به گفته كارشناسان، كم‌خوني فقر آهن در ايران نسبت به ساير كشورهاي جهان روند رو به افزايشي دارد.

به‌طوري كه 80 درصد دختران ايراني در مقطع دبيرستان مبتلا به اين نوع كم‌خوني هستند، اما ظاهرا قرار است اين بخشي از نگراني‌هاي خانواده‌هاي ايراني باشد. چون به تازگي محققان دانشگاه علوم پزشكي بابل با بررسي ميزان ريزمغذي آهن در خون 94 كودك دبستاني در شهر رامسر، اعلام كردند اين بيماري در ميان كودكان نيز رو به افزايش است.

به‌طوري كه به گفته اين محققان، 51 / 8 درصد از كودكان مورد مطالعه در اين تحقيق به انواع كم خوني مبتلا بودند كه البته25 / 4 درصد از كل موارد كم خوني در آنان از نوع كم خوني فقر آهن بود.

با اين حال، طبق بررسي ملي سال 1380 دفتر بهبود تغذيه، كم‌خوني فقر آهن در كودكان دختر 15 تا 23 ماهه، 7/13 و در كودكان پسر 14 درصد گزارش شد.

اين آمار كه به گفته كارشناسان وزارت بهداشت در روستاهاي كشور به 18 درصد هم مي‌رسد، در دختران 6 ساله، 3 درصد و در پسران در همين گروه سني 8/3 درصد گزارش شده است.اما متخصصان اطفال در اين ميان افزايش كم‌خوني فقر آهن را به عوامل مختلفي نسبت مي‌دهند كه مهم‌ترين آنها نامرغوب بودن قطره‌هاي آهن است.

 

آهن‌هاي بدطعم!

«قطره آهن بايد حداقل تا سنين يك سالگي به كودك داده شود در غيراين صورت علاوه بر كم‌خوني فقر آهن، كودك دچار مشكلات ذهني و اختلال در رشد و تكامل نيز خواهد شد.»

دكتر مينا ايزديار، متخصص خون، سرطان و كودكان و عضو هيات‌مديره انجمن تالاسمي ايران با بيان اين عبارات و با اشاره به اينكه كم‌خوني در كودكان ايراني به‌دليل عدم‌دريافت كافي قطره آهن در دوران شيرخوارگي است، به همشهري مي‌گويد: همه مراكز بهداشتي بايد به‌طور رايگان مولتي ويتامين و قطره آهن را در اختيار خانواده‌هاي شيرخواران بگذارند و پزشكان نيز در اين ميان بايد 10 تا 15 ميلي گرم قطره آهن را به‌طور روزانه براي اين سنين تجويز كنند.

وي در ادامه توضيح مي‌دهد: اما متأسفانه خانواده‌ها در دادن اين قطره به ميزان كافي به شيرخوار خود كوتاهي مي‌كنند.

دكتر ايزديار اين عدم‌همكاري والدين را به عوامل مختلفي نسبت مي‌دهد و مي‌افزايد: اهميت‌دادن به باورهاي غلطي كه قطره آهن را بدطعم و مخرب دندان مي‌دانند، مهم‌ترين معضلي است كه گريبان اكثر خانواده‌ها را گرفته است.

«البته اين نكته را نبايد ناديده گرفت كه شركت‌هاي داروسازي وظيفه دارند مزه دارويي مثل قطره آهن را بهتر كنند ولي متأسفانه سيستم داروسازي در كشور ما رو به سمت توليد و واردات داروهاي نادر رفته و در توليد با كيفيت‌تر داروهاي همه‌گيري مثل قطره آهن كوتاهي مي‌كند.»

وي با بيان اين عبارات تاكيد مي‌كند: از ميان تمام عوامل مؤثر در بروز كم‌خوني فقر آهن در سنين كودكي، نامرغوب بودن اين داروها مهم‌ترين عامل است در حالي كه توجه به توليد مرغوب قطره آهن بسيار سخت‌تر از سنتز داروهاي پيچيده‌تر است.

دكتر ربابه شيخ‌الاسلام، متخصص اپيدميولوژي تغذيه و رئيس سابق دفتر بهبود تغذيه وزارت بهداشت نيز با تاييد اين موضوع به همشهري مي‌گويد: وزارت بهداشت براي رفع مشكل فقر آهن در كودكان برنامه‌هايي دارد كه يكي از آنها دادن مكمل قطره يا شربت آهن بعد از 6 ماهگي است، ولي اين قطره بسيار بد طعم است.

صنعت داروسازي نيز به‌دليل ارزان بودن قطره آهن روي خوش‌طعم‌ كردن آن سرمايه‌گذاري نمي‌كند. از طرفي محصولات خوش‌طعم خارجي هم از آهن كافي برخوردار نيستند و متأسفانه در خيلي از خانواده‌ها با استفاده از اين محصولات، كودكان دچار ضعف در سيستم ايمني، فقر آهن و بسياري از بيماري‌هاي ديگر مي‌شوند.

اين در حالي است كه دكتر پريسا ترابي، رئيس اداره بهبود تغذيه وزارت بهداشت با بيان اينكه طي سال گذشته نوعي پودر حاوي مكمل آهن به‌عنوان جايگزيني براي قطره آهن در يك طرح پايلوت مورد استفاده قرار گرفت، به همشهري مي‌گويد: اين پودر با اضافه شدن به غذاي كودك مورد استفاده قرار مي‌گرفت و بر خلاف قطره معمول آهن فاقد طعم و اثر نامطلوب بر رنگ دندان‌هاي شيرخوار بود.

به گفته اين مقام وزارت بهداشت، قرار است اين پودر بعد از بررسي‌هاي نهايي در سطح كشور مورد استفاده قرار گيرد.

 

طبقات مرفه هم درگيرند

اگرچه به گفته كارشناسان وضعيت نامرغوب دارويي، از مهم‌ترين عوامل سير رو به رشد فقر آهن در كشور است، با اين حال نكته ديگري كه در اين ميان باز هم مهم تلقي مي‌شود، نقش سطح اقتصادي خانواده‌ها براي دستيابي به مواد غذايي حاوي آهن كافي است.

دكتر شيخ‌الاسلام در اين رابطه مي‌گويد: متأسفانه سياست‌ قيمت‌گذاري بر محصولات غذايي در كشور ما تابع هيچ قانوني نيست به‌طوري‌كه نان محصول ارزاني است ولي در مقابل گوشت كه سرشار از آهن قابل جذب است، فقط براي عده محدودي از مردم قابل دسترس شده است.

اين كارشناس وزارت بهداشت خاطرنشان مي‌كند: نتيجه اين نابرابري هم افزايش فقر آهن به‌خصوص در كودكان ايراني است. اما ظاهرا طبقات مرفه نيز از اين امر مستثني نيستند چون به گفته دكتر ايزديار در خيلي از طبقات مرفه جامعه نيز با وجود افزايش وزن، شاهد افزايش فقر آهن هستيم.

وي مي‌افزايد: در اين خانواده‌ها علاوه بر اينكه تغذيه اصولي رعايت نمي‌شود، حتي درصورت وجود فقر آهن نيز به درمان و ميزان قرص تجويز شده براي جبران اين كم‌خوني در كودكان توجهي نمي‌شود.

با وجود اين اگر از تغذيه ناكافي و نامناسب هم بگذريم، مسئله مهم ديگري كه متخصصان اطفال به آن اذعان مي‌كنند بيماري‌هايي است كه كودكان اغلب به آنها دچار شده و در نتيجه به كم‌خوني مبتلا مي‌شوند.

به‌طوري كه به گفته دكتر ايزديار اگر كودكي مشكل گوارشي يا انعقادي داشته باشد و به‌دنبال آن دچار خونريزي شود، همين يكي از علل از دست رفتن آهن خون است. وي با اشاره به اينكه در خيلي از موارد نيز عفونت‌هاي روده‌اي منجر به فقر آهن در كودكان مي‌شود، اين عفونت‌ها را عفونت‌هاي شايعي مي‌داند كه به راحتي بين كودكان منتقل مي‌شوند.

 

كودهاي غيراستاندارد!

اما نكته ديگري كه منجر به افزايش فقر آهن در ميان كودكان شده ولي ظاهرا به آن توجه جدي نمي‌شود، استفاده از كود در فصول كشاورزي است.

«متأسفانه در كشور ما در فصول كشاورزي به جاي استفاده از كود ميكرو كه حاوي ريزمغذي‌هاست از كود نيتراته استفاده مي‌شود. اين كود منجر به تهي شدن خاك از ريزمغذي‌ها خواهد شد و با تاثير روي محصولات كشاورزي منجر به ايجاد فقر آهن در انسان‌ها مي‌شود.»

دكتر شيخ‌الاسلام با بيان اين عبارات تصريح مي‌كند: وزارت بهداشت برنامه‌هاي مختلفي را براي كاهش اين مشكلات در نظر گرفته از جمله اجراي طرح آهن‌ياري دختران مدارس كه خوشبختانه در حال اجرا شدن است ولي آن‌طور كه از ظاهر امر پيداست متأسفانه طرح‌هاي ديگر اين وزارتخانه از جمله غني‌سازي آرد و نان با آهن و اسيد‌فوليك و... با شدت و حدت اوليه پيش نمي‌روند.