جام جم آنلاين: اكنون شاخص مرگ و مير نوزادان در ايران به عدد 15 در هر هزار تولد زنده رسيده است، در حالي كه در كشورهاي صنعتي اين عدد چهار است و در كشورهاي منطقه مديترانه‌شرقي ميزان مرگ و مير نوزادان به 26 نوزاد در هر هزار تولد زنده مي‌رسد. يعني وضع ما نسبت به كشورهاي منطقه خوب و در مقايسه با كشورهاي پيشرفته مطلوب نيست.
جالب است بدانيد كه يكي از عوامل بسيار موثر در تعيين اين شاخص، رسيدگي سريع به كودكاني است كه وضعيت اورژانسي نظير تشنج، شوك، كما و نارسايي تنفسي پيدا مي‌كنند، زيرا وقوع اين عوارض براي كودكان خطرناك است و مي‌تواند آنها را به مرگ نزديك كند.
پس ضروري است كه از يك‌سو والدين با نشانه شرايط اورژانسي در كودكانشان آشنا باشند تا بتوانند فرزندانشان را بسرعت و بموقع به مراكز درماني برسانند و از سوي ديگر شرايط مطلوب در اورژانس مراكز درماني و بيمارستان‌ها براي رسيدگي سريع و موثر فراهم باشد.
دكتر فريد ايمان‌زاده، فوق‌تخصص گوارش و كبد و معاونت آموزشي گروه اطفال دانشگاه شهيد بهشتي در گفت‌وگو با جام‌جم مي‌گويد: بيشتر كودكاني كه به اورژانس‌هاي كشور مراجعه مي‌كنند با مشكلات مغزي، تشنج، بيماري‌هاي تنفسي، شوك (اختلالات خون‌رساني) يا بيماري‌هاي حاد به آنجا مراجعه مي‌كنند.
آمار‌ها نشان مي‌دهد كه ايران داراي پنج ميليون و 600 هزار كودك زير پنج سال و 18 ميليون كودك و نوجوان شش تا هجده ساله است كه روي هم رفته حدود يك‌سوم جمعيت كشور را تشكيل مي‌دهند. در اين ميان شاخص مرگ كودكان در ايران نسبت به كشورهاي منطقه بهتر است، اما در مقايسه با كشورهاي صنعتي عقب هستيم.
تب؛ نشانه‌اي از بيماري‌هاي خطرناك
وقتي صحبت از بيماري‌هاي اورژانسي در كودكان (بدو تولد تا شش سال) مي‌شود، مهم‌ترين سوالي كه به ذهن مي‌رسد، اين است كه اين بيماري‌ها با چه نشانه‌هاي اصلي و عمومي بايد مورد توجه و پيگيري سريع از سوي والدين قرار بگيرد؟
دكتر ايمان‌زاده در پاسخ به اين پرسش مي‌گويد: بيماري‌هاي قلبي مثل كبودي لب‌ها، خستگي زودرس، عرق‌كردن، تپش شديد قلب يا بيماري‌هاي تنفسي مثل تنفس تند، كبودي لب‌ها و فرورفتن عضلات بين‌دنده‌اي يا شوك مثل سرد‌شدن نواحي انتهايي بدن، بي‌حالي وتشنج از نشانه‌هايي هستند كه حكايت از شرايط اورژانس (اضطراري) در كودك دارند. البته اگر كودك همراه با تب دچار تشنج نيز بشود، وضع خطرناك‌تر خواهد بود.
اين فوق‌تخصص گوارش و كبد كودكان مي‌افزايد: البته تب از شايع‌ترين علائمي است كه در كودك بايد مورد توجه قرار بگيرد، چراكه مي‌تواند نشانه‌اي از يك بيماري خطرناك باشد. به بيان ديگر اگر حال عمومي كودك تب‌دار خوب باشد، مادر مي‌تواند با توجه به شرايط كودك و با تماس با پزشك، داروهاي تب‌بري مانند استامينوفن را به كودك بدهد، اما زماني كه تب كودك شديد است، والدين بايد فرزندشان را به اولين مركز درماني نزديك خود ببرند، چون امكان دارد تب، علامت بيماري‌هاي خطرناكي مانند مننژيت باشد.
از سوي ديگر عفونت‌ها نيز مي‌تواند با نشانه‌هايي چون تب يا كمبود درجه دما در كودكان كوچك‌تر بروز پيدا كند و در آنها نوعي اختلال ايمني يا بي‌حالي، ضعف و كاهش اشتها به وجود آورد.
اسهال، استفراغ و خطر كم‌آبي بدن
متخصصان اطفال تاكيد مي‌كنند كه استفراغ همراه اسهال يك مورد اورژانس در كودكان محسوب مي‌شود، چرا كه مي‌تواند سبب كم‌آبي كودك شود.
بر اين اساس، اگر كودك قادر نيست چيزي را در دهان و معده نگه دارد يا دچار اسهال شديد است، نشانه‌هاي كم‌آبي را بررسي كنيد كه شامل چشم‌هاي گودافتاده، دهان خشك و كاهش ميزان ادرار مي‌شود.
دكتر ايمان‌زاده در اين باره با تاكيد بر اين‌كه تغذيه نيز در وضع گوارشي كودكان نقش زيادي دارد، مي‌گويد: اسهال و يبوست شايع‌ترين بيماري‌هاي كودكان است كه اطلاع از علائم و درمان بموقع اين عوارض باعث جلوگيري از پيشرفت بيماري‌هاي وابسته به آن مي‌شود.
البته سوء‌تغذيه در كودكان مي‌تواند بسيار خطرناك باشد و آن در زماني است كه منجر به عفونت، كاهش قند خون و كاهش درجه دما بشود كه در صورت انجام نشدن بموقع اقدامات درماني و كنترلي حتي مي‌تواند منجر به مرگ كودك شود.
از خونريزي ساده تا كم‌خوني حاد
بي‌شك اولين و مهم‌ترين توصيه به والدين هنگام بروز زخم، بريدگي يا آسيب‌هاي پوستي همراه با خونريزي است كه اگر كودكتان دچار خونريزي شد، روي زخم را محكم فشار دهيد و آن را كاملا بررسي كنيد.
دكتر ايمان‌زاده با تاكيد بر اين‌كه كم‌خوني حاد معمولا بر اثر خونريزي‌اي پيش مي‌آيد كه از دهان، روده يا ادرار صورت مي‌گيرد و كودك بشدت رنگ پريده شده و احساس ضعف، بي حالي و سرگيجه دارد، مي‌گويد: كودكاني كه زخمشان با چسب بسته شده و خونريزي آن كم يا قطع مي‌شود، نياز به اقدام اورژانسي سريع ندارد. اما كودكي كه مبتلا به اختلال‌هاي خونريزي است، اگر دچار بريدگي و زخم شود و خونريزي‌اش نيز بند نيايد، بايد بسرعت به اورژانس رسانده شود.
وي اضافه مي‌كند: فراموش نكنيد كه زمين‌خوردن از ارتفاع نيز (حتي بدون خونريزي) مي‌تواند موجب صدمه به سر، نخاع يا ارگان‌هاي داخلي شود، اگر به آسيب اين قسمت‌ها شك كرديد با كودك صحبت كنيد تا مطمئن شويد به سوالاتتان صحيح پاسخ مي‌دهد. اگر كودك بيش از يك‌بار استفراغ كرد، هوشياري‌اش را از دست داد و از كرختي يا سوزن‌سوزن شدن شكايت داشت براي رساندن او به مراكز درماني بسرعت اقدام كنيد.
اختلالات تنفسي در كودك
فراموش نكنيد كه مشكلات قلبي در كودك مي‌تواند با علائم مختلفي مانند سردرد، سرگيجه و حتي اختلالات تنفسي همراه باشد. اما بنا بر تاكيد متخصصان اطفال هرگونه اشكال در تنفس كودك را بايد بشدت پيگيري كرد. دلايل ايجاد اشكالات تنفسي مي‌تواند شامل گير افتادن غذا در گلو، آسم، عفونت يا ذات‌الريه باشد كه با نشانه‌هايي چون سرفه، خس‌خس سينه و سخت نفس كشيدن همراه است. در چنين شرايطي بهتر است آمبولانس خبر كنيد، چرا كه آمبولانس داراي وسايل مجهز به دستگاه اكسيژن است.
فراموش نكنيد كه مسموميت نيز به عنوان يكي از وضعيت‌هاي اورژانسي در كودكان مطرح است. اولين اقدام در صورت بروز هرگونه مسموميت كودك با دارو يا يك ماده شيميايي، مراجعه به مركز مسموميت‌ها يا اورژانس مراكز درماني است.
پونه شيرازي - گروه سلامت