كارشناسان مي‌گويند پيري جمعيت مانع توسعه و پيشرفت ايران در آينده مي‌شود
ايران فردا؛ جمعيت جوان مي‌خواهد
در حالي كه بررسي‌هاي مركز آمار ايران نشان مي‌دهد جمعيت كشور رو به پيري رفته و آهنگ رشد جمعيت در حال كند شدن است، كارشناسان نسبت به تاثير تغييرات جمعيتي بر روند توسعه و رشد اقتصادي كشور هشدار مي‌دهند.
به گزارش خبرنگار ما، رهبر معظم انقلاب در ديدار سوم مرداد ماه جاري خود با مسئولان و كارگزاران نظام چالش تاثير تغييرات جمعيتي بر روند توسعه كشور را گوشزد كردند.
ايشان تاكيد كردند: جمعيت جوان، بانشاط و تحصيلكرده عامل پيشرفت كشور است و تداوم سياست‌هاي گذشته درباره تجديد نسل در آينده‌اي نه‌چندان دور مي‌تواند باعث كاهش جمعيت جوان كشور شود. حضرت آيت‌الله خامنه‌اي بر تجديدنظر در سياست‌هاي جمعيتي كشور تاكيد و خاطرنشان كردند اين سياست‌ها در برهه‌اي از زمان درست بود؛ به طوري كه كشور در سال 71 به مقاصدي كه از «تحديد نسل» وجود داشت، رسيد. لذا اين سياست‌ها بايد از سال 71 مورد بازنگري قرار مي‌گرفت كه انجام نشدن اين امر خطايي است كه بايد جبران شود. ايشان با اشاره به گزارش‌هاي دقيق و علمي، تصريح كردند كه اگر روند فعلي ادامه پيدا كند، نسل جوان كشور كم شده و بتدريج به سوي پيري جمعيت حركت خواهيم كرد، همچنين جمعيت كشور نيز كم شده به طوري كه در آينده‌اي نه‌چندان دور جمعيت كشور از رقم فعلي نيز كمتر خواهد شد.
هشدارهاي آماري
نگاهي خلاصه به آخرين داده‌هاي سرشماري عمومي سال 90 بر اين گفته‌ها صحه مي‌گذارد. مركز آمار ايران با استناد به شاخص‌هايي چون ميانگين سني و اميد به زندگي و همچنين نرخ باروري پيش‌بيني كرده است، جمعيت ايران رو به كاهش و پيري مي‌رود.
براساس اين داده‌ها در 25 سال اخير نرخ باروري ايران از 4/6 درصد دهه 70 به 29/1 درصد در سال 90 رسيده است كه اين نرخ كمترين نرخ باروري در ميان كشورهاي مسلمان بوده و از نرخ باروري در كشورهايي چون نروژ، تركيه و حتي آمريكا نيز كمتر است.
نتايج اعلامي از سوي مركز آمار ايران همچنين حاكي است كه ميانگين سني مردان كه در سال 85، 9/27 سال بوده در سال 90 به 86/29 سال رسيده است. همچنين ميانگين سني زنان از 9/27 سال در سال 85 به 3/30 سال در سال 90 افزايش يافته است. اميد به زندگي مردان نيز از 1/71 سال در سال 85 به 1/72 سال در زمان 90 و اميد به زندگي زنان از 1/73 سال در سال 85 به 6/74 سال در سال 90 رسيده است.
مركز آمار ايران برآورد كرده است كه هر خانوار ايراني به طور متوسط 5/1 فرزند دارد. سرانجام مركز آمار ايران نرخ رشد جمعيت را اعلام و تصريح كرده است كه آهنگ رشد جمعيت از 62/1 درصد در سال 85 به 29/1 درصد كاهش يافته است.
در تحليل مركز آمار ايران اعلام شده كه جمعيت بالاي 40 سال ايران در سال 2030 ميلادي از رشد 108 درصدي برخوردار شده به طوري كه در اين سال 26 ميليون و 200 هزار نفر از كل جمعيت كشور ـ يعني از هر 3 نفر يك نفر ـ در اين رده سني قرار خواهند گرفت. براساس برآوردهاي موجود ميانگين سني ايرانيان كه تا سال 1997 كمتر از 20 سال بود در سال 2010 به 7/26 سال و در سال 2030 به 5/37 سال خواهد رسيد. بر اين اساس حداكثر تا سال 1420 يعني تا 29 سال آينده رشد جمعيت در كشور منفي شده و 47 درصد جمعيت كشور را سالمندان تشكيل مي‌دهند.
جمعيت و توسعه كشور
در همين حال اكثر كارشناسان اقتصادي رشد خردمندانه و متوازن جمعيت را ضامن حفظ آهنگ رشد و توسعه كشور، افزايش توليد ملي و رفع چالش‌هاي داخلي و خارجي قلمداد مي‌كنند. با اين حال آنها بر رعايت جنبه‌هاي مختلف رشد جمعيت اصرار ورزيده و قويا توصيه مي‌كنند اين رشد بايد خردمندانه و با در نظر گرفتن همه جوانب برنامه‌ريزي شود.
دكتر محمد خوش‌چهره، استاد اقتصاد دانشگاه تهران در اين باره به خبرنگار ما مي‌گويد: موافقان و مخالفان رشد جمعيت هر يك داراي دلايلي براي اثبات نظرات خويش هستند. لذا براي تصميم‌گيري قطعي در اين باره بايد وزن دلايل موافقان و مخالفان را بررسي كرد.
وي افزود: روشن است كه جمعيت و نرخ رشد آن يكي از پايه‌اي‌ترين عناصر نظام برنامه‌ريزي اقتصادي، اجتماعي و سياسي و متغير مهم نظام تصميم‌گيري كلان ملي است. جمعيت از بعد تاثيرگذاري بر نرخ رشد اقتصادي، از بعد ساختار جمعيت يعني تركيب سني، از بعد خانوار، جمعيت شاغل، توزيع و تمركز جغرافيايي و بويژه تعدد قوميت، نژاد و زبان، مولفه‌اي بسيار مهم است.
وي اظهار كرد: با اين حال اصلي‌ترين سوال درباره جمعيت، ميزان نرخ رشد طبيعي آن در كشور است كه مهم‌ترين موضوع در اين باره تركيب سني جمعيت است. البته ملاحظات فراملي مانند جايگاه نرخ رشد جمعيت كشور در منطقه و جهان نيز اهميت اين بحث را بيشتر و مباحث آن را پيچيده‌تر مي‌كند.
خوش‌چهره تصريح كرد: در نتيجه اين كه رشد جمعيت فرصت است يا تهديد، هر يك موافقان و مخالفان خودش را دارد و ذي‌حق بودن هر يك نيز به نوع نگاه به تهديد و فرصت برمي‌گردد.
اين استاد مديريت استراتژيك گفت: اما آن گونه كه مقام معظم رهبري فرمودند، ورود به مساله جمعيت بايد خردمندانه باشد تا خروجي آن جمعيت مولد و تربيت شده از كار درآيد. قطعا منظور نظر ايشان «توليد صرف» جمعيت نيست؛ بلكه الزاماتي كه در اين ميان وجود دارد نيز مهم است. خوش‌چهره افزود: نگاهي به آمارهاي موجود نشان مي‌دهد جمعيت ايران روبه پير شدن حركت مي‌كند و اين پيري نه‌تنها بر نرخ رشد اقتصادي و توليد ملي تاثير مي‌گذارد؛ بلكه با توجه به تهديدهايي كه دائما براي كشور وجود دارد، بر اهرم‌هاي اقتدار ملي نيز موثر است.
وي گفت: لذا طرح اين موضوع در شرايط حاضر عالمانه است، اما عمل به آن نيز نگاهي عالمانه لازم دارد كه همه شرايط را در نظر گرفته و به واقعيات و شرايط اقتصادي و اجتماعي نيز توجه نشان دهد.
همچنين دكتر عماد افروغ، جامعه‌شناس در گفت‌وگوي كوتاهي با خبرنگار ما، با اشاره به اين كه روند حركت تركيب جمعيت كشور بايد با نگاهي همه‌جانبه بررسي شود، اظهار كرد: اگر آمارها مي‌گويند جمعيت كشور روبه پيري مي‌رود و سهم جمعيت جوان در آن كاهش مي‌يابد، اين از جهات گوناگون مانند كاهش توليد ملي، كاهش توليد علم و مسائل غيراقتصادي ديگر قابل بررسي علمي است.
وي افزود: بايد بررسي شود هم‌اكنون نرخ رشد جمعيت كشور با توجه به امكانات موجود در فضاي اقتصادي و اجتماعي كشور چقدر است و آنگاه تناسب اين رشد را بررسي كرد و به نتيجه نهايي رسيد، اما آنچه روشن است اين كه پيري جمعيت در هيچ كشوري پديده مطلوبي نيست؛ چراكه جلوي روند توسعه كشور را مي‌گيرد.
البته در مقابل تشويق بدون زمينه‌سازي براي رشد جمعيت نيز راه‌حل نيست؛ چراكه همزمان با رشد جمعيت بايد امكانات زيرساختي براي تربيت و هدايت جمعيت به سوي نيازهاي كشور ايجاد شود و اين دو بال با يكديگر مدنظر قرار گيرد.