باد و توفان، توکاي قهوه‌اي را از بازگشت بموقع به لانه، در مسير مهاجرتش، باز نمي‌دارد
پرندگان وقت‌شناس
جام جم آنلاين: تحقيقات دانشمندان بتازگي نشان داده است كه پرندگان آوازخوان بر مبناي يك برنامه زمان‌بندي خيلي دقيق مهاجرت مي‌كنند.
پرندگان آوازخوان زير رده گنجشك‌سانان محسوب مي‌شوند. حدود 4000 گونه از آنها در سراسر جهان شناخته شده‌اند. اين نوع از پرندگان با اغلب زيستگاه‌هاي جهان سازگاري دارند، البته درياها و آب‌هاي شيرين از اين قاعده مستثنا هستند. آنها برخلاف ساير پرندگان كه با صدا، مكان مناسب براي توليدمثل يا تغذيه را به يكديگر خبر مي‌دهند يا پرنده جنس مخالف را به خود جلب مي‌كنند، براي برقراري ارتباط با يكديگر اصواتي آهنگين ايجاد مي‌كنند.
محققان دانشگاه يورك در تحقيقي كه بتازگي انجام داده‌اند، دريافتند اين پرندگان در زمان مهاجرت از يك برنامه زماني كاملاً منظم و خدشه‌ناپذير پيروي مي‌كنند. برخي از گونه‌ها هر ساله در تاريخ مشخصي مهاجرت خود را آغاز و در تاريخ مشخصي هم به محل اوليه رجعت مي‌كنند. اين تحقيق كه در مجله پولوس وان چاپ شده، نخستين رديابي مهاجرتي از اين نوع است كه در آن ظرف چند سال متوالي به طور دقيق مهاجرت پرندگان آوازخوان مورد مطالعه قرار گرفته است.
ويژگي‌هاي ظاهري
توكاي قهوه‌اي با نام علمي Hylocichla mustelina پرنده‌اي ساكن آمريكاي شمالي است. پرهاي پشت اين پرنده به رنگ قهوه‌اي است و در ناحيه سينه پرها سفيدرنگ و همراه با خال‌خال‌هاي قهوه‌اي است. اين مرغ آوازخوان به وفور در آمريكاي شمالي يافت مي‌شود، اما براي زمستان‌گذراني به آمريكاي مركزي و جنوبي مهاجرت مي‌كند.
محققان با استفاده از دستگاه‌هاي موقعيت‌ياب خيلي كوچك توانستند هر گونه جابه‌جايي را در اين پرندگان به طور دقيق ثبت كنند. يافته‌ها نشان داد اين پرندگان هر ساله در زمان مشخصي از سال مهاجرت بهاره خود از مناطق استوايي به سمت نواحي شمالي‌تر قاره آمريكا را آغاز مي‌كنند. ميانگين تغييرات اين دوره تنها سه روز است. اما مهاجرت پاييزه تا حدودي متغير است.
معمولاً تعيين زمان دقيق مهاجرت پاييزه كمتر امكان‌پذير است. جالب اينجاست پرندگاني كه براي نخستين‌بار مهاجرت مي‌كنند همواره تابع پرواز پرندگاني هستند كه بيش از يك بار اين كار را انجام داده‌اند. آنها با پرواز در ارتفاعات كمتر توسط پرندگان مسن‌تر حمايت مي‌شوند. در ضمن پرندگان نر نسبت به پرندگان ماده سريع‌تر مهاجرت خود را آغاز مي‌كنند.
دستگاه‌هاي تعيين موقعيت
دستگاه‌هاي موقعيت‌سنجي كه در اين تحقيق مورد استفاده قرار گرفت كوچك‌تر از يك سكه 10 سنتي است. اين دستگاه‌ها در كوله‌هاي كوچكي كه به همين منظور تعبيه شده است، بر پشت مرغان آوازخوان‌سوار و تسمه‌هاي آنها نيز به دور پاي اين پرندگان بسته شد. طراحي اين ابزار به گونه‌اي است كه براي پرواز پرندگان مشكلي ايجاد نمي‌كند. از آنجا كه وزن اين كوله‌ها خيلي سبك است، لذا محققان مي‌توانند طول و عرض جغرافيايي را در زمان طلوع و غروب خورشيد به دقت اندازه‌گيري كنند.
كوين فريزر، نويسنده اين مقاله يكي از محققان دپارتمان بيولوژي در دانشگاه يورك است. وي مي‌گويد تبعيت مرغان آوازخوان از چنين برنامه منظمي بسيار جالب است. حتي گاهي ديده شده كه زمان ورود و خروج آنها از يك سايت مشخص طي چند سال متمادي تغيير نكرده است. برخي از آنها درست در همان تاريخ سال‌هاي پيش به محل موعود بازگشته‌اند.
نكته: توكاهاي قهوه‌اي براي بازگشت بموقع به لانه خود متحمل فشارهاي زيادي مي‌شوند و همه اين سختي‌ها براي به دست آوردن يك قلمرو خوب و امن است تا هم خودشان و هم جوجه‌ها در‌آسايش باشند
مهاجرت پرندگان همانند پرواز هواپيماها از عوامل متعددي تاثير مي‌پذيرد. اوضاع جوي در اين رابطه يك‌فاكتور مهم است، اما اين كه پرندگاني به اين كوچكي چگونه مي‌توانند همه اين شرايط را پيش‌بيني كنند و در يك زمان مشخص در محلي ديده شوند، جاي تعجب دارد. بايد به‌خاطر داشت در طول مسير گاهي شرايط در سطحي بسيار گسترده و به طور غيرقابل پيش‌بيني تغيير مي‌كند.
در برخي موارد شرايط جوي باعث مي‌شود كه پرنده به ناچار مسير طولاني‌تري را در پيش بگيرد. مواردي بوده كه در آن جابه‌جايي مسير حتي به صدها كيلومتر هم رسيده است. تمام فاكتورها در زمان مهاجرت لحاظ مي‌شود، حتي توكاهاي قهوه‌اي براي گذر از پهنه آبي وسيع خليج مكزيك هم تدابيري دارند كه به طور دقيق براي بشر شناخته‌شده نيست. هنگام بهار آنها بايد آنقدر زود به محل‌هاي لانه‌گذاري برگردند كه بتوانند در برهه زماني مشخصي تخمگذاري كنند. اما اين زمان نبايد آنقدر زود باشد كه غذايي براي جوجه‌ها پيدا نشود.
پرندگان دقیق‌تر قلمرو بهتری دارند
پروفسور فريزر مي‌گويد توكاهاي قهوه‌اي براي بازگشت بموقع به محل‌هاي لانه‌گذاري متحمل فشارهاي زيادي مي‌شوند و علت آن هم به دست آوردن يك قلمرو خوب و امن است تا هم خودشان و هم جوجه‌ها در آسايش باشند.
پرندگاني كه زودتر مي‌رسند، موقعيت مكاني بهتري را به دست مي‌آورند. حتي جوجه‌هاي آنها بهتر و سريع‌تر از سايرين رشد مي‌كنند. هرچند كه بايد اين نكته را هم به خاطر داشت كه در اوايل بهار وضع جوي هوا ناپايدار و سردتر است و اين امر كاهش غذا را به دنبال دارد. جوجه‌هايي كه زودتر از موعد مقرر و در شرايط ناپايدار جوي به دنيا مي‌آيند، احتمال مرگشان هم بيشتر است.
پروفسور فريزر هشدار داد كه اين زمان‌بندي دقيق حتي براي پرندگان هزينه‌هايي هم به دنبال خواهد داشت. نگراني عمده اين است كه اين پرندگان نتوانند خودشان را با شرايط كنوني كه بدون هيچ ترديدي تحت تاثير تغييرات اقليمي است، هماهنگ كنند. پروفسور فريزر چنين ادامه داد كه تيم تحقيقاتي درصدد است اين موضوع را نيز مورد بررسي قرار دهد. پرندگاني كه تيم پروفسور فريزر رديابي كرده، در پنسيلوانيا و كاستاريكا نيز مشاهده شده‌اند.
پروفسور بريجيت استاچ بري محققي است كه براي چند‌دهه روي رفتار پرندگان تحقيق كرده است. وي در كتاب خود با نام «سكوت مرغان آوازخوان» كه در سال 2007 به چاپ رسيد به جزئيات خطراتي نظير تغييرات جوي و نابودي زيستگاه‌ها كه اين گونه‌ها را تهديد مي‌كند، اشاره كرده است. در شانزدهم فوريه سال 2009 مقاله‌اي چاپ شد مبني بر اين كه در طول يك روز توكاهاي قهوه‌اي مي‌توانند به طور متوسط 500 كيلومتر را طي كنند. پروفسور استاچ‌بري و همكارانش در آن زمان مسئوليت تحقيقات را به عهده داشتند، اما در تحقيق اخير پروفسور استاچ بري همكار پژوهشي پروفسور فريزر است.
وي چنين نتيجه‌گيري مي‌كند كه از دهه 1960 تاكنون جمعيت توكاهاي قهوه‌اي در كانادا حدود 50 درصد كاهش پيدا كرده است. ادامه اين روند از نظر او به معناي اختلال در كل اكوسيستم خواهد بود.
sciencedaily / مترجم: فرناز حيدري