«بجوشان، بپز، پوست بكن يا اصلا فراموشش كن‌»، شعار معروفي است كه براي پيشگيري از اسهال مطرح شده است.
اسهال، استفراغ و مسموميت‌هاي غذايي از شايع‌ترين بيماري‌هاي فصل گرم سال هستند.
وارد شدن ميكروب و ويروس به دهان از طريق غذا، منجر به عفونت دستگاه گوارش مي‌شود كه معمولا به‌صورت اسهال و گاهي به‌صورت درد شكم، تهوع، ضعف و بي‌حالي خود را نشان مي‌‌دهد. از آنجا كه عوامل اين بيماري از طريق دهان وارد بدن مي‌‌شوند، بهترين راه مقابله با آن، رعايت بهداشت تغذيه‌اي است.
بين 20 تا 50 درصد افرادي كه به كشورهاي در حال توسعه سفر مي‌كنند، حين مسافرت يا پس از آن، دچار اسهال مي‌شوند و اين خطر در هنگام مسافرت به هندوستان، آمريكاي لاتين، آفريقا، خاورميانه و جنوب آسيا، بيشتر است.
بيماري اسهال با دردهاي شكمي، تهوع، سردرد، تب خفيف و استفراغ همراه است و كمتر از 5 درصد بيماران دچار تب بالا، مدفوع خوني و يا هر دو مي‌شوند.اشخاصي كه در معرض خطر بيشتري هستند شامل بالغين جوان، افراد داراي سيستم ايمني ضعيف شده، ديابتي‌ها و بيماران دريافت‌كننده آنتي‌اسيد هستند. منبع اوليه عفونت، خوردن غذا يا آب آلوده است.
در فصل تابستان به‌علت افزايش سفر، مصرف غذا در خارج از منزل نيز متداول‌تر است كه اين امر افراد را بيشتر در معرض بيماري‌هاي عفوني قرار مي‌دهد.
دكتر جانبخش، متخصص عفوني، دراين باره مي‌گويد: عامل عفونت‌هاي گوارشي كه به اسهال مسافرتي معروف هستند ميكروب‌هايي مانند ايكولاي هستند كه علائم آن به شكل تب خفيف، درد شكمي و اسهال غيرخوني بروز مي‌كنداسهال‌هاي ويروسي نيز كه افراد شش ماهه تا دو ساله را درگير مي‌كنند در فصل تابستان شيوع پيدا مي‌كنند.
دكتر جانبخش درباره مسموميت‌هاي غذايي مي‌گويد: اين نوع مسموميت‌ها 2دسته‌اند؛ گروه اول علائم گوارشي فوقاني مانند درد شكم و استفراغ را به همراه دارند و گروه دوم نيز علائمي شبيه اسهال هستند.عامل اين مسموميت‌ها استافيلوكوك‌ها هستند كه به‌دنبال خوردن آب، سبزي، غذا و گوشت آلوده وارد بدن مي‌شوند و دوره‌اي 3 تا 5روزه دارند.
وي عفونت‌هاي تهاجمي را داراي علائم بيماري‌زاي شديدتر عنوان كرد و گفت: عفونت‌هاي تهاجمي منجر به تشديد تب و لرز و اسهال از نوع خوني مي‌شوند كه شيگلا، سالمونلا، ايكولاي و بعضا آميب‌ها ايجادكننده آنها هستند. اين نوع از عفونت‌ها بسيار خطرناكند و ممكن است به عوارضي نظير گشادي روده و سوراخ شدن آن منتهي شوند.

عفونت‌هاي روده‌اي
براساس تعريف سازمان بهداشت جهاني، بيماري‌هاي ناشي از غذا، بيماري‌هايي هستند كه ماهيت عفوني يا سمي دارند و عامل آن از راه غذاي مصرفي وارد بدن مي‌شود و هر فردي در معرض ابتلا به چنين بيماري‌هايي قرار دارد.به‌عنوان مثال، عفونت‌هاي روده‌اي و اسهال از مهم‌ترين علت‌هاي بستري شدن و حتي مرگ و مير كودكان در فصل تابستان هستند و مهم‌ترين دليل بروز اين نوع از بيماري‌ها در فصل گرما، عدم‌‌رعايت موارد بهداشتي نظير مصرف آب يا غذاي آلوده به‌خصوص ميوه‌ها و سبزيجات ضدعفوني نشده است كه به مسموميت غذايي منجر مي‌شود.
به اعتقاد كارشناسان تغذيه و رژيم درماني، از آنجا كه زياد شدن باكتري‌ها در محيط گرم و در غذاهايي با رطوبت بالا، مثل غذاهاي نشاسته‌اي يا غذاهاي حاوي تخم‌مرغ، با سرعت بالا انجام مي‌‌گيرد، توجه به سلامت مواد غذايي از زمان خريد تا پخت آن، براي جلوگيري از بروز هرگونه مسموميت و عفونت روده‌اي بسيار ضروري است.

مسموميت‌هاي غذايي
يك فوق تخصص گوارش و كبد، با بيان اينكه احتمال بروز مسموميت‌هاي غذايي با مصرف ماهي و انواع كباب‌ها به‌ويژه در مسافرت‌‌ها بيشتر است، بر مصرف غذاهاي كم‌حجم و مايعات زياد براي درمان اين بيماري‌‌ها تأكيد كرد و گفت: مصرف آنتي‌بيوتيك و داروهاي خوراكي قوي در مسموميت‌‌هاي غذايي توصيه نمي‌شود.
دكتر حسين خدمت، با اشاره به مسموميت‌هاي غذايي به‌دنبال مصرف غذاي آلوده، گفت: آشنايي با علائم اين بيماري مهم است زيرا ارائه شرح حال نادرست بيمار به پزشك، ممكن است منجر به تجويز داروهاي اشتباه شود. مسموميت‌هاي غذايي به‌ويژه پس از مصرف فست‌ فودها و غذاهاي حاوي مواد نگهدارنده، گاهي به‌صورت سردرد بروز مي‌كند كه پس از چند ساعت برطرف مي‌شود. انواع شديد مسموميت‌‌هاي غذايي ممكن است، سردرد همراه با تهوع، استفراغ و يا دل پيچه و اسهال را به‌دنبال داشته باشند، اين در حالي است كه ممكن است همه اين علائم در بيمار ظاهر نشوند.
اين متخصص گوارش با بيان اينكه ظاهر، طعم و بوي طبيعي موادغذايي دليلي بر سالم بودن آنها نيست، ادامه داد: برخي باكتري‌هاي موجود در غذا در روده سبب مسموميت شده و بر سيستم گوارش تأثير مي‌گذارند.
احتمال مسموميت با موادغذايي مانند ماهي و گوشت به‌ويژه انواع كباب‌ها بيشتر است. وي ادامه داد: همچنين احتمال مسموميت به‌دنبال مصرف ميان‌وعده‌هايي مانند بستني، چيپس و آب ميوه كه از دستفروش‌ها تهيه مي‌شود، بيشتر است. در مجموع در مسموميت با هر علتي لازم است كه غذاها با حجم كمتر و در دفعات بيشتري مصرف شود. همچنين مصرف مايعات زياد در مسموميت‌هاي غذايي توصيه مي‌شود.
دكتر خدمت گفت: در مسموميت‌هاي غذايي نياز فوري به مصرف آنتي بيوتيك و داروهاي خوراكي قوي نيست و بايد از اين امر پرهيز شود زيرا مصرف داروهاي قوي در درمان مسموميت‌ها، ممكن است بيماري‌‌هاي بعدي را باعث شود. به‌عنوان نمونه مصرف داروهاي قوي براي درمان اسهال ناشي از مسموميت‌‌ها، ممكن است يبوست شديد و حتي خونريزي‌هاي يبوست را به‌دنبال داشته باشد. در مجموع بايد از تجويز داروهاي اضافي پرهيز و از حداقل دارو استفاده شود.
وي با تأكيد بر استفاده از آب‌هاي جوشيده و يا آب معدني در مسافرت‌ها، ادامه داد:‌ همچنين به‌منظور جلوگيري از بروز بيماري‌‌هاي گوارشي در مسافرت‌ها لازم است مواد غذايي و كنسروها قبل از مصرف، كاملا گرم و جوشانده شوند. اين فوق تخصص گوارش و كبد با تأكيد بر مصرف زياد سبزي و ميوه در فصل تابستان گفت: لازم است ميوه و سبزيجات قبل از مصرف با مواد شوينده و ضد‌عفوني كننده شسته شوند.

اسهال مسافرتي
دكتر خدمت با بيان اينكه معمولا علت بروز اسهال‌‌هاي مسافرتي مشخص نمي‌شود، گفت: در اغلب موارد عدم‌رعايت بهداشت موادغذايي و دست‌آلوده، مهم‌‌ترين علت بروز اسهال‌هاي مسافرتي هستند. در اسهال‌‌هاي مسافرتي نيز به هيچ وجه مصرف آنتي بيوتيك توصيه نمي‌شود. در درمان اين بيماري نيز مصرف مايعات زياد و غذاهاي سالم كم‌حجم بسيار مؤثر است و درصورت برطرف نشدن بيماري پس از گذشت 2تا 3روز و يا دل درد شديد در اين بيماري، بايد با نظر پزشك دارو مصرف كرد.
وي با بيان اينكه معمولا در مسموميت‌هاي غذايي و اسهال‌‌هاي ناشي از آن برخي به‌اشتباه محدوديت‌هاي ويژه غذايي را توصيه مي‌كنند، گفت: اين در حالي است كه هنگام بروز مسموميت‌هاي غذايي، سيستم گوارشي در شرايط بحراني به سر مي‌برد و به مواد‌غذايي بهتري احتياج دارد، بنابراين اگر چه مصرف هر ماده غذايي علائم بيماري را تشديد مي‌كند، اما مصرف نكردن مواد غذايي و بهره‌گيري از رژيم‌هاي تغذيه‌اي موقت، سبب حادتر شدن شرايط مي‌شود.

همشهري آنلاين- مريم غفاري