جام جم آنلاين: برخلاف آنچه به نظر مي‌رسد، مهريه فقط از رسومات كشورهاي اسلامي نيست، بلكه در برخي از كشورهاي اروپايي و آمريكايي يا بهتر بگوييم در كشورهاي غيراسلامي نيز رسومات مشابهي نظير آن وجود دارد.
رسم مهريه در ايران‌باستان و حتي در آيين زرتشت نيز وجود داشته و از اركان ازدواج بوده است.

در آن زمان نيز رسم بر اين بود كه در زمان ازدواج سندي را تنظيم مي‌كردند كه در اين سند مهريه زن نوشته مي‌شد.

به عبارت ديگر مي‌توان گفت مهريه از جمله رسوماتي نيست كه در دوران اسلام رايج شده باشد، بلكه بررسي‌هاي انجام‌شده در زندگي اقوام گذشته حاكي از آن است كه حتي در آيين يهوديان و مسيحيت نيز رسم مهريه وجود داشته است و در دوران پس از اسلام در آن اصلاحاتي انجام شده و جالب است بدانيد كه اگر تاريخ و پيشينه مهريه را مورد بررسي و مطالعه قرار دهيم، متوجه خواهيم شد كه مردان از گذشته‌هاي دور براي جلب نظر يا موافقت همسر مورد علاقه خود، هديه‌اي را به عنوان مهريه براي او در نظر مي‌گرفتند تا رضايت او را به دست آورند.

در حقيقت در همه كشورها مهريه نشانه‌اي از صداقت و علاقه مرد به همسرش است. در آيين اسلام نيز دادن مهريه از طرف مرد به عنوان نشانه‌اي از صداقت، راستگويي، محبت و علاقه به همسر يكي از اركان اصلي ازدواج در نظر گرفته شده است.

البته بايد اين نكته را مورد توجه قرار داد كه قرآن، مهريه را حد توانايي مرد تعيين كرده است. اين در حالي است كه امروزه براي تعيين مهريه به بضاعت و توان مالي مرد توجهي نمي‌شود و اغلب زنان در تلاش هستند تا از تعيين مهريه‌هاي سنگين به عنوان راهكاري براي حفظ حقوق خود در برابر مردان استفاده كنند.

برخي از خانواده‌هاي ايراني بر اين باورند كه مهريه نشان‌دهنده ارزش زن است و ويژگي‌هايي مانند تحصيلات، سطح مالي خانواده دختر يا زيبايي او را به عنوان ملاكي براي تعيين مهريه در نظر مي‌گيرند.

برخي ديگر از خانواده‌ها نيز عقيده دارند كه مهريه نشانه‌اي از جايگاه اجتماعي دخترانشان است. غافل از اين كه اين روزها برخلاف ديگر كشورهاي مسلمان، مهريه‌هاي سنگين از موانع اصلي ازدواج جوانان محسوب مي‌شود.

براساس پژوهش‌هاي انجام‌شده در مركز مطالعات جمعيتي آسيا و اقيانوسيه، ميانگين مهريه زنان در ايران 260 تا 350 سكه است و ايران از اين نظر در مقايسه با ديگر كشورهاي مسلمان در سطح منطقه رتبه نخست را دارد و به‌‌رغم اين كه در اين كشورها رقم مهريه ثابت است و بندرت ممكن است دستخوش تغيير شود در ايران مهريه در چند سال اخير چند برابر گذشته شده است.

در 20 سال قبل ميانگين مهريه حدود 150 سكه طلا بوده است كه درپنج سال اخير به 450 سكه طلا افزايش يافته است.

مهريه، هديه‌اي براساس عرف

در سال‌هاي گذشته اغلب افراد مهريه را براساس سال تولد عروس خانم تعيين مي‌كردند، اما اين روزها مردم كمتر به اين مهريه‌ها تمايل دارند.

سفر به 120 كشور دنيا، 10 هزار ليتر بنزين، شمش طلا به وزن عروس، حفظ‌كردن ديوان حافظ، صعود به 10 قله برتر جهان، جمع‌آوري 50 هزار صدف دريايي، 10 راس آهوي وحشي و ... از جمله مهريه‌هاي عجيب و غريب ثبت‌شده در دفاتر اسناد رسمي هستند.

اما وقتي نرخ مهريه ايران را با بعضي از كشورهاي اسلامي در آسيا مورد بررسي قرار مي‌دهيم متوجه خواهيم شد در اين كشورها نرخ مهريه رقمي بسيار متفاوت است، در واقع در اين كشور‌ها نرخ مهريه براساس سكه تعيين نمي‌شود. در كشور عربستان، نرخ مهريه با سكه طلا تعيين نمي‌شود.

عرف مهريه در اين كشور 14 هزار دلار يا به عبارتي برابر با 18 ميليون تومان است و هنگامي كه سال گذشته يك فرد عربستاني، مهريه همسرش را 50 هزار دلار تعيين كرده بود با انتقادات شديدي كه در روزنامه‌هاي كشور به چاپ رسيده بود، مواجه شد.

در سوريه نيز مهريه را سياق مي‌نامند، دليل اين نامگذاري اين است كه در قديم، مهريه به شكل گروهي از چهارپايان مانند شتر و گاو به عروس پرداخت مي‌شد و داماد آن را به منزل عروس مي‌برد، به همين دليل آن را سياق (سوق‌دادن و بردن)‌ ناميده‌اند.

نام ديگر مهريه در سوريه صداق يا نحله است كه هر دو نام نشأت‌گرفته از فرهنگ اسلامي هستند.

مهريه با توافق خانواده عروس و داماد تعيين مي‌شود و اغلب، ميزان آن در ازدواج فاميلي كمتر از ازدواج با غريبه است به اين معني كه اگر داماد با دخترعموي خود ازدواج كند مهريه عروس بسيار كمتر از ازدواج با غريبه است.

در اين كشور رسم است مهريه يا فورا پرداخت شود يا اين كه پرداخت آن به تاخير مي‌افتد و پدر عروس مي‌تواند آن را براي تهيه جهيزيه از داماد دريافت كند.

نكته: در كشورهاي اروپايي و آمريكايي رسم بر اين است كه پس از ازدواج زن به نسبت مساوي در همه اموال مرد شريك خواهد شد و براساس اين قانون همه زنان براساس توانايي مالي همسرشان صاحب نيمي از اموال و املاك و دارايي‌هاي او خواهند شد
در جمهوري آذربايجان، ميانگين نرخ مهريه در حدود 2000 منات و معادل سه ميليون تومان است.

ميانگين نرخ مهريه در ميان اقوام مختلف كشور هند در حدود 100 هزار تا يك ميليون و 500 هزار روپيه يا معادل سه ميليون تا 35 ميليون تومان تعيين مي‌شود.

در اغلب كشورها مهريه به عنوان هديه يا پيشكش از طرف داماد به عروس داده ‌شده و ارزش مادي اين هديه براساس عرف جامعه تعيين مي‌شود.

در تركيه نيز نرخ مهريه به طور متوسط 35 هزار لير يا حدود 25 ميليون تومان است و اين در حالي است كه اگرچه در كشور چين، ميانگين نرخ مهريه در مناطق مختلف و در ميان اقوام مختلف متفاوت است، اما در اغلب خانواده‌ها نرخ مهريه حدود 100 هزار يوان يا معادل 20 ميليون تومان در نظر گرفته مي‌شود.

در كشور عمان كه از ديگر كشورهاي همسايه ايران است نيز نرخ مهريه در حدود 10 هزار ريال (واحد پول عمان)‌ و برابر با 25 ميليون تومان است كه اگر بخواهيم نرخ مهريه در كشورمان را با اين كشورها مورد مقايسه قرار دهيم به اين نتيجه مي‌رسيم كه ميانگين نرخ مهريه در كشور ما چند برابر كشورهاي اسلامي است.

مهريه در اروپا

در برخي از كشورها مهريه به عنوان يك سنت ديني يا قومي پذيرفته شده است و در برخي از كشورها همچون كشورهاي اروپايي و آمريكايي رسميت قانوني دارد و به عنوان يك قانون واحد و مصوب براي همه شهروندان و ساكنان اين كشور لازم‌الاجرا است.

در كشورهاي اروپايي و آمريكايي رسم بر اين است كه پس از ازدواج زن به نسبت مساوي در همه اموال مرد شريك خواهد شد و براساس اين قانون همه زنان براساس توانايي مالي همسرشان صاحب نيمي از اموال و املاك و دارايي‌هاي او خواهند شد و هيچ راه گريزي براي فرار از اين قانون وجود ندارد مگر اين كه مرد هيچ دارايي‌اي نداشته باشد.

البته براساس اين قانون پس از ازدواج فرد ملزم خواهد بود كه در همه دارايي‌ها و اموالي كه پس از ازدواج به دست مي‌آورد نيز همسرش را به نسبت برابر سهيم سازد. در حقيقت اين قانون برگرفته از رسم ديرينه‌اي است كه در گذشته‌هاي دور در اديان مختلف از جمله مسيحيت متداول و مرسوم بوده است.

در برخي از كشورها نيز براساس اديان و سنن مختلفي كه در اين كشورها وجود دارد، قوانين رسمي در نظر گرفته‌شده براي تعيين مهريه متفاوت است مثلا در سريلانكا براي مسلمانان ساكن اين كشور قانون رسمي ازدواج براساس قوانين اسلامي و براي بوداييان براساس قوانين حاكم بر آيين بودايي تعيين مي‌شود.

در برخي از كشورها از جمله يونان و ايتاليا نيز علاوه بر اين كه براساس قانون حاكم بر جوامع اروپايي يا غيرمسلمان، زنان پس از ازدواج در اموال همسرشان شريك مي‌شوند، هديه ساده‌اي به عنوان پيشكش يا به عبارتي همان مهريه براي جلب رضايت زن از سوي مرد و هنگام ازدواج به او داده خواهد شد.

در حقيقت در كشورهاي آمريكايي و اروپايي آنچه به عنوان يك قانون مصوب شده است راهكاري براي حمايت از زنان پس از ازدواج است.

با توجه به آنچه گفته شد مي‌توان به اين نتيجه رسيد كه تنها در كشور ما ردپايي از مهريه‌هاي عجيب و غريب به چشم مي‌خورد و در ديگر كشورهاي اسلامي مهريه تنها هديه‌اي نمادين است كه در راستاي حفظ هدف اصلي خود كه همان نشان‌دادن صداقت و راستگويي مرد نسبت به همسرش است، قرار مي‌گيرد و بندرت ديده مي‌شود كه در اين كشورها مهريه از هدف اصلي خود منحرف شده باشد.

فرانك فراهاني‌جم - جام‌جم