نوسانات نرخ ارز، تورهاي خارجي را با ركود مواجه كرده، اما هنوز گردشگري داخلي از اين فرصت بهره‌اي نبرده است
فرصت از دست رفته گردشگري داخلي
هرچند گران شدن تورهاي خارجي و نوسانات نرخ ارز، بسياري از ايراني‌ها را براي سفر به كشورهاي همسايه و بخصوص تركيه بي‌رغبت كرده، اما از اين نمد، كلاهي نصيب گردشگري داخلي نشده است.
جديدترين گزارش از بي‌ميلي ايراني‌ها به گردشگري در كشورهاي همسايه مربوط به روزنامه حريت است كه اخيرا از قول وادي كاراتوپاكلي، مدير اجرايي شركت آكتاي و مدير اجرايي شركت سرمايه‌گذاري و تجارت توريسم تركيه نوشت در شش ماهه نخست سال 2012 شمار گردشگران ايراني كه هرساله به اين كشور سفر مي‌كرده‌اند، كاهشي 80 درصدي داشته است و اگر اوضاع به همين منوال ادامه پيدا كند از يك ميليون و 800هزار ايراني كه هر سال به طور متوسط به تركيه سفر مي‌كنند، امسال به دليل كاهش ارزش ريال در برابر دلار، فقط حدود 360 هزار ايراني به اين كشور خواهند رفت.
بنا بر اين خبر كه خبرگزاري ميراث فرهنگي و گردشگري ترجمه‌اش كرد، در سال گذشته ميلادي نيز از شمار مسافران ايراني ورودي به تركيه به‌شكلي محسوس كاسته شده بود، اما به هر حال هنوز هم به اعتراف وزارت فرهنگ و گردشگري اين كشور، ايران پس از كشورهاي آلمان، روسيه و بريتانيا بيشترين شمار گردشگران را به تركيه مي‌فرستد و به همين دليل، كاهش گردشگران ورودي‌اش، براي ترك‌ها گران تمام شده و ده آژانس ترك را در آستانه تعطيلي قرار داده است.
آمار واقعي يا كاذب؟
كاهش گردشگران ايراني در تركيه اگرچه از‌سوي وزارت فرهنگ و گردشگري اين كشور منتشر شده است، اما برخي كارشناسان گردشگري آن را نادرست مي‌دانند و اعتقاد دارند اين اعداد و ارقام احتمالا چاشني اغراق دارد.
يكي از كارشناس‌هايي كه به اغراق‌آميز بودن اين آمارها اعتقاد دارد، ناصر كرمي، پژوهشگر حوزه گردشگري است. او آمار اعلام شده از كاهش گردشگران تركيه را نفي مي‌كند و مي‌گويد: تركيه همچنان پر از گردشگر ايراني است، البته ممكن است نوساني 20 درصدي در شمار گردشگران ورودي به اين كشور رخ دهد كه اين نوسان در تغيير هر فصل، طبيعي محسوب مي‌شود، اما هنوز به طور متوسط در هر هفته، 15 پرواز از ايران به آنتاليا انجام مي‌شود.
او كه مشاور يكي از آژانس‌هاي گردشگري بزرگ در كشور است، مشاهداتش را از استقبال هموطنان از سفر به تركيه توصيف مي‌كند: حتي تورهاي گردشگري كه در زمينه سفر نوجوانان به تركيه فعاليت مي‌كنند، بسرعت پر شده است.
كرمي البته نقش نوسانات ارز را در تغيير شمار گردشگران منكر نمي‌شود و اعتقاد دارد كاهش ارزش ريال نسبت به دلار مي‌تواند فرصتي باشد براي ايراني‌ها تا گردشگران خارجي را به ايران بكشانند، چرا كه آنها مي‌توانند با هزينه‌اي اندك به ايران سفر كنند، اما اين رويا فقط به شرطي محقق مي‌شود كه كشورمان بتواند تبليغات منفي عليه خودش را خنثي كند و مسئولان حوزه گردشگري بتوانند جاذبه‌هاي گردشگري كشورمان را به خارجي‌ها و حتي ايراني‌ها بشناسانند و به آنها ثابت كنند ايران امن و زيباست.
فرصت‌ها، شكارچي مي‌طلبد
هرچند كرمي، اصرار دارد كه وضع سفر ايراني‌ها به تركيه تغيير چنداني نكرده، حقيقت اين است كه به گواه برخي آژانس‌دارها، سفرهاي ايران به تركيه - پيش از آن كه ركود گردشگران ايراني ورودي به اين كشور رخ دهد - از كشورمان به آنتاليا، 50 ـ 40 پرواز در هفته بوده است كه هم‌اكنون به 15 پرواز رسيده است.
با آن كه سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري كشورمان، ارائه هر گونه آماري از وضع گردشگري را از رسانه‌ها و مردم دريغ مي‌كند و تماس‌هاي ما با اين سازمان براي پيگيري وضع كنوني گردشگري در كشورمان نيز به نتيجه نرسيده است، حتي بدون اعداد و ارقام هم مي‌شود فهميد گران شدن تورهاي خارجي، ميل سفر به كشورهاي همسايه را در اقشار با درآمد متوسط كم كرده است و حالا فقط اقشار با درآمد بسيار بالا همچنان مشتري تورهاي خارجي باقي مانده‌اند.
اردشير اروجي، كارشناس برنامه‌ريزي ميراث فرهنگي و گردشگري است كه تائيد مي‌كند كاهش خروج ايراني‌ها از كشور به قصد گردشگري در ماه‌هاي اخير كاهش داشته است، اما كم شدن 80 درصدي سفر به تركيه را قبول ندارد و مي‌گويد: مسافران خارجي كم شده‌اند، اما نه به اين حد!
علاوه بر نوسانات قيمت ارز، يكي از علل ديگري كه اين كارشناس براي كاهش خروج مسافران از ايران مطرح مي‌كند حذف ارز مسافرتي است كه باعث شده گردشگران از يارانه دولتي براي سفرهاي خارجي محروم شوند.
مديركل سابق دفتر آمار و اطلاعات سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري اما باور دارد كه هنوز متوليان سفر در ايران نتوانسته‌اند از اين فرصت طلايي براي احياي گردشگري داخل استفاده كنند و مشتري‌هاي اهل سفر را مشتاق گشت‌و‌گذار در كشور خودشان كنند و نبض گردشگري در كشورمان كند و ضعيف مي‌زند.
او مي‌گويد: هرچند مي‌شود انتظار داشت كه در ماه مبارك رمضان شمار سفرها كاهش پيدا كند، اما وضع گردشگري داخل در ماه‌هاي پيش از رمضان نيز خوشايند و اميدواركننده نبوده است و دست‌اندركاران صنعت گردشگري هميشه از وخامت اوضاع ناليده‌اند.
اروجي با اشاره به اين كه پيشتر دلار ارزان بود و سفرهاي خارجي براي مردم ارزان تمام مي‌شد، توضيح مي‌دهد: هم‌اكنون قيمت خدمات گردشگري داخلي به تناسب افزايش نرخ دلار بالا نرفته است و به همين دليل قيمت سفرهاي داخلي تقريبا برابر با قيمت سفرهاي خارجي و در برخي موارد كمتر از آنها شده‌است، اما دو مشكل مهم وجود دارد كه باعث مي‌شود استقبال از گردشگري داخلي از سطح انتظار كارشناسان كمتر باشد.
اولين مشكلي كه اروجي به آن اشاره مي‌كند اين است كه با وجود يكسان شدن قيمت سفرهاي داخلي و خارجي، هنوز سطح خدمات گردشگري در ايران قابل مقايسه با كشورهايي كه صنعت گردشگري را جدي گرفته‌اند، نيست.مشكل ديگر نيز ناتواني ايران در تبليغ براي معرفي جاذبه‌هاي گردشگري‌اش به مردم است، به طوري كه نه‌تنها چندي پيش سيدحسن موسوي، رئيس سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري اعلام كرد سازمانش توانايي تبليغ جاذبه‌هاي گردشگري كشورمان را در نمايشگاه‌هاي خارج از كشور ندارد، بلكه به نظر مي‌رسد اين سازمان حتي در معرفي مناطق گردشگري به مردم خودمان نيز ناتوان است و به همين علت ممنوع شدن تبليغات گردشگري خارجي هم، جاي خالي تبليغات حرفه‌اي گردشگري در داخل را پر نمي‌كند.
فرض كنيد هيچ‌كس خارج نرود
حسينعلي ذوالفقاري، كارشناس ارشد برنامه‌ريزي در كشور يكي از كساني است كه آب پاكي را روي دست همه كساني كه به رونق گردشگري داخل به واسطه نوسانات نرخ ارز دل‌بسته‌اند مي‌ريزد و تصريح مي‌كند: حتي اگر روزي برسد كه شمار گردشگران ايراني كه به تركيه و ديگر كشورهاي همسايه مي‌روند كاهش صددرصدي داشته باشد، ما بستر مناسب را براي ترغيب اين گردشگران به ايرانگردي مهيا نكرده‌ايم.
اين استاد دانشگاه تاكيد مي‌كند كه ايران هنوز زيرساخت‌هاي لازم براي خدمت‌رساني به گردشگران را ندارد. گفته‌هاي ذوالفقاري اگرچه تلخ است، اما حقيقت دارد و نمي‌شود انتظار داشت كشورمان در جذب گردشگران بالقوه خارج نرفته‌اش موفق باشد وقتي حتي توان ارائه خدمات را به همان تعداد مسافران از قشر متوسط كه در مناسبت‌هايي همچون نوروز يا تعطيلات تابستان، به شهرهاي ديگر مي‌روند ندارد و شمار زيادي از آنها، به دليل هزينه بالاي اقامت در هتل‌ها و مهمانسراها يا كمبود امكانات و پر شدن ظرفيت مراكز اقامتي، ناچار مي‌شوند در كوچه‌ها و خيابان‌هاي شهرهاي مقصد گردشگري چادر بزنند و از حداقل خدمات بهره‌مند شوند.
به عبارت ديگر حتي اگر روزي سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري، مسافران علاقه‌مند به سفرهاي خارجي‌اش را قانع كند از جاذبه‌هاي گردشگري داخلي بازديد كنند، توانايي و آمادگي پذيرايي از آنها را در داخل كشور نخواهد داشت.
مريم يوشي‌زاده / گروه جامعه