جام جم آنلاين: بعضي روزها اسم خاصي دارند؛ مثل روز سالمند، روز كودك، روز اهداي خون و... اسم‌هايي كه قرار است به ما يادآوري كند در زندگي چيزهايي هست كه بايد به آنها بيشتر فكر كنيم و به مسائل مربوط به آن موضوع و افرادي كه به طور مستقيم يا غيرمستقيم با آن درگير هستند.
يكي از اين روزها هم روز عصاي سفيد يا روز جهاني نابينايان است؛ روزي كه بايد بهانه‌‌اي باشد براي اين‌كه 364 روز ديگر سال هم آنها را فراموش نكنيم.

فردا بيست و چهارم مهر، برابر با پانزدهم اكتبر روز جهاني نابينايان است؛ روزي كه بايد بيشتر به اين گروه از افراد و مشكلات آنها در جامعه توجه شود.

طبق آماري كه اتحاديه جهاني نابينايان ارائه كرده است، اكنون حدود 285 ميليون نفر در سراسر جهان از اختلالات و مشكلات بينايي رنج مي‌برند؛ از اين تعداد 39 ميليون نفر نابينا و 246 ميليون نفر هم كم‌بينا هستند. البته در كشور ما آمار دقيقي از تعداد نابينايان وجود ندارد و تنها مي‌توان از آمارهاي تقريبي استفاده كرد.

آن‌طور كه علي‌اكبر جمالي، مدير عامل انجمن نابينايان ايران مي‌گويد، به طور تقريبي حدود 550 تا 600 هزار نفر در كشور دچار اختلالات بينايي بوده و تقريبا 120 تا 130 هزار نفر نيز نابينا هستند.

انجمني براي تمام نابينايان

نابينايان، نه‌تنها در كشور ما بلكه در تمام نقاط جهان با مشكلات و محدوديت‌هايي روبه‌رو هستند؛ مشكلاتي كه در اثر نبود مناسب‌سازي و برابرسازي خدمات و فرصت‌ها براي آنها پيش مي‌آيد و ايجاد مي‌شود، اما معمولا اين گروه از افراد جامعه به پشتوانه انجمن‌هايي كه تشكيل مي‌دهند، بهتر مي‌توانند به برخي خواسته‌هاي خود برسند؛ انجمن‌هايي كه قرار است پاسخگوي نيازها و پيگير حقوق آنها باشد.

جمالي درباره خدماتي كه انجمن نابينايان ايران به اين گروه از افراد جامعه ارائه مي‌دهد، به «جام‌جم» چنين مي‌گويد: خدماتي را كه در اين انجمن ارائه مي‌شود، مي‌توان به دو بخش تقسيم كرد كه هركدام از يك جنبه خاص مدنظر قرار مي‌گيرد؛ يكي برنامه‌هاي فراگيري است كه در انجمن پيگيري مي‌شود، برنامه‌هايي با هدف احياي حقوق شهروندي نابينايان، آگاه‌سازي افراد جامعه نسبت به توانمندي‌هاي اين گروه، آگاه‌سازي مسئولان نسبت به نيازهاي نابينايان، مسائل و مشكلات آنان و تلاش در رابطه با برقراري تامين رفاه اجتماعي دوستان نابينا.

وي مي‌افزايد: در مجموع، ما سعي مي‌كنيم با برگزاري برنامه‌هايي مانند جلسات گفت‌وگو، همايش و شيوه‌هاي ديگر فرصت‌هاي موجود در جامعه را براي آنها تبيين و در حد امكان فراهم سازيم. يعني امكانات موجود در جامعه بايد به شيوه صحيح و با مناسب‌سازي در دسترس عزيزان نابينا نيز قرار داشته باشد.

به گفته وي، بخش ديگر خدمات، مخصوص اعضاي انجمن است. به اين معنا كه خدمات رفاهي مانند استفاده از تورهاي زيارتي، سياحتي، تهرانگردي، وام قرض‌الحسنه، مشاوره مددكاري و روان‌شناسي مخصوص كساني است كه عضو انجمن هستند و مي‌توانند از اين خدمات بهره ببرند.

به گفته مديرعامل انجمن نابينايان، نوع نابينايي فرد مهم نيست و تمام عزيزان مي‌توانند عضو انجمن شده و متناسب با نيازشان و همچنين با توجه به امكانات انجمن از اين خدمات استفاده كنند.

مشكلات متعدد سر راه نابينايان

لازم نيست حتما نابينا باشيد تا پايتان توي يكي از چاله‌هاي وسط خيابان برود و زمين بخوريد، لازم نيست نابينا باشيد تا بدانيد طي كردن عرض خيابان چقدر وقتتان را مي‌گيرد؛ لازم نيست نابينا باشيد تا بدانيد اياب و ذهاب اين افراد چقدر سخت است، حتما نمي‌خواهد با چشمان بسته حركت كنيد تا متوجه موانع مسيرها و مشكلات مبلمان شهري شويد، نمي‌خواهد فكر كنيد آنها چطور بايد با دنياي خارج ارتباط برقرار كنند و از چه نشرياتي كمك بگيرند.

نابينايان با مشكلات متعددي روبه‌رو هستند، مشكلاتي زياد و آشكار كه ديگر نيازي به تجربه كردن شرايط و بستن چشم‌ها ندارد، بلكه شايد برعكس چشماني بايد براي حل اين مشكلات باز شود.

به گفته مديرعامل انجمن نابينايان ايران، اشتغال اولين و بزرگ‌ترين معضل نابينايان جامعه به شمار مي‌آيد كه البته اين موضوع را مي‌توان به نبود برنامه‌ريزي مناسب، علمي و اصولي در زمينه آموزش‌ مهارت‌هاي فني و حرفه‌اي افراد نابينا مربوط دانست.

در واقع، مسئولان ذي‌ربط و بخصوص سازمان فني و حرفه‌اي كه مسئول آموزش فني و حرفه‌اي دوستان نابينا به حساب مي‌آيد، متاسفانه هيچ اقدامي در اين‌باره انجام نداده‌اند. به همين دليل، اكنون نبود برنامه‌هاي آموزش مهارت‌هاي فني و حرفه‌اي يكي از مهم‌ترين مشكلات بوده و در نهايت هم به ايجاد مشكلات شغلي منجر مي‌شود.

نكته: تمام وزارتخانه‌ها بايد با توجه به مسئوليتي كه دارند، افراد نابيناي جامعه را نيز در برنامه‌هاي خود مدنظر قرار دهند و سعي كنند نيازهاي آنها را تامين كنند
جمالي مي‌افزايد: علاوه بر مشكلاتي كه در مورد آموزش و اشتغال نابينايان وجود دارد، معضل مسكن، ازدواج، نابرابري فرصت‌ها در جامعه و استفاده نكردن از امكانات بالقوه نيز مطرح است. براي مثال، نامناسب بودن خيابان‌ها و معابر، پارك‌ها، نبود امكانات فرهنگي مورد نياز در كتابخانه‌ها و دسترسي نداشتن به نشريات متعدد از جمله مشكلاتي است كه بايد مورد توجه قرار گيرد.

وي با اشاره به اين‌كه اكنون فقط يك روزنامه (ايران سپيد) ويژه نابينايان منتشر مي‌شود، مي‌گويد: اين يك روزنامه در مقايسه با تعداد كل جرايد كه در اختيار افراد جامعه قرار دارد، بسيار ناچيز بوده و به هيچ‌وجه نيازهاي نابينايان در اين زمينه را برآورده نمي‌سازد.

به گفته جمالي، با اين‌كه اقداماتي براي حل اين مشكلات صورت گرفته است، ولي اين حركات مطلوب و كافي نبوده و همچنان بايد ادامه داشته باشد، البته بايد به اين نكته هم اشاره شود كه در مورد مهارت‌هاي فني و حرفه‌اي هنوز هيچ اقدام اساسي و موثري انجام نشده است.

مديرعامل انجمن نابينايان ضمن تاكيد بر اين نكته كه اگر مناسب‌سازي‌ صورت بگيرد، نابينايان مي‌توانند مشاغل مختلفي داشته باشند، يادآور مي‌شود: به عنوان نمونه اگر در كارهاي الكترونيكي، امكانات مناسب نابينايان مانند فازمتر صوتي در اختيارشان بوده و لوازم مخصوص كار آنها هم فراهم شود، نابينايان قادر خواهند بود چنين كارهايي را انجام دهند. پس مهم‌ترين موضوع در اين حوزه، مناسب‌سازي است تا اين گروه از افراد هم بتوانند در زمينه‌هاي مختلف مشغول كار شوند.

هزينه‌هاي دو برابري زندگي

هزينه زندگي نابينايان در مقايسه با ساير افراد جامعه بيشتر است؛ هزينه اياب و ذهاب، خريد، تفريح و آموزش. بنابراين، اين موضوع يكي از مشكلات جدي اين گروه به حساب مي‌آيد.

جمالي با بيان اين‌كه اگر نگوييم هزينه‌ زندگي نابينايان چندبرابر افراد عادي است، حتما دو برابر خواهد بود، توضيح مي‌دهد: موضوعات و مسائلي كه براي ساير افراد جامعه بسيار عادي شده و پيش‌‌پا افتاده است، براي نابينايان مي‌تواند به شكل مشكلي جدي و مهم نمايان شود؛ به عنوان مثال فرد نابينا بخصوص زماني كه همسرش هم نابينا بوده يا فرزند خردسالي داشته باشد، به دليل نبود مناسب‌سازي خيابان‌ها و معابر ناچار است براي اياب و ذهاب از آژانس استفاده كند.

در حالي كه افراد عادي مي‌توانند مسيرهاي نزديك را پياده طي كرده و در صورت نياز از تاكسي و اتوبوس كمك بگيرند. خريد كردن نيز موضوع ديگري است كه مي‌تواند هزينه زندگي اين افراد را افزايش دهد؛ خانواده‌هايي كه با اين مشكل روبه‌رو نيستند، براي خريد لوازم مورد نيازشان به فروشگاه‌هاي زنجيره‌اي و ميدان‌هاي ميوه‌ و تره‌بار سر مي‌زنند و در نهايت، مواد مورد نيازشان را با قيمت‌هاي مناسب‌تر تهيه مي‌كنند. در حالي كه براي نابينايان شرايط اين‌طور نيست و آنها بايد با هر قيمتي، مايحتاج‌شان را از فروشگاه محل بخرند. علاوه بر اين، نبايد اين موضوع را ناديده بگيريم كه كفش‌ها و لباس‌هاي آنها هم بيشتر از ساير افراد جامعه در معرض آسيب و پارگي قرار دارد. با همه اين توضيحات، مشخص مي‌شود هزينه‌هاي زندگي نابينايان در مقايسه با ساير افراد جامعه بسيار بيشتر است.

جمالي تاكيد مي‌كند: تمام وزارتخانه‌ها بايد با توجه به مسئوليتي كه دارند، افراد نابيناي جامعه را نيز در برنامه‌هاي خود مدنظر قرار دهند و سعي كنند نيازهاي آنها را تامين كنند؛ به عنوان مثال وزارت علوم بايد بداند دانشجويان نابينا به تجهيزات خاصي نياز دارند كه بايد برايشان تامين شود يا وزارت راه و شهرداري‌ها بايد به فكر مناسب‌سازي معابر و راه‌ها براي اين گروه از افراد جامعه باشد.

برنامه‌هاي روز جهاني

روز جهاني عصاي سفيد، روزي است كه همه مردم جامعه را دعوت مي‌كند بيشتر به اين گروه از افراد توجه كنند، نيازها‌يشان را بشناسند و با احترام به آنها، شرايط‌شان را بپذيرند. به همين دليل، در اين روز برنامه‌هاي متفاوتي برگزار مي‌شود تا هم نابينايان و هم كساني كه با اين مشكل درگير نيستند، بتوانند از آنها استفاده كرده و آگاهي بيشتري در اين زمينه كسب كنند.

عباس حسيني، عضو هيات مديره و مدير روابط عمومي انجمن نابينايان ايران نيز درباره برنامه‌هاي انجمن در اين روز به «جام‌جم» چنين مي‌گويد: بيست و چهارم مهر، انجمن نابينايان ايران با همكاري ساير سازمان‌هاي غيردولتي كه در اين زمينه فعاليت مي‌كنند، مراسمي را با مديريت سازمان بهزيستي اجرا خواهد كرد؛ اين برنامه از ساعت 3 تا 6 بعدازظهر در سالن اجتماعات وزارت كار در خيابان آزادي برگزار مي‌شود و تمام افراد نابينا و بينايي كه به اين نوع برنامه‌ها علاقه داشته باشند، مي‌توانند در آن شركت كنند.

وي با اشاره به اين‌كه عصاي سفيد در جامعه نمادي است براي شناخت فرد نابينا، خاطرنشان مي‌كند: متاسفانه برخي افراد جامعه شناخت و نگرش مثبتي نسبت به نابينايان ندارند؛ در واقع، گاهي با برداشتي شعارگونه توانايي‌هاي آنها را بيش از آنچه هست، تصور مي‌كنند و گاهي نيز آنها را ناديده مي‌گيرند، در حالي كه يك فرد نابينا هيچ‌يك از اين شرايط را نمي‌پسندد و مي‌خواهد با باور و پذيرش توانايي‌هاي واقعي‌اش با او برخورد شود.

افراد جامعه بايد بدانند نابينايان فقط از حس بينايي محروم هستند و اتفاقا به همين دليل، ساير حواس‌شان دقيق‌تر و بهتر كار مي‌كند. بنابراين فقط زماني كه فرد نابينا به راهنمايي شما نياز دارد، بايد او را بدرستي راهنمايي كنيد.

نيلوفر اسعدي‌بيگي ‌/‌ جام‌جم