جام جم آنلاين: با وجود آن كه بسياري معتقدند نوزادان در بدو تولد شبيه هم هستند اما حتي دو نوزاد نيز كاملاً با هم تفاوت دارند و هر كودكی از نظر خصوصيات جسمي‌، ظاهري، رواني و عاطفي با كودكان ديگر، حتي خواهر و برادر خود متفاوت است.
متخصصان اطفال كه روي مراحل رشد كودك كار كرده‌اند پس از سال‌ها بررسي دريافته‌اند كه هر كودكي مراحل رشد و تحول خود را به گونه‌ای متمایز از سایر كودكان سپری می‌كند.

هر چند بسياري از والدين انتظار دارند كه نوزاد و كودكشان مراحل رشد خود را شبيه ديگر كودكاني كه مي‌شناسند طي كند، اما واقعیت این است كه كودكان دارای تفاوت‌های فردی بی‌شماری هستند و نمی‌توان زمان معینی را برای دندان درآوردن، نشستن، ایستادن، چهاردست و پا رفتن و تكلم آنها تعیین كرد.

دكتر فيروزه ساجدي، متخصص اطفال و دانشيار دانشگاه علوم بهزيستي و توانبخشي در گفت‌وگو با «جام‌جم» مي‌گويد: بهتر است والدين براي اطمينان يافتن از طبيعي بودن روند تكامل كودكشان، به جاي نگران شدن به انجام آزمون‌هاي استاندارد تكاملي توسط متخصص اطفال يا مراقبان بهداشت در 4، 9، 12 و 18 ماهگي اقدام كنند.

وي مي‌افزايد: در بسياري موارد تاخير در دندان درآوردن، راه رفتن و تكلم كاملا طبيعي است و به تفاوت كودكان در طي كردن مراحل رشد باز مي‌گردد. آنچه مهم است، توجه به سلامت جسمی و ذهنی هر كودك است كه می‌تواند سرعت روند رشد او را تعیین كند.

تاخير در دندان درآوردن نگران‌كننده مي‌شود

دندان درآوردن كودكان روندي است كه معمولا مي‌تواند از چهار ماهگي تا حداكثر 12 ماهگي اتفاق بيفتد.

دكتر ساجدي ضمن بيان اين مطلب مي‌افزايد: زود دندان درآوردن مزايا و معايب خود را دارد؛ از يك‌سو كودك مي‌تواند غذاي تكميلي را زودتر شروع كند و از سوي ديگر دندان‌هايش زودتر در معرض پوسيدگي قرار مي‌گيرد، اما اگر كودكي در 10 ماهگي يا يك‌سالگي، حتي يك دندان هم در نياورده، بايد توسط پزشك متخصص مورد بررسي قرار بگيرد.

اين متخصص اطفال تاكيد مي‌كند: برخي عوامل چون كمبود كلسيم، كم‌كاري تيروئيد يا برخي بيماري‌هايي كه زمينه استخواني دارند، مي‌تواند به تاخير در روند دندان درآوردن كودك منجر شود، اما هميشه تاخير در دندان درآوردن به اين عوامل باز نمي‌گردد، بلكه در برخي موارد مي‌تواند جنبه ژنتيكي نيز داشته باشد.

تاخير در تكلم به دليل كم‌شنوايي

متخصصان اطفال مي‌گويند: بچه‌ها معمولا در 10 ماهگي تا يك‌سالگي قادرند كه يك يا دو كلمه معني‌دار مانند مامان و بابا را بگويند، اما تاخير در بيان چند كلمه ساده حتي ممكن است در برخي كودكان تا 14 ماهگي نيز وجود داشته باشد.

دكتر ساجدي تاكيد مي‌كند: اگر تاخير در بيان چند كلمه ساده و با معني تا 18 ماهگي ادامه يابد، بايد مورد بررسي قرار بگيرد و از آنجا كه بسياري از پدر و مادرها تاخير در تكلم كودك را به وجود سابقه خانوادگي نسبت مي‌دهند و از بررسي فرزندشان از لحاظ كم‌شنوايي‌هاي خفيف غافل مي‌شوند، ضرورت مراجعه به پزشك لازم است.

به گفته وي كودكاني كه دچار كم‌شنوايي‌هاي خفيف هستند، در بيان حروف شبيه به هم مثل ب و پ دچار مشكل هستند و در سنين بالاتر كلمات را به شكلي ادا مي‌كنند كه براي بسياري افراد قابل تشخيص نيست.

اين پزشك متخصص اضافه مي‌كند: از سوي ديگر تاخير طولاني در تكلم بايد از نظر ابتلا به عقب‌ماندگي‌هاي ذهني خفيف و همين طور بيماري اوتيسم يا در خودماندگي (اوتيسم، نوعی اختلال مغزي است كه با رفتارهای ارتباطی و كلامی غیر طبیعی مشخص می‌شود) مورد بررسي قرار بگيرد.

آزمون‌هاي استاندارد

به گفته دكتر ساجدي استفاده از آزمون‌هاي تكاملي استاندارد در تمام كشور و براي همه كودكان در سنين مختلف بايد استفاده شود.

وي تاكيد مي‌كند: والدين بايد بدانند كه بچه‌ها از نظر روند رشد و تكامل خود مسيرهاي متفاوتي را طي مي‌كنند. آنچه مهم است تاييد صحت و سلامت جسمي‌ و ذهني كودك از طريق اين آزمون‌ها در يك پروسه زماني مشخص است كه براي برخي كودكان زودتر و براي برخي ديگر ديرتر طي مي‌شود. هر كودكی برای این كه مراحل رشد خود را طی كند، احتیاج به زمان و آمادگی بدنی دارد. هر كودكی با توجه به ویژگی‌ها و تفاوت‌هايي كه با سایر كودكان دارد، مراحل رشد خود را طی می‌كند.

دير راه افتادن هميشه نگران‌كننده نيست

زمانی كه گفته می شود كودكان در یك‌سالگی راه می‌روند، به منزله آن نیست كه همه كودكان اين توانايي را دارند؛ زیرا ممكن است كودكی در ۹ ماهگي آمادگی جسمانی لازم برای راه رفتن را پیدا كرده باشد و بتواند راه برود، ولی كودكی دیگر تا ۱۴ ماهگی هم هنوز به این آمادگی جسمانی نرسیده باشد، به همین دلیل متخصصان اطفال می گویند كه بیشتر كودكان قادرند از 9 تا 15ماهگی راه بروند.

دكتر ساجدي مي‌گويد: بر خلاف تصور والدين زود راه افتادن كودكان، زير 9 ماهگي نشانه خوبي نيست و مي‌تواند به معناي وجود بيماري سفتي عضلات باشد. از سوي ديگر دير راه افتادن كودك هم بيش از 14 يا 15 ماهگي مي‌تواند نشانه‌اي از شلي عضلات باشد كه در هر دو مورد كودك بايد مورد بررسي قرار بگيرد.

راه رفتن روندي تكاملي است كه بايد به مرور و با افزايش سن شكل بگيرد و كامل شود، در نتيجه تعجيل والدين براي راه رفتن كودكان بي‌دليل است.

والدين فراموش نكنند كه تمامی كودكان مراحل رشد یكسانی دارند ولی سرعت رشد آنها به دلیل تفاوت‌های فردی مي‌تواند با هم متفاوت باشد، حتی ممكن است كودكی بدون این كه یك مرحله از رشد جسمانی خود را سپری كند، به مرحله بعد برود و در عین حال رشد طبیعی و سالمی هم داشته باشد.

پونه شيرازي -‌ گروه سلامت