جام جم آنلاين: هر روز كه مي‌گذرد، ابعاد جديدي از فاجعه گرمايش جهاني رخ نشان مي‌دهد.
در جديدترين آنها مشخص‌شده كه يك دوره گرمايش جهاني باستاني باعث شده بود اسب‌ها تا اندازه يك گربه خانگي لاغرمردني و كوچك شوند.
افزايش گرما، كاهش مواد غذايي و احتمالا كاهش اكسيژن موجود در جو زمين دست به دست هم داده بودند تا پستانداران ـ كه استادان مسلم تطابق با شرايط محيط زيست خود هستند ـ تغيير شكل دهند و براي زندگي در محيط خشن‌تر جديد، خود را مهيا كنند.
در اين ميان دانشمندان اعتقاد دارند مطالعه اين اسب كوچك مي‌تواند به آنها كمك كند تا تصويري از آينده موجودات زنده زمين كه روزهاي آغازين يك دوره گرمايش ديگر را مي‌گذرانند، ترسيم
كنند.
اسب‌هايي به اندازه يك گربه
حدود ۵۵ ميليون سال قبل، غلظت گاز كربنيك جو زمين بنابر دلايلي كه هنوز مشخص نيست، سر به افزايش نهاد. اين موضوع باعث شد تا دماي زمين در يك دوره ۲۰هزار ساله حدود شش درجه سانتي‌گراد افزايش يابد.
افزايش دمايي كه براي حدود ۱۷۵ هزار سال باقي ماند، سپس آرام آرام شروع به خنك‌شدن كرد، اما افزايش دماي ناقابل شش درجه‌اي عواقب وحشتناكي به دنبال داشت.
علاوه بر كاهش دريافت اكسيژن در هر دم و بازدم، حيوانات با كاهش شديد غذا به دليل تغيير شرايط اقليمي و به هم ريختگي اوضاع آب و هوايي روبه‌رو شدند.
اين تغييرات باعث انقراض نسل تعداد زيادي از گونه‌هاي گياهي و جانوري شد، اما آنهايي كه باقي ماندند، براي بقا مجبور شدند همه عادت‌هاي غذايي و رفتاري خود را تغيير دهند. اين تازه آغاز ماجرا بود.
زمان طولاني اين دوره گرمايشي باعث شد تا انتخاب طبيعي به سراغ گونه‌هاي زيستي بيايد. حيواناتي كه به دليل كوچكي جثه به غذا، آب و هواي كمتري احتياج داشتند، شانس بيشتري براي بقا پيدا كردند، بنابراين پس از چند صد سال نسل كوتوله‌ها قدرت گرفت و زمين را اشغال كردند.
همچنان كه نوسانات دمايي در آن دوره بالا مي‌رفت، نسل حيوانات كوچك از يك گونه خاص مثل اسب‌ها، اقبال بيشتري براي بقا يافت.
اسب‌ها در آن دوره، كوچك و كم توقع شدند و حدود پنج تا شش كيلوگرم وزن داشتند. به آن نژاد اسب ـ كه نمونه‌هايي از فسيل آن تاكنون پيدا شده است ـ صفرهيپوس مي‌گويند.
همچنان كه سال‌ها و قرن‌ها از دوره گرمايش باستاني مورد مطالعه ما مي‌گذشت، صفرهيپوس‌ها كوچك و كوچك‌تر شدند تا جايي كه پس از حدود ۱۳۰ هزار سال از آغاز اين عصر گرمازده، وزن يك صفرهيپوس به حدود چهار كيلوگرم كاهش پيدا كرده بود. حالا اسب‌ها تقريبا به اندازه يك گربه خانگي معمولي بودند.
وقتي دندان‌ها حرف بزنند
اما چند سال پيش و زماني كه پژوهشگراني از دانشگاه نبراسكا و موزه تاريخ طبيعي دانشگاه فلوريدا مشغول بررسي و مطالعه گنجينه‌اي تازه به دست آمده از اسب‌هاي كوتوله دوران گرمايش جهاني ماقبل تاريخ بودند، كشف شگفت‌انگيزي كردند. آنها دندان‌هاي به دست آمده را با روش‌هايي دقيق اندازه‌گيري كرده و ثبت مي‌كردند. داده‌ها نشان از آن داشت كه طي دوره گرمايش، اسب‌هاي صفرهيپوس دائما بزرگ و كوچك مي‌شده‌اند.
پژوهشگران ابتدا گمان كردند حتما اشتباهي رخ داده است، چون تصور اوليه بر اين بود كه در آن دوره، جانوران با روند دائمي كاهش سايز بدن روبه‌رو بوده‌اند. بنابراين دانشمندان تلاش كردند تا با تطابق منحني‌هاي بزرگ و كوچك شدن جثه اسب‌ها با منحني‌هاي كاهش يا افزايش دي‌اكسيدكربن در جو زمين يا منحني تغييرات دمايي، عامل اصلي تغيير سايز اسب‌ها را به دست آورند، نتايج حيرت‌انگيز بود.
بررسي اندازه دندان اسب‌ها نشان داد كه هر چقدر هوا گرم‌تر مي‌شد به همان نسبت و با همان روند اسب‌ها كوچك‌تر مي‌شدند و با خنك‌تر شدن هوا، هيكل اسب‌ها درشت‌تر مي‌شد؛ موضوعي كه اصلا با افزايش يا كاهش غلظت گاز كربنيك در هوا تناسب نداشت.
حتي امروزه هم مي‌توان مشاهده كرد كه نمونه‌هايي از حيوانات يك گونه كه در نزديكي خط استوا زندگي مي‌كنند، كوچك‌تر از همتايان خود در عرض‌هاي شمالي‌تر يا جنوبي‌تر هستند. اين موضوع مي‌تواند به غلظت اكسيژن و ميزان مواد غذايي در دسترس و از آن مهم‌تر امنيت غذايي در طول سال ربط داشته باشد.
كوتوله‌ها مالكان آينده زمين
اين روزها كه دائما خبرهايي از گرمايش جهاني مي‌شنويم، نتايج چنين تحقيقاتي مي‌تواند به دانشمندان درباره پيش بيني آينده گياهي و جانوري سياره زمين كمك كند. اين موضوع مخصوصا درباره كاهش اندازه آن دسته از گياهان و جانوراني كه منابع غذايي انسان را تشكيل مي‌دهند، از اهميت بخصوصي برخوردار است.
نبايد از خاطر برد كه افزايش پنج تا شش درجه‌اي دماي هوا در آن دوره گرمايش جهاني كه در ۵۵ ميليون سال پيش رخ داد، حدود ۲۰ هزار سال طول كشيد. در حالي كه دانشمندان معتقدند افزايش دما در دوره گرمايش جهاني پيش‌رو كه خيلي‌ها آن را محصول سوءرفتار نوع بشر مي‌دانند، تنها در حدود ۱۰۰ سال آينده به پاي دوره باستاني گرمايش مي‌رسد. در آن صورت انتخاب طبيعي فرصت كافي نخواهد داشت تا گياهان و حيواناتي كوتوله را مالك سياره زمين نمايد و بشر به چشم خود خواهد ديد كه نتيجه رفتارهاي خودخواهانه او انقراض بيشتر گونه‌هاي زيستي اين سياره خواهد بود. گونه‌هايي كه فرصت كافي براي تطابق خود با شرايط گرمايي جديد را نخواهند داشت.
منبع: livescience
بهروز يزدان‌پناه - جام‌جم