کودکي با همه شگفتي هايش ، روياي شيريني است که در خاطرمان نقش بسته و بازگشت به آن آرزوي دست نيافتني بسياري از ما محسوب مي شود اما نکته مهمتر در مورد دوران کودکي اين است که زيربناي زندگي هر فرد را ساخته و تعيين کننده آينده جامعه اي است که در آن زندگي مي کند.
با توجه به اهميت دوران کودکي و نقش آن در شکل گيري آينده انسان ها، امروزه بيش از پيش مسائل کودکان و نوجوانان مورد توجه قرار مي گيرد و نامگذاري يک روز از سال به نام روز جهاني کودک ، هر چند کفايت نمي کند اما يکي از راههاي پرداختن به اين موضوع و نمايانگر اهميت ويژه آن است.
شانزدهم مهر برابر با 8 اکتبر در برخي نقاط جهان از جمله در کشور ما روز جهاني کودک در نظر گرفته شده و مراکز و نهادهاي مختلف مرتبط در سراسر جهان ، هر يک به طريقي به آن مي پردازند. شايد بتوان گفت يکي از مهمترين موضوعات مربوط به کودکي حفظ سلامت در اين دوران است که زندگي سالم هر فرد را در آينده رقم خواهد زد. لذا همه بزرگسالان اعم از والدين ، مراقبين ، مربيان و دست اندرکاران موضوع سلامت جامعه موظفند هر آنچه را که کودکان براي حفظ سلامت خود قادر به تامين آن نيستند مهيا کنند و همه شرايط لازم براي بهره مندي اين گروه بسيار آسيب پذير اجتماع را از سلامت فراهم سازند. «طبق ماده 27 پيمان جهاني کودک ، هر کودک حق دارد از سطحي از زندگي برخوردار شود که رشد جسمي ، ذهني ، رواني و اجتماعي او را تامين کند.»مسلما پرداختن به همه جنبه هاي سلامت کودک در اين فرصت ممکن نيست ، اما يکي از مهمترين و اساسي ترين جنبه ها که زيربناي عملکرد او در همه مراحل زندگي خواهد بود سلامت روان کودک است.
شايد تشخيص بيماري هاي جسمي در کودک خيلي دشوار نبوده و حتي گاهي بسيار آسان است.
اما تشخيص مشکلات رواني چندان آسان نيست.
مشکلات مربوط به سلامت روان را هميشه نمي توان مشاهده کرد، اما متخصصان بهداشت روان که با علائم آن آشنايي دارند، قادر به تشخيص اختلالات هستند.چه بسا کودکاني که از مشکلات رواني رنج مي برند بدون آن که تشخيص داده شده يا کمکي دريافت کنند.مهمترين اختلالات رواني که کودکان و نوجوانان بدان دچار مي شوند بدين قرارند:اختلال بيش فعالي و نقص توجه ، اختلالات اوتيسم ، اختلال دو قطبي ، اختلال شخصيت مرزي ، افسردگي ، اختلالات خوردن.
هر يک از اين اختلالات علائم و شدت متفاوتي دارند که به تشخيص آنها کمک کرده و روشهاي درماني مربوطه را مي طلبد. شايد همه فاکتورهاي موثر در وقوع مشکلات سلامت روان کاملا شناخته نشده باشند، اما بديهي است که ساختار بيولوژيک فرد و شرايط زندگي ، عوامل زيستي شامل ژنتيک ، عدم تعادلات شيمياي و آسيبهاي احتمالي به سيستم اعصاب مرکزي ، شرايط محيطي که طيف وسيعي از مشکلات شامل خشونت ، کودک آزاري جسمي ، جنسي و عاطفي ، مسامحه ، مرگ عزيزان ، طلاق والدين يا روابط نامطلوب آنها، فقر و غيره را در بر مي گيرد، همگي در ايجاد اين مشکلات نقش دارند.به گفته دکتر کتايون خوشابي ، فوق تخصص روانپزشکي کودک : «امروزه در جهان کودکان بسياري در اثر بيماري هاي قابل پيشگيري جان خود را از دست مي دهند و تعداد زيادي از آنها با مخاطراتي روبه رو مي شوند که مانع حفظ سلامت و رشد آنان است.
براي مثال يکي از مشکلات شايع و مخرب شخصيت و سلامت روان ، پديده کودک آزاري است که طبق ارزيابي هاي انجام شده 75 درصد مرتکبين آن والدين هستند و 15 درصد مابقي به ساير بستگان مربوط مي شود.بنابراين در اکثر موارد اين مساله در کانون خانواده که قاعدتا بايد محيطي امن و حمايت کننده براي کودک باشد، اتفاق مي افتد.»«همچنين براساس ماده 19 کنوانسيون حقوق کودک ، کشورهاي عضو ملزم هستند تا اقدامات قانوني ، اجرايي ، اجتماعي و آموزشي لازم را به منظور حمايت از کودکان در برابر انواع خشونت جسمي يا رواني ، صدمه يا آزار ، بي توجهي يا رفتار توام با سهل انگاري ، بهره کشي و سوءاستفاده جنسي توسط والدين ، سرپرست قانوني يا هر شخص ديگري که عهده دار مراقبت از کودک است ، به عمل آورند.»
پدر ومادر مهمترين مسوولان سلامت جسم و روان فرزندشان به شمار مي روند و پس از آن مراقبين و ساير افراد مرتبط با رشد و پرورش کودک بايد نيازهاي او را دريابند و به آن پاسخ دهند.
براي مقابله با هر يک از مشکلات و اختلالاتي که ممکن است کودک به آن دچار باشد، راهکارها و توصيه هايي وجود دارد که والدين مي توانند با استفاده از آنها به حفظ هرچه بهتر سلامت روان فرزندانشان کمک کنند.