«براي فرزندان خود نام نيكو انتخاب كنيد» مهم‌ترين سفارش ديني در انتخاب نام است
«نام» هويت مي‌آورد
جام جم آنلاين: اگر از نحوه نامگذاري اجداد اول خود ـ يعني آدم و حوا ـ درگذريم دو اسم بعدي يعني «هابيل» و «قابيل» را مي‌توان اولين انتخاب نام در تاريخ ياد كرد.
آيا آدم و حوا نيز براي نامگذاري فرزندان خود دشواري‌هاي امروز را داشتند؟ معيار انتخاب آنها براي اسم چه بود؟ «به كمك خالق فرزندي حاصل نمودم» اين را حوا گفت و نام فرزند خود را قابيل گذاشت. معني قابيل، حاصل‌كردن يا همان نتيجه است... معيار انتخاب شما براي نامگذاري فرزندتان چيست؟ با همين پرسش آخري به سرعت نور وارد قرن معاصر مي‌شويم! چون پاسخ پرسش‌هاي نخست را نمي‌دانيم.

... پدر بي‌قرار پشت اتاق زايمان، دسته‌گل و شيريني آورده است. «دنبال ماما مي‌فرستادند قديما، بيمارستان كه نبود؛ البته بود رسم نبود، ماما مي‌آمد و بچه را به دنيا مي‌آورد، گاهي هم تا مي‌رسيد بچه به دنيا آمده بود...» اين را زن سالخورده‌اي به مرد بي‌قرار گفت... ناگهان صداي گريه نوزاد، دنياي مرد را رنگي از «پدرشدن» بخشيد، اما ادامه يك قصه پرماجرا... .

حق با كيست؟

قصه پيش از بارداري آغاز شده بود؛ اسامي يك به يك روي كاغذ نوشته مي‌شدند. هركس به زعم و سليقه خود انتخابش بهترين بود. اختلاف سليقه هم كم نبود، گاهي با چاشني دلخوري ماجرا كاملا شور مي‌شد. مادر انتخاب نام را سهم خود مي‌دانست، دليلش هم به دنيا آوردن نوزاد و تحمل درد زايمان بود. پدر اما نقاب دموكراسي بر رخ دارد؛ مي‌شنود بيشتر. گاهي هم نام ميوه يا شخصيتي فرنگي را پيشنهاد مي‌دهد، تنها براي شوخي و خنده. گويي او در پس اين آرامش ظاهري خود نام نوزاد را از قبل انتخاب كرده است، تنها مانده تا دقيقه آخر، به وقت گرفتن شناسنامه كه حكم بر كرسي نشاند... او پيش‌تر كتاب نام كودكان را ورق‌زده بود، حتي به روان‌شناسي اسم‌ها هم دقت داشت، به طور مثال در جايي خوانده بود: «نامي كه با حرف «ب» آغاز شود نشان از شخصيتي دارد كه مهربان و رفيق‌باز است، مغرور و سيمايي زيبا دارد، البته جيبش هم خالي است. يا اسمي همچون «نويد» داراي يك ذهن سريع و تحليلي، استعداد و ذوق، همه‌‌كاره، برخوردار از تخيلي قوي، استقلال و... است.» راست و درستش را هيچ نمي‌دانيم.

انتخاب نام، داستاني تاريخي و ادامه‌دار است. درست تا روزي كه نسل بشر روي زمين قدم بزند هر قوم و زباني براساس آيين و متغيرهاي فرهنگي خود، يكي از نام‌هاي شايسته را براي كودك خود انتخاب مي‌كند. «براي فرزندان خود نام نيكو انتخاب كنيد...» اين نه‌تنها يك سفارش ديني بلكه جايگاه ويژه‌اي در عرف و فرهنگ رنگين ايران زمين دارد. ايراني جماعت هم از قديم تاكنون نام‌هاي بزرگان دين و اسطوره‌ها و قهرمانان ملي و تاريخي را بر فرزندان خود مي‌نهادند، با اوج و فرود گاه به گاه. تا قبل از مرسوم‌شدن شناسنامه در سال 1295، نام و تاريخ ولادت كودكان در خانواده‌هاي اهل كتاب و كتابت در پشت مصحف شريف يا كتابي ثبت مي‌شد؛ «تولد نورچشمي احمد ـ هجدهم شهر ذي الحجه» يا چيزي شبيه به اين. حالا شناسنامه با گواهي بيمارستان يا ماما، برگه هويت والدين و يك فيش ناقابل 20 هزار توماني صادر مي‌شود.

ماراتن اسم‌ها

ساعت 5 بعدازظهر جمعه يازدهم مهر سال 1337، مثل ديگر عصرهاي جمعه چندان دلتنگ نبود، مردم بيشتر بهت‌زده بودند، باورشان نمي‌شد از يك جعبه جادويي صدا و تصوير آدم‌ها را ببينند؛ شنيده بودند اما نديده بودند. اين كالاي لوكس در ابتدا مهمان متمولان بود، ديري نپاييد كه شد عضو ثابت همه خانواده‌هاي ايراني. اين عضو البته چندان هم بي‌رأي و نظر نبود، به جوانان لباس و مدل‌هاي مو پيشنهاد مي‌داد و گاهي خودآگاه يا ناخودآگاه اسم فرزند متولدنشده خانواده‌اي را انتخاب مي‌كرد. حتما نام‌هايي همچون «آيدا»، «ترانه»، «باران» و... را به ياد داريد. نام آيدا كه در سال 89، اولويت 44 را در ميان نام‌هاي دختران به خود اختصاص داده بود در مرداد 90 ـ كه با ماه مبارك رمضان مصادف بود ـ به رتبه 13 ارتقا يافت. دليلش هم پخش يك سريال در ماه رمضان پارسال بود كه يكي از شخصيت‌هاي آن آيدا نام داشت. جالب‌تر اين كه اين نام تنها پس از چهار ماه از پخش سريال تا رتبه چهارم هم صعود كرد. نام‌هاي «ستايش» و «هستي» نمونه‌هاي ديگري از تاثيرگذاري رسانه در انتخاب نام نوزادان هستند، اين دو اسم نيز در سال 89 به ترتيب در رتبه‌هاي سوم و چهارم قرار داشت و در آمار شهريور گذشته، نام ستايش بعد از اسامي فاطمه و زهرا در رتبه سوم قرار گرفت. «نرگس» هم در سال 84 رتبه 8 كشور را داشت، اما با پخش سريالي با همين نام در سال 85 رتبه 6 كشور را به خود اختصاص داد.

نكته: انتخاب نام، داستاني تاريخي و ادامه‌دار است. درست تا روزي كه نسل بشر روي زمين قدم بزند هر قوم و زباني براساس آيين و متغيرهاي فرهنگي خود، يكي از نام‌هاي شايسته را براي كودك خود انتخاب مي‌كند
نام‌هاي مذهبي، تاريخي و... يا شخصيت‌هاي تلويزيوني در يك ماراتن قرار دارند؛ با اين تفاوت كه اسامي شخصيت‌هاي فيلم يا سريال موجي فراگير، اما زودگذر است كه جامعه را درمي‌نوردد و با همان شتاب جاي خود را به نام شخصيتي جديد در يك فيلم ديگر مي‌سپارد، اما نام‌هاي برگرفته از تاريخ و شخصيت‌هاي ديني از پايداري بيشتري برخوردارند، دليلش هم آماري است كه ثبت‌احوال به صورت رسمي منتشر مي‌كند. آخرين آماري كه اين نهاد رسمي منتشر كرد، نام «رضا» بود كه با فراواني بيش از يك ميليون و 30 هزار بار در پايگاه اطلاعات جمعيت به ثبت رسيده است. 10 اسم برتر سه ماهه نخست امسال نيز براي پسران به ترتيب اميرعلي، ابوالفضل، اميرحسين، محمد طه، علي، محمد، اميرمحمد، حسين، مهدي و طاهاست. براي دختران هم فاطمه، زهرا، نازنين زهرا، زينب، ريحانه، هستي، يسنا، ستايش و فاطمه زهرا به ثبت رسيده است.

نه اين كه اين ماراتن ويژه ايران ما باشد؛ ممالك فرنگي نيز همين گونه‌اند؛ در آمريكا اسامي ويليام (William)، جاكوب (Jacob)، مايكل (Michael)، دانيل (Daniel)، سوفيا (Sophia)، اما (Emma) و... صدرنشين هستند.

انگليسي‌ها به نام‌هاي اليور (Oliver)، جك (Jack)، چارلي (Charlie)، جورج (George)، سوفي (Sophie)، اليويا (Olivia)، اميلي (Emily) و... علاقه بيشتري دارند.

فرانسوي‌ها هم مسابقه خود را با نام‌هاي لوكاس (Lucas)، ناتان (Nathan)، انزو (Enzi)، لوئيس (Louis)، لينا (Line)، اما (Emma)، جود (Jade)، لوا (Lea) و... ادامه مي‌دهند.

اسامي عجيب و غريب دختران و پسران

دانه انار، خامه، خيمه، موچول، منگنه، ماست خانم، گلابي، حلوا، افسرده، نوشابه، ارزان و... پيشنهاد نامناسب ما به شما براي نوزادان دختر است. باقالي، به‌به، راكت، سيبيل، كلاغ، كهير، نمك، موش كور، آرشيو، گشنه، گرگ آقا، بره، بوشفر، چاه، يتيم، پارچه، پاكت، پوپول، ادامه، آشفته، ارزان و... را نيز همين‌طوري پيشنهاد مي‌دهيم براي پسران! جدي نگيريد! شما اصلا باورتان مي‌شود كه شناسنامه‌هايي با اين اسامي صادر شده باشد؟ حالا ثبت احوال مصوبه‌اي دارد كه براساس آن مي‌توان اسامي كه مغاير شئونات مذهبي، فرهنگي يا به نوعي نامناسب هستند به آساني تغيير داده شود، اما قصه به همين‌جا ختم نمي‌شود. برخي از نام‌هاي خانوادگي هم براي خود شهرتي دارند؛ «هيهو»، «گوشبر»، «مريخ زاده» و....

بازي اسم و شهرت هنوز ادامه دارد. اسامي را مخفف مي‌كنيم مانند «اسي» و «ممد». در لقب گذاشتن هم هيچ كم نمي‌آوريم «هوشنگ دراز»، «صالح كور»، «كبري شل» و... در آيين و فرهنگ ما اين القاب نيكو نيستند با اين همه به كار خويش سرمان گرم است هر روز.

كار از حساب ماه و روز گذشته است، ساعت‌ها در برابر تكامل جنين سر فرود آوردند و دقايق پراضطراب پشت اتاق زايمان در حال سپري‌شدن است. شنيدن گريه نوزاد، لبخند را با خود به ارمغان مي‌آورد. انتخاب نام مرحله بعدي اين قصه مهيج است. حالا چند نكته هم بخوانيد كه كارشناسان در انتخاب نام كودك توجه به آن را ضروري دانسته‌اند؛ داشتن مفهوم ذهني مثبت، هماهنگ‌بودن اسم با شهرت، تلفظ زيبا، تركيب چند اسم و رسيدن به نامي جديد، تلفظ چندباره نام و چك‌كردن احساس خود و... . بدانيد كه فرزند شما يك برند تجاري نيست كه با تغيير برخي از فاكتورها نام و نشان آن از اعتبار ساقط شود.