (رودخانه كرخه) به دشمن حمله كند تا با مشغول‌كردن عراقي‌ها در شمال منطقه عملياتي، 2 قرارگاه ديگر براي عبور از رود كارون مشكل كمتري داشته باشند. قرارگاه فتح در بخش مياني مأموريت داشت تا از رودخانه كارون عبور كند و نيروهاي خود را به جاده اهواز ـ خرمشهر كه 15 تا 20 كيلومتر از رودخانه فاصله داشت برساند.

پايين‌تر از منطقه عملياتي قرارگاه فتح نیز نيروهاي قرارگاه نصر وارد عمل مي‌شدند؛ آنها بايد از كارون عبور مي‌كردند و سپس براي آزادسازي خرمشهر و رسيدن به مرزهاي بين‌المللي با دشمن درگير مي‌شدند.

یگان‌های شركت‌كننده در عملیات بیت‌المقدس بر اساس این طرح عملیاتی و در قالب قرارگاه‌های سه‌گانه و تحت مدیریت قرارگاه كربلا بعد از حدود 25 روز عملیات، توانستند آزادی خرمشهر را برای كشورمان به ارمغان بیاورند كه در این میان چهره‌هایی هستند كه از آنها به عنوان فاتحان اصلی خرمشهر یاد می‌شود و نقش اصلی در آزاد سازی خرمشهر را بر عهده داشته‌اند.

شهید حسن باقری، شهید احمد كاظمی، شهید حسین خرازی و جاویدالاثر احمد متوسلیان از جمله این فرماندهان هستند. شهید احمد كاظمی ‌در عملیات بیت‌المقدس، فرماندهی لشكر 8 نجف را بر عهده داشت كه در زیرمجموعه قرارگاه فتح قرار داشت. شهید حسین خرازی نیز فرمانده لشكر 14 امام حسین(ع) بود كه این لشكر نیز از زیرمجموعه‌های قرارگاه فتح بود. به اعتقاد سردار جعفری، محور اصلی عملیات بیت‌المقدس در دست شهید خرازی و شهید كاظمی ‌بود و سایر تیپ‌ها، محورها و همه فرماندهان عملیات به این دلگرمی‌ داشتند كه محور اصلی عملیات در دست حسین خرازی و احمد كاظمی ‌است و این دو كنار هم هستند.

احمد متوسلیان، فرمانده لشكر 27 محمد رسول‌الله(ص) نیز كه در زیرمجموعه قرارگاه نصر عمل می‌كرد از دیگر چهره‌‌های اصلی عملیات بیت‌المقدس بود و این فرماندهان با یگان‌های شهادت‌طلبشان در عبور از كارون و رسیدن به خرمشهر نقش بسزایی داشتند.

اولین فاتح خرمشهر كه بود؟

در مورد این‌كه اولین یگانی كه توانست محاصره شهر را بشكند سند دقیق و شفافی وجود ندارد، اما از روایت‌هایی كه از بازماندگان آن عملیات منتشر شده است این‌طور بر می‌آید كه لشكر 8 نجف به فرماندهی شهید احمد كاظمی‌ و لشكر 14 امام حسین(ع) به فرماندهی شهید حسین خرازی، اولین یگان‌های ورودی به این شهر بوده‌اند. البته از صوت مكالمه بی‌سیمی‌ كه از گفت‌و‌گوی شهید خرازی، غلامعلی رشید و شهید احمد كاظمی ‌در زمان آزادسازی خرمشهر به جا مانده است این‌گونه برداشت می‌شود كه شهید كاظمی، خط‌شكن نیروهای خودی در فتح خرمشهر بوده است:

(گفت‌وگوی رشید با خرازی) حسین حسین رشید: حسین جان ببین،‌ ببین، شما الان داخل خود شهرید؟

رشید رشید حسین: چی ؟ كی؟ پیام شما مفهوم نیست رشید جان. دوباره بگید؟

حسین‌جان: شما شمارو میگم خودتون، كجايید الان داخل شهرید؟

رشید رشید حسین: ببین رشید جان ما داریم می‌ریم جلو. شما با احمد كاظمی‌ هماهنگ كنید مفهومه؟ ما تو شهر نیستیم مفهومه؟

(گفت‌وگوی رشید با كاظمی) احمد احمد رشید: احمد ببین الان حسین منتظر هماهنگی شماست تا كارشونو شروع كنن و عملیاتو با هماهنگی اجرا كنین. شما كجايید الان؟

رشید رشید احمد: آقاجان، ما داخل خود شهریم و اینا كه تو شهرن اومدن پناهنده شدن. مفهوم شد!

احمد احمد رشید: احمدجان قطع و وصل می‌شه ! دوباره بگو؟ چی گفتی؟

رشید رشید احمد: آقا ما تو شهریم بهش بگو، به محسن بگو ما تو شهریم، ما تو شهریم و پنج شش هزارنفرم اومدن پناهنده شدن. ما تو شهریم. ما داریم اونارو تخلیه می‌كنیم. ما تو شهریم و تمام نیروهامون تو خود شهرن...

احمدجان! بله بله من فهمیدم چی گفتید می‌گید من تو شهرم و كلیه نیروها پناهنده شدن! ببین برادر احمد مراعات كنین چوبی، چیزی نخوریدا.

رشید رشید: بابا نترس، نترس الان بیش از 6 هزار نفر به ما پناهنده شدن بیش از 6 هزار نفر مفهوم شد رشیدجان؟

احمدجان: چقدر ؟ نفهمیدم دوباره بگو چند هزار نفر؟

رشید: بابا گفتم بیش از 6 هزار نفر، 6 هزار نفر مفهوم شد؟ ودارن هی زیاد می‌شن. مفهوم شد؟

احمد احمد رشید: بیش از 6 هزار نفر؟ بله ؟ خدا اجرت بده مفهوم شد. بله فهمیدم.

رشید رشید احمد: رشید جان بله، بله تو شهر خرمشهر تا چند لحظه پیش تظاهرات بود، تظاهرات بود و تمامي اسرا یاحسین می‌گفتند و الله‌اكبر و تسلیم می‌شدن. خوب مفهوم شد؟

احمد احمد رشید: بله بله، مام اینجا فهمیدیم تشكر آقا الله‌اكبر، الله‌اكبر، الله‌اكبر همه چیو فهمیدیم.

رشید رشید احمد: رشیدجان خداوند خرمشهر رو آزادش كرد. آزادش كرد... .

احمد پیام توكاملا دریافت شد. به امید پیروزی واقعی بر استكبار جهانی.

***

البته محسن رضایی، فرمانده وقت سپاه كه در قرارگاه كربلا، هدایت عملیات بیت‌المقدس را نیز به عهده داشت جاویدالاثر احمد متوسلیان را نیز در زمره اولین افرادی می‌داند كه همراه نیروهای خود وارد خرمشهر شدند. متوسلیان در عملیات بیت‌المقدس، فرماندهی لشكر 27 محمد رسول‌الله(ص) را به عهده داشت كه در زیر مجموعه قرارگاه نصر به فرماندهی شهید حسن باقری فعالیت می‌كرد.

محسن رضایی در این زمینه گفته است: خرمشهر فقط یك دروازه نداشت كه همه بخواهند از آن وارد شوند، بلكه این عزیزان باید یك خط 10 كیلومتری را می‌شكستند تا وارد خرمشهر شوند، یعنی این سه لشكر پا به پای همدیگر حمله می‌كردند و با هم وارد خرمشهر شدند.

حسين نيك‌پور / گروه سياسي