در آتش‌سوزي روز گذشته دبستان دخترانه روستاي شين‌آباد، 31 نفر آسيب ديدند
آتش بخاري نفتي، باز هم دامن دانش‌آموزان را گرفت
هنوز افكار عمومي خاطره تلخ آتش‌سوزي روستاي درودزن استان فارس را كه در آن هشت‌دانش‌آموز دختر و پسر در شعله‌هاي بخاري معيوب كلاس درس سوختند، فراموش نكرده‌‌اند كه ديروز خبر رسيد اين بار در روستاي «شين‌آباد» در استان آذربايجان غربي، حدود 31 دانش‌آموز دختر به دليل انفجار بخاري چكه‌اي مدرسه، دچار حادثه شدند.
در اين واقعه كه ديروز حوالي ساعت 8 صبح اتفاق افتاد، وقتي بخاري چكه‌اي كلاس چهارم، آتش مي‌گيرد، سرايدار مدرسه به‌جاي آن كه دانش‌آموزان را به بيرون كلاس هدايت كند، تلاش مي‌كند كه بخاري را به بيرون كلاس منتقل كند، اما به يكباره بخاري منفجر مي‌شود و همه دانش‌آموزان حاضر در كلاس در ميان شعله‌ها گرفتار مي‌شوند و تا لحظه تنظيم اين گزارش نيز حال جسمي ده نفر از مصدومان وخيم اعلام شده است.
حال سوال اينجاست با وجود آن كه كارشناسان وسايل گرمايشي بارها بر غيراستاندارد بودن بخاري چكه‌اي در مدارس و غيرايمن بودن آن در كلاس‌هاي درس اتفاق نظر دارند، چرا بايد همچنان بخاريهاي غيراستاندارد، مهمان ناخوانده مدارس ايران باشد؟
متهم رديف اول: بخاري چكه‌اي
همين هفته پيش بود كه مرتضي رئيسي، معاون عمراني وزير آموزش و پرورش در گفت‌وگو با فارس اعلام كرد كه دو نوع سیستم گرمایشی شامل «سیستم حرارت مركزی» و «بخاری نفتی كاربراتوری استاندارد» برای مدارس پیش‌بینی شده است، چرا كه اين سيستم‌ها متناسب با شرایط مدارس كشور است.
او در گفت‌وگويش تاكيد كرده بود كه آموزش و پرورش در سال‌هاي اخير تلاش كرده است كاري كند كه سيستم‌هاي گرمايشي در همه مدارس استاندارد باشد. به هر حال آينده قابل پيش‌بيني نيست و او پيش‌بيني نمي‌كرد يك هفته بعد بخاري چكه‌اي كه او و ديگر مسئولان اعتقاد داشتند، وجود خارجي ندارد، سبب‌ساز فاجعه‌اي شود.
رئيسي همچنين به مردم توضيح داده بود در تعدادي از مدارسی كه دارای تراكم جمعیتی بالاست؛ در شهرها و حتی در روستاها و جاهایی كه تعداد كلاس قابل‌توجه است، از سامانه حرارت مركزی استفاده می‌شود. سیستم حرارت مركزی، كه اين مسئول به آن اشاره مي‌كرد به اين معناست كه منبع تولید گرما از دسترس دانش‌آموزان دور است كه استفاده از سامانه آب گرم یا استفاده از سامانه حرارتی هوای گرم، از جمله آن است.
او گفته بود: «مردم، فرزندانشان را دست ما می‌سپارند و در واقع دانش‌آموزان، امانتی در دست ما هستند؛ به همین دلیل ما ایمن‌ترین سیستمی كه در جامعه مهندسی كشور مطرح است، استفاده می‌كنیم كه سیستم حرارت مركزی است.»
او درباره بخاريهاي كاربراتوري هم توضيح داده بود: در مدارسي كه امكان اجراي سامانه حرارت مركزي وجود ندارد يا مدارس يك كلاسه و دو كلاسه، از بخاريهاي نفتي كاربراتوري‌هاي استاندارد استفاده مي‌شود.
وي ادامه داد: استفاده سيستم حرارت مركزي و بخاري نفتي كاربراتوري استاندارد براساس مقررات ملي ساختمان است.
البته بخاري كاربراتوري كه معاون عمراني وزير آموزش و پرورش درباره‌شان حرف مي‌زد، شبيه بخاري چكه‌اي كه در روستاي شين‌آباد باعث آتش‌سوزي شده نيست. بخاريهاي كاربراتوري مهر تائيد سازمان استاندارد را دارد، اما محمود قديري، معاون حفاظت و پيشگيري سازمان آتش‌نشاني در گفت‌وگو با جام‌جم تاكيد مي‌كند كه هيچ بخاري چكه‌اي، استاندارد نيست.
او به مردم هشدار مي‌دهد كه بخاري چكه‌اي وسيله گرمايشي با مدارباز است. منظور از مدارباز اين است كه ميزان سوخت اين وسيله با كم و زياد شدن حرارت محيط، تغيير نمي‌كند در حالي كه در وسايل گرمايشي مدار بسته ميزان مصرف سوخت وسيله گرمايشي با كم شدن حرارت محيط بيشتر و با زياد شدن حرارت محيط كمتر مي‌شود.
همين وي‍ژگي باعث شده اين وسيله حتي وقتي هواي اطرافش بشدت گرم مي‌شود، همچنان به مصرف سوخت با ميزان سابق ادامه بدهد و در چنين شرايطي در اثر گرما ممكن است سوخت داخل بخاري تبخير و سرانجام مخزن آن منفجر شود.
قديري از مضرات اين نوع بخاري به نكته‌اي ديگر نيز اشاره مي‌كند: مخزن سوخت و شير اين نوع بخاري‌ها حفاظت‌شده نيست و حتي يك كودك هم مي‌تواند آن را دستكاري كند و به همين علت به هيچ‌وجه وسيله مناسبي براي استفاده در مدارس به حساب نميآيد.
وزير استعفا دهد
انگار آذر، ماه بدشگون دانش‌آموزان روستايي مناطق محروم است. دقيقا در روز چهاردهم آذر سال 85 بود كه شعله‌هاي آتش به اندام نحيف هشت دانش‌آموز دبستاني روستاي درودزن استان فارس رحم نكرد و در آن حادثه شش دختر و دو پسر دوم دبستاني، زيبايي چهره‌شان را ميان آتش جاگذاشتند.
در حادثه ديروز هم دانش‌آموز دبستان «شين‌آباد» واقع در شهرستان پيرانشهر در تاريخ پانزدهم آذر قرباني بخاري كلاس درس شدند. رسول خضري، نماينده مردم پيرانشهر در مجلس شوراي اسلامي درباره تعداد دقيق مصدومان اين حادثه به جام‌جم مي‌گويد: در اين حادثه 31 نفر مجروح شده‌اند كه هشت نفر از آنها در شهر پيرانشهر مداوا شده و 29 نفر از مصدومان نيز به بيمارستان‌هاي شهرهاي اطراف مثل نقده و اروميه اعزام‌شده‌اند و آن‌طور كه من اطلاع دارم، هشت نفر از مصدومان دچار سوختگي‌هاي 50 درصدي شده‌اند كه عمده سوختگي‌هاي آنها نيز سوختگي سر و صورت بوده است.
وي ضمن انتقاد شديد از نحوه مديريت آموزش و پرورش تصريح مي‌كند: از يك طرف مي‌بينيم كه همين چندوقت قبل حادثه تصادف اتوبوس دانش‌آموزان در كاروان راهيان نور اتفاق افتاد. همچنين بارهاست كه مدارس مختلف كشور نيز به دليل نقص سيستم گرمايشي، از دانش‌آموزان قرباني مي‌گيرد. كار نوسازي و تجهيز مدارس هم كه به كندي انجام مي‌شود و باوجود همه اين دلايل معتقدم بايد وزير آموزش و پرورش به خاطر اين سوءمديريتش استعفا بدهد.
خضري با بيان اين‌كه كجاي دنيا 31 نفر را به‌زور در يك كلاس درس جاي مي‌دهند، خاطرنشان مي‌كند: اين مدرسه در يك منطقه كوهستاني، سرد و محروم واقع شده است كه مدارس اين منطقه حداقل براي شش ماه متوالي به وسايل گرمايشي نياز دارند، اما به جاي آن‌كه بخاريهاي استاندارد يا پكيجي در مدرسه‌ها وجود داشته باشد، آمده‌اند از يك بخاري نفتي غيراستاندارد استفاده كرده‌اند كه آخرش هم ديديم چگونه با جان و سلامت دانش‌آموزان بازي شد.
روستا گاز دارد، مدرسه گاز ندارد!
يكي از نكات بحث‌برانگيز اين حادثه اينجاست كه كار گازرساني به روستاي شين‌آباد به پايان رسيده است، اما كار انتقال گاز به همه خانه‌هاي اين مناطق انجام نشده است؛ يعني در اين روستا، تعدادي از خانه‌ها گاز دارد و تعدادي ديگر هم گاز ندارد و دقيقا مدرسه روستا در منطقه‌اي قرار گرفته است كه از نعمت گاز محروم است.
درواقع مسئولان گازرساني به اين منطقه به جاي آن‌كه ابتدا كار گازرساني به مناطق ضروري چون مدرسه‌ها را شروع كنند، گازرساني را از خانه‌ها شروع كرده و مدرسه را در اولويت‌هاي بعدي قرار دهند؛ هر چند كه گفته مي‌شود اگر بودجه اين كار از سوي آموزش و پرورش فراهم مي‌شد، امكان گازرساني به اين مدرسه مشكلي نداشت.
از سوي ديگر، درباره تعداد دقيق دانش‌آموزان حاضر در كلاس نيز آمار درستي وجود ندارد، يعني درحالي كه نماينده مردم پيرانشهر از وجود 31 نفر در كلاس درس سخن مي‌گويد، اما فرماندار پيرانشهر در گفت‌وگو با جام‌جم اظهار مي‌كند: مي‌گويند 29 دانش‌آموز در كلاس درس حضور داشته‌اند كه پنج نفر از آنها دچار سوختگي حاد شده‌اند و وضع جسمي دو نفر نيز وخيم گزارش شده است؛ طوري كه اين دو نفر را به بيمارستان تبريز منتقل كرديم.
عروج مجاهدي درباره دليل گازكشي نشدن مدرسه مي‌گويد: ما اعتبار كافي براي گازگشي همه مناطق مسكوني شين‌آباد را نداشتيم و الان به صورت فاز به فاز، كار گازكشي به اين منطقه را شروع كرده‌ايم.
اين مقام مسئول در پاسخ به اين پرسش كه چرا از بخاريهاي غيراستاندارد در اين مدارس استفاده شده است، مي‌گويد: ببينيد ما همه امكانات موجود در شهر را براي مداواي مصدومان بسيج كرده‌ايم و اين‌كه چرا از بخاري غيراستاندارد در مدرسه استفاده شده است، بايد از مسئولان آموزش و پرورش بپرسيد.
البته در حادثه مدرسه روستاي سفيلان در استان چهارمحال بختياري نيز كه در آن 13 دانش‌آموز بر اثر نقص ايمني بخاري دچار سوختگي شدند و حتي معلم مدرسه نيز در آن آتش‌سوزي فوت كرد، بارها از مسئولان آموزش و پرورش درباره دلايل ناايمن بودن بخاريهاي مدارس سوال پرسيده شد، اما هيچ‌كدام از پاسخ‌ها و توجيه‌هاي مسئولان نتوانست مانعي براي تكرار اين حادثه در روستاي شين‌آباد شود.
قانون‌هايي كه به كار سوختگان نيامد
در حالي پيگيري‌هاي مكرر خبرنگار جام‌جم براي گفت‌وگو با سخنگوي وزارت آموزش و پرورش بي‌جواب ماند که همچنان ابهام‌هاي زيادي درباره اين سانحه وجود دارد.
به‌طور مثال، مطابق بخشنامه‌اي كه در سال 89 از سوي وزارت آموزش و پرورش به اداره‌هاي كل آموزش و پرورش استان‌ها صادر شده، استفاده مدارس از وسايل گرمايشي غيراستاندارد ممنوع است، اما هم‌اكنون شاهد هستيم كه در بسياري از مدارس مناطق محروم كشور از بخاريهاي غيراستاندارد استفاده مي‌شود.
همچنين در اين بخشنامه ذكر شده كه استفاده از بخاري نفتي كاربراتوري مجاز است، اما عمده آتش‌سوزي‌هاي مدارس مناطق محروم، بر اثر استفاده از بخاريهاي چكه‌اي اتفاق مي‌افتد و در حقيقت اگر بخواهيم واقع‌بينانه به شرايط فعلي نگاه كنيم، اصلا بعيد نيست كه باز هم در پاييزي ديگر، سانحه‌اي مشابه تكرار شود.
مرور حادثه
معاون عمراني وزير آموزش و پرورش هفته گذشته اعلام كرده بود كه سيستم گرمايشي مدارس شامل «سيستم حرارت مركزي» و «بخاري نفتي كاربراتوري استاندارد» است، مرتضي رئيسي اشاره‌اي به بخاريهاي نفتي چكه‌اي نكرده بود.
معاون حفاظت و پيشگيري سازمان آتش نشاني مي‌گويد: هيچ بخاري چكه‌اي، استاندارد نيست. به گفته محمود قديري مخزن سوخت و شير اين نوع بخاري‌ها حفاظت شده نيست و حتي يك كودك هم مي‌تواند آن را دستكاري كند و به همين علت به هيچ وجه وسيله مناسبي براي استفاده در مدارس به حساب نميآيد.
يكي از نكات بحث برانگيز اين حادثه اين است كه كار گازرساني به روستاي «شين‌آباد» به پايان رسيده است اما كار انتقال گاز به همه خانه‌هاي اين مناطق و خصوصا اين مدرسه انجام نشده است.
در اين حادثه 31 نفر مجروح شده‌اند كه هشت نفر از آنها در شهر پيرانشهر مداوا شده و 29 نفر از مصدومان نيز به بيمارستان‌هاي شهرهاي اطراف مثل نقده و اروميه اعزام شده‌اند.
مطابق بخشنامه‌اي كه در سال 89 از سوي وزارت آموزش و پرورش به اداره‌هاي كل آموزش و پرورش استان‌ها صادر شده، استفاده مدارس از وسايل گرمايشي غيراستاندارد ممنوع است.
سال83
در حادثه مدرسه روستاي «سفيلان» در استان چهارمحال بختياري نيز كه در آن 13 دانش‌آموز بر اثر نقص ايمني بخاري دچار سوختگي شدند و حتي معلم مدرسه نيز در آن آتش‌سوزي فوت كرد، بارها از مسئولان آموزش و پرورش درباره دلايل ناايمن بودن بخاريهاي مدارس پرسش شد.
مرور حوادث آتش‌سوزي مدارس: سال 64 حادثه آتش‌سوزي در دبيرستان 17 شهريور جوانمردخان در هفت‌كيلومتري سفيلان، بزرگ‌ترين آتش‌سوزي در مدارس سال 73 در رشت، سال 83 سوختن 13 دانش‌آموز و معلم در روستاي سفيلان، سال 84 در روستاي المني استان لرستان و در سال 85، دو آتش‌سوزي در شهرستان سروستان و روستاي درودزن استان فارس.
بخاريهاي نفتي چکهاي را گزارش دهيد
اگر در مدارس روستا يا شهر شما نيز از بخاريهاي نفتي چكه‌اي استفاده مي‌شود، با ارسال پيامك به شماره 300011215 به پيگيري‌هاي جام‌جم در اين باره كمك كنيد.
امين جلالوند / گروه جامعه