ابر و باد و مه و خورشيد و فلك در كارند تا....اين يادگار استاد سخن، سعدي شيراز است كه از دل قرون گذر كرده و به دست ما به امانت رسيده است اما اگر از پس واژه‌ها بگذريم و عميق‌تر شويم در اين چند واژه مي‌توان دنيايي از انرژي يافت؛ هم به معناي معنوي آن و هم به معناي مادي كه بيانگر توان نهفته در كائنات است.
«باد» انرژي سرشاري كه مي‌تواند 15برابر انرژي موردنياز بشر را تامين كند؛ خورشيد منبع سرشاري كه بنا به اعلام سازمان انرژي‌هاي كهكشاني 6 هزار برابر نياز انسان امروزي را مي‌تواند پاسخ بگويد و آب سرچشمه رواني كه بنا به كلام الهي سرچشمه حيات است و روياننده تمدن‌هاي بشري.
از آن سوي فقط كافي است بدانيم با احتساب نرخ مصرف امروزي دنيا فقط 15000روز ديگر باقي مانده است تا نفت به پايان برسد؛ فقط 15000روز!
خانه سبز چيست؟
شايد تنها تصويري كه ما از انرژي‌هاي تجديدشونده داريم، توربين‌هاي بادي منجيل است كه در كنار سد سپيدرود به بركت باد منطقه در حال گردش است؛ اما براستي واقعيت دنيا چيست؟ ما كجاييم و اصلاً خانه سبز چيست؟
احمد فضلي كارشناس ارشد انرژي و استاد دانشگاه در گفتگو با جام‌جم به واكاوي اين نكات پرداخته است.
او ابتدا مفهوم خانه سبز را تبيين مي‌كند و مي‌گويد: خانه سبز به خانه‌اي اطلاق مي‌شود كه استفاده از انرژي‌هاي تجديدپذير در آن اولويت دارد، البته اين به معناي حذف مطلق انرژي‌هاي فسيلي نيست، بلكه در اين خانه‌ها تركيبي از انرژي‌هاي تجديدشونده و غيرتجديدشونده با اولويت انرژي‌هاي تجديدشونده به كار گرفته مي‌شود.
تركيه، آلمان و سوئد مهد خانه‌هاي دوست‌دار محيط‌زيست
براي ما ايرانيان مفهوم خانه سبز، استفاده از انرژي‌هاي تجديدشونده و نصب كلكتورهاي خورشيدي مبهم است؛ اما تجربه دنيا در اين ارتباط چه مي‌گويد. فضلي در همين ارتباط تاكيد مي‌كند: اگر بخواهيم تجربه دنيا را نگاه كنيم، در بسياري از كشورها انرژي‌هاي تجديدشونده بويژه انرژي خورشيدي وارد سبد تامين انرژي كشورها شده است.
در همين ارتباط وي از كشورهاي منطقه آغاز مي‌كند و مي‌گويد: ما با تركيه همسايه‌ايم، اما با تجربه‌اي كاملاً متفاوت؛ چرا كه هم‌اكنون در تركيه بين 40ـ30 درصد از منابع انرژي ساختمان‌ها با انرژي خورشيدي تامين مي‌شود. نصب كلكتورهاي جذب انرژي خورشيدي همان‌قدر در تركيه مرسوم است كه هر يك از ما ايرانيان در بالاي پشت‌بام‌ها يا بالكن‌هاي‌مان كولر آبي داريم. به سبب همين فراگيري، هم‌اكنون متخصصان اين رشته در تركيه كاملاً تربيت شده‌اند و حتي اگر براي خانه‌اي مشكلي ايجاد شود اين افراد به راحتي در دسترس هستند، مثل تعميركاران كولر براي ما.
وي با عارضه‌يابي همين نكته در كشور خودمان مي‌گويد: ما مشكلات زيادي براي ترويج بهره‌گيري از انرژي‌هاي سبز و تجديدشونده در ايران داريم. يك مشكل مهم نبود يا كمبود متخصصان و تكنيسين‌ها در اين حوزه است. به عنوان نمونه در برخي مناطق خراسان براي حمام‌هاي عمومي آبگرمكن خورشيدي نصب شده است كه متاسفانه متخصصان لازم در منطقه حضور ندارند و به محض بروز هر گونه مشكلي افراد بومي مجبورند به مناطق بزرگ شهري مراجعه كنند.
رقم كمتر از يك درصدي انرژي‌هاي سبز در ايران
دنياي آينده بي‌ترديد دنياي انرژي‌هاي تجديدشونده است، اين تنها يك موضوع اقتصادي نيست؛ بلكه مساله‌اي محيط‌زيستي است. انرژي‌هاي فسيلي داراي آلايندگي بالا هستند، ضمن اين‌كه به عنوان ميراث ملي نسل‌هاي متمادي بايد باقي بمانند، اين در حالي است كه در دو سده گذشته و در فرآيند صنعتي شدن دنيا بخش مهمي از اين انرژي‌ها با تبديل شدن به انواع كالاهاي مصرفي به تاراج رفته است.
با تلاش‌هايي كه در يك دهه گذشته صورت گرفته است انرژي‌هاي سبز سهمي بالغ بر 25درصد را در تامين سبد انرژي‌هاي دنيا تقبل كرده‌اند. هم‌اكنون مهم‌ترين منبع تامين انرژي‌هاي پايدار و سبز خورشيد است و جالب اينجاست كه كشورهاي اروپايي و به ويژه منطقه اسكانديناوي كه سهم زيادي از خورشيد ندارند بيشترين بهره را از آن دارند.
اما در اين ميان، عليرغم تمام پتانسيل‌هايي كه در كشور ما وجود دارد، سهم ما از اين همه توانمندي چيست؟ فضلي در همين ارتباط مي‌گويد: متاسفانه كاربرد انرژي‌هاي سبز بويژه در بخش خانگي در ايران موفقيت زيادي نداشته است.
هر قدر ساختمان‌هاي ما بيشتر به سمت استفاده از انرژي‌هاي سبز حركت كنند، به همان نسبت از ميزان مخاطرات كاسته مي‌شود، به سبب اين‌كه اصلا مخزن توليد انرژي خورشيدي در درون فضاي منزل قرار ندارد
كارشناس ارشد سازمان بهينه‌سازي سوخت تاكيد مي‌كند: باتوجه به شرايط موجود مي‌توان گفت كه سهم انرژي‌هاي پاك و انرژي خورشيدي در سبد انرژي كشور بيش از يك درصد نيست. وي يكي از دلايل اين امر را مساله اقتصادي عنوان كرده و مي‌گويد: در بخش سرمايه‌گذاري، به كارگيري انرژي‌هاي سبز هزينه‌هاي سنگين مي‌خواهد و طبيعي است كه در بخش ساختمان مردم نمي‌توانند اين هزينه‌ها را تامين كنند و البته در خيلي موارد براي آنها اقتصادي نيست. به عنوان نمونه وقتي مردم مي‌دانند كه با قبض‌هاي گاز چند هزارتوماني مي‌توانند انرژي موردنياز خود را تامين كنند، خب طبيعي است كه به سراغ آبگرمكن خورشيدي نمي‌روند.
فضلي در ارتباط با حمايت‌هاي دولت در اين زمينه مي‌گويد: در حال حاضر سياست ما اين است كه حداقل تامين آب گرم منازل را به بخش خورشيدي منتقل كنيم، اگر بتوانيم همين هدف را محقق كنيم، كمك زيادي به ترويج استفاده از سوخت‌هاي پايدار و سبز كرده‌ايم. به همين منظور با چند توليدكننده مهم كشور قرارداد بسته‌ايم و دولت بابت توليد آبگرمكن‌هاي خورشيدي به اين توليدكنندگان يارانه پرداخت مي‌كند. به اين ترتيب مصرف‌كنندگان مي‌توانند آبگرمكني را كه بيش از يك ميليون و دويست‌هزار تومان هزينه برمي‌دارد تقريباً با نصف قيمت تهيه كنند.
وي با ابراز اميدواري نسبت به استقبال توليدكنندگان از توليد آبگرمكن خورشيدي مي‌افزايد: هم‌اكنون توليدكنندگان مهمي در كشور در حال توليد آبگرمكن خورشيدي هستند كه البته به همه يارانه تعلق نمي‌گيرد و فقط تعدادي از آنها جهت دريافت يارانه طرف قرارداد دولت هستند، اما همين گسترش توليدكنندگان نشان از آن دارد كه استقبال مردم از اين فناوري در حال افزايش است. فضلي كه خود در بخش تدريس و آموزش انرژي داراي تخصص است و به نوعي طراح اين دوره در دانشگاه محسوب مي‌شود، مشكل ديگر را نبود فرهنگ مرتبط با انرژي‌هاي پايدار عنوان مي‌كند و مي‌گويد: به لحاظ فرهنگي مردم ما هنوز به اين باور نرسيده‌اند كه انرژي خورشيدي مي‌تواند بخش مهمي از نيازمندي‌هاي آنها بويژه در بخش آب‌گرم را تامين كند. حل اين مشكل نيازمند فرهنگ‌سازي است. رسانه‌ها، صداوسيما، مطبوعات و سازمان‌ها بايد در اين ارتباط فرهنگ‌سازي كنند. مثلا اگر مردم مطلع باشند كه آبگرمكن خورشيدي براحتي مي‌تواند دماي بين 60 ـ50 درجه سانتي‌گراد آب‌گرم را تامين كند طبيعي است كه از آن استقبال مي‌كنند.
وي مي‌گويد: هم‌اكنون حدود 40 درصد از انرژي كشور در بخش خانگي مورد استفاده قرار مي‌گيرد، به عبارت بهتر ميزان مصرف انرژي در بخش ساختمان در كشور ما 8 برابر متوسط مناطق سردسير جهان است، اما از آن سوي آسايش كافي نيز براي شهروندان تامين نمي‌شود. به عنوان نمونه همه ساله شاهديم كه به واسطه انتشار گاز CO تعدادي از شهروندان جان خود را از دست مي‌دهند.
خانه‌هاي ايمن با خانه‌هاي سبز
همان‌گونه كه اين كارشناس ارشد انرژي اشاره كرد، همه ساله تعدادي از شهروندان به سبب انتشار گازهاي سمي جان خود را از دست مي‌دهند. از جمله كارشناسان معتقدند شومينه كه در سال‌هاي اخير بشدت در خانه‌سازي‌ها گسترش پيدا كرده است، يكي از شيوه‌هاي گرمايش غيرايمن و در عين حال پرمصرف است كه تعداد زيادي از شهروندان را نيز به كام مرگ مي‌كشد؛ اما وضعيت انرژي‌هاي سبز در اين ارتباط چگونه است؟
فضلي در اين ارتباط به خبرنگار جام‌جم مي‌گويد: خوشبختانه مي‌توان گفت كه هر قدر ساختمان‌هاي ما بيشتر به سمت استفاده از انرژي‌هاي سبز حركت كنند، به همان نسبت از ميزان مخاطرات كاسته مي‌شود، به سبب اين‌كه اصلامخزن توليد انرژي خورشيدي در درون فضاي منزل قرار ندارد كه منجر به وارد كردن خسارت جاني يا مالي به افراد بشود.
گسترش خانه‌هاي سبز نيازمند تغيير فناوري
يكي ديگر از موضوعاتي كه در اين گفتگو مورد بحث قرار گرفت، لزوم تغيير فناوري ساخت خانه‌ها با هدف حركت به سمت خانه‌هاي سبز بود. فضلي در اين باره مي‌گويد: هم‌اكنون فناوري ساخت خانه‌هاي ما قديمي است كه خود منشأ آلايندگي محسوب مي‌شوند.
به عنوان نمونه سيستم كوره‌هاي قديمي يا كارخانه‌هاي توليد سيمان خودشان به دليل نوع فناوري‌هايي كه به كار گرفته‌اند آلاينده هستند و ضمن آلايندگي بالا كيفيت لازم را هم ندارند؛ به همين دليل طول عمر ساختمان‌هاي ما نصف طول عمر استاندارد است.
مريم چهاربالش
جام‌جم