يادتان ميايد كه فرزندتان نوزادي بود و حاضر بوديد قسم بخوريد كه وقتي در خواب بود تن و پاهايش يك شبه درازتر شده؟
جهش رشد، يا افزايش سريع قد و وزن، در اولين سال زندگي و حدود سن بلوغ بيشتر مشهود است، در هردو دوره رشد قابل توجهي در كوتاهترين زمان ممكن اتفاق ميافتد. اما جهش رشد بعدها هم اتفاق ميافتد اما كمتر محسوس است.
نحوه ي رشد:
از سن دو تا چهار سالگي حدود 5 تا 5/7 سانتي متر در سال به قد و تا 2 كيلو گرم به وزن كودك اضافه ميشود. (از سن يك تا سه سالگي بيشتر اين رشد در ناحيه پاها و تنه ديده ميشود).
پزشكِ نوزاد شما مراحل رشد را در معاينات خود دنبال ميكند و اين ارقام را روي نموداري (كه نمودار رشد نام دارد) ترسيم ميكند تا از سلامت و تناسب اندام او مطمئن شود.
درصدهاي رشد فرزند شما وزن و قد او را در مقايسه با كودكان همجنس و هم سن ديگر نشان ميدهد. مثلا كودكي با قد هفتادوپنج از صد، از سه چهارم كودكان همسالِ خود بلندتر است.
پزشك دقت ميكند كه درصدهاي قد و وزن متناسب باشند و با نرخ رشد كاملي ادامه پيدا كنند. بعد از دو سالگي پزشكان ميزان BMI (نمايهي توده بدني) را اندازه ميگيرند تا امكان چاقي را بررسي كنند. درصد چربي بدن از يك تا پنج سالگي از حدود 25 درصد به 15 درصد كاهش پيدا ميكند و بنابراين كودكان لاغرتر و عضلانيتر به نظر ميرسند.
رشد هيچ وقت يكنواخت و با شيب مسطح افزايش پيدا نميكند. بلكه جهشهاي رشد هم اتفاق ميافتند. نشانههاي جهش رشد:
• فرزندتان گرسنه تر از هميشه است و هر وعده بيشتر ميخورد.
• فرزندتان چرتهاي طولانيتري ميزند يا شبها بيشتر ميخوابد.
• فرزندتان حتي وقتي مريض نيست بدخوتر و بيقرارتر است.
شايد بهتر باشد در جهش رشد افزايش وزن چنداني اتفاق نيفتد تا در درازمدت باعث توجيه تغييرات رفتاري نشود. بعنوان مثال لازم نيست چون بچه شما در مرحله جهش رشد است، غذاي بيشتري به او بخورانيد. به هيچ رژيم خاصي هم نياز نيست. بيشتر جهشهاي رشد تنها چند روز ادامه پيدا ميكنند.
معمولا والدين بعد از آن كه جهش رشد اتفاق ميافتد پي به آن ميبرند. شلوار هفته پيش را به تنِ فرزندتان ميكنيد و ميبينيد كه به زانوهايش هم نميرسد. يا پاهايش از كفش بيرون ميزند. غيرمعمول نيست اگر كودك پيشدبستاني در يك فصل دوسايز بزرگتر شود.
واكنش به جهش رشد:
در واكنش به جهش رشد لازم نيست كار زيادي انجام دهيد جز اين كه كمد لباس را دايم خالي و پر كنيد. اگر اشتهاي فرزندتان زيادتر از معمول شده يك بشقاب بيشتر به او بدهيد يا وعدههاي بين غذا را بيشتر كنيد.
پيشدبستانيها ممكن است بسته به نياز بدنشان «بي غذا سر كنند» يا همه غذا را ببلعند. اگر كودكان احساس نياز به خواب ميكند بگذاريد چندروزي بيشتر بخوابد.
درباره «دردِ رشد»، درد و احساس كوفتگي در پاها بخصوص اطراف ماهيچه ساق پا، زانو، و روي رانها بحث بسيار شده و احتمالا به غلط اين نام را بر آن گذاشتهاند. هيچ سند پزشكي اين درد را به رشد ماهيچه يا استخوانها مرتبط نميداند.
البته امكانش هست كه ماهيچههاي در حال رشد بعد از فعاليت زياد دچار سفتي و گرفتگي شوند. 10 تا 20 درصدِ كودكان از ابتداي 3 تا 4 سالگي (و بعد در سالهاي مياني) از اين احساس شكايت ميكنند. اين درد اغلب كودك را در نيمه شب بيدار ميكند.
اين دردها معمولا بعد از روزهاي بازي شديد بيرون از خانه احساس ميشود. مي توان با كمپرس گرم، ماساژ، حركات كششي نرم يا استامينوفن تخفيفش داد.
اگر درد شديد بود يا بيشتر از 24 ساعت ادامه پيدا كرد، آن را به پزشك فرزندتان گزارش كنيد تا امكان علتهاي موثر ديگر مثل ورم مفاصل نوجوانان، مشكلات رماتيسمي، عفونت، ترك استخوان يا مشكلات ارتوپدي ديگر را بررسي كند.