جام جم آنلاين: روانشناسان كودك تحليل‌هاي زيادي از نقاشي آنان مي‌كنند و مي‌توانند به زواياي پنهان روحيات كودكان و مشكلاتي كه هرگز به زبان نمي‌آورند و گاه والدين هم به آن اشاره‌اي نمي‌كنند پي ببرند.
يك آسمان بنفش با گل‌هايي كه در آسمان پرواز مي‌كنند. درختاني با برگ‌هاي قرمز و يك خانه با دودكش.
جاده‌اي كه توي آن يك ماشين حركت مي‌كند و بچه‌ها و مامان و بابا كه دست هم را گرفته‌اند و موهايشان سيخ سيخي شده است.
اين نقاشي زيبا‌ست. مامان به او مي‌گويد: چرا آسمان بنفش است؟چرا گل‌ها توي آسمان هستند؟ چرا موهاي ما سيخ سيخي است انگار ترسيده‌ايم.
زيبا مي‌گويد دلم مي‌خواد. دوست ندارم عوضش كنم. مادر نمي‌داند كه هر چيزي كه كودك مي‌كشد ريشه در تفكرات و دنياي تخيلي او و واقعيات پيرامونش دارد.
زندگي در نقاشي‌ها
روانشناسان كودك تحليل‌هاي زيادي از نقاشي آنان مي‌كنند و مي‌توانند به زواياي پنهان روحيات كودكان و مشكلاتي كه هرگز به زبان نمي‌آورند و گاه والدين هم به آن اشاره‌اي نمي‌كنند پي ببرند.
زهره مرشدي روانشناس و مشاور مدرسه مي‌گويد: اعضاي يك خانواده هماهنگ، در نقاشي‌هاي كودكان، هميشه با هم و دست در دست هم نشان داده مي‌شوند. اگر اين اشخاص در تصوير در حالتي تعاملي و خوش و خرم بايكديگر باشند نشان مي‌دهد درجه صميميت آنها بيشتر است.
كودك، در نقاشي خانواده، تصوير خود را نزديك شخصي نقاشي مي‌كند كه بيشتر دوست دارد؛ ولي اگر كودكي فكر كند كه مثلا خواهرش بيش از او مورد توجه پدر و مادر است، در نقاشي خود خواهرش را بين پدر و مادر و خود را دورتر از آنها در حاشيه كاغذ قرار مي‌دهد.
در بعضي از نقاشي‌ها تعدادي از افراد خانواده داخل خانه و تعدادي ديگر‌خارج از خانه نمايش داده مي‌شوند.
اين‌گونه نقاشي‌ها يا منعكس‌كننده غيبت واقعي شخص يا اشخاصي است كه در خارج از خانه ترسيم شده‌اند‌يا كمبود جذابيت عاطفي كودك را نسبت به آنها مي‌نماياند.
وي مي‌افزايد: نقاشي بزرگي كه همه صفحه را بگيرد نشانه اعتماد به نفس كودك است، اما كودكي كه نقاشي ريز و كوچكي در يك گوشه صفحه مي‌كشد و بقيه را سفيد مي‌گذارد اغلب از اعتماد به نفس كمي برخوردار است.
استفاده از خطوط شكسته و لرزان نيز همين حالت را نشان مي‌دهد.
وقتي مرا دوست ندارند
سهيل يك خواهر كوچولوي تازه به دنيا آمده دارد. او وقتي نقاشي مي‌كشد هميشه خواهر كوچولوي خود را از خود بزرگ‌تر مي‌كشد و نشان مي‌دهد همان‌طور كه در قنداق از او بزرگ‌تر است ايستاده و او كوچك‌تر است.
روانشناس مهدكودك مي‌گويد: از وقتي خواهرش به دنيا آمده حس مي‌كندكمتر مورد توجه واقع مي‌شود به همين دليل در نقاشي‌هاي خود او را بزرگ‌تر از خود ترسيم مي‌كند و هميشه خودش يك گوشه دورتر از خواهر، مادر و پدر ايستاده است.
او معتقد است والدين اين كودك بايد توجه موثرتري به او نشان دهند و او را در سرنوشت نوزاد تازه به دنيا آمده دخيل كنند و در مورد كارهايش از او كمك بخواهند تا خود را جدا از مجموعه خانواده حس نكند.
در بيشتر نقاشي‌هايي كه كودكان ترسيم مي‌كنند، هميشه يك شخصيت اصلي وجود دارد كه كودك بيشترين بار احساسي خود را چه به صورت عشق و ستايش و چه به صورت ترس و دلهره روي او مستقر مي‌كند.
اين شخصيت اصلي غالبا قبل از ديگران ترسيم مي‌شود، زيرا او اولين شخصي است كه كودك به او فكر مي‌كند. اين شخصيت اصلي، هميشه در اندازه‌اي بزرگ‌تر از ديگر اشخاص و با جزئياتي بيشتر و كامل‌تر ترسيم مي‌شود.
هنگامي كه در نقاشي خانواده، يكي از اعضاي خانواده وجود ندارد، مي‌توان نتيجه گرفت كه كودك آگاهانه يا ناخودآگاه آرزوي نبودن آن شخص را دارد.
اين پديده بيشتر در نقاشي‌هاي كودكاني ديده مي‌شود كه با گذشت چند سال هنوز تولد خواهر يا برادر كوچك‌تر از خود را نپذيرفته‌اند بنابر اين با حذف اين كودك مزاحم از نقاشي، خود را در دوراني طلايي كه قبل از تولد نوزاد در آن زيسته‌اند، به تصوير مي‌كشند.
نقاشي به ما كمك مي‌كند تا به دنياي دروني و روح كودك پي ببريم، بدانيم چه نيازهايي دارد، آيا كودك ناسازگار يا بيمار است؟ در بزرگسالي مي‌خواهد چه كاره شود ؟ و... به دليل علاقه بسياري از خانواده‌ها و اهميت نقاشي كودكان تصميم دارم در اين شماره و در چند شماره آينده مفاهيم نقاشي كودكان را به طور كاملا خلاصه شده، تقديمتان كنم.
مفهوم خورشيد، ماه، آسمان، زمين، اتومبيل و حيوانات را در اين شماره با هم بررسي مي‌كنيم، لطفا توجه داشته باشيد كه شما به كودك، موضوع نقاشي نمي‌دهيد و خودش آزادانه نقاشي مي‌كشد.
نمادگرايي در نقاشي كودك
برخلاف تصور رايج، نقاشي كودكان پر از نمادهاي زندگي اوست. روانشناسان معتقدند خورشيد نماد والدين او است. خورشيد در نقاشي كودك همچنين نشانه امنيت، خوشحالي، گرما، قدرت و به قول روانشناسان خورشيد به معني پدر است.
وقتي رابطه كودك و پدر خوب است كودك خورشيد را در حال درخشيدن مي‌كشد و وقتي رابطه آن دو مطلوب نيست كودك خورشيد را در پشت كوه ناپديد مي‌كند.
ترس كودك از پدر به رنگ قرمز تند يا سياه در نقاشي ديده مي‌شود. البته با يك نقاشي ما به قضاوت نمي‌پردازيم بلكه بايد چند نقاشي كودك را بررسي كرد.
اما برخلاف خورشيد، ماه نشانه نيستي است. اغلب كودكان ماه را كنار قبر و قبرستان مي‌كشند. كودكان در نقاشي خود ماه را با مرگ معني مي‌بخشند.
به پاكي آسمان
آسمان به معني الهام و پاكي و زمين به معني ثبات و امنيت است. كودكان خيلي كوچك هيچ‌وقت خطي براي نشان دادن زمين ترسيم نمي‌كنند، ولي در پنج يا شش سالگي كه آغاز به درك دلايل منطقي مي‌كنند به كشيدن زمين نيز مي‌پردازند.
وسايل قدرت
در جامعه امروزي، ماشين نشانه قدرت است، به همين دليل در نقاشي‌هاي كودكان مخصوصا پسربچه‌ها ماشين زياد ديده مي‌شود.
اشكان هر وقت نقاشي مي‌كند يك خانه و ماشين مي‌كشد كه خودش پشت فرمان نشسته است.
آنها ماشين ندارند، اما دايي او كه داراي يك خودرو شخصي است گاهي اجازه مي‌دهد در حالت پارك اشكان پشت فرمان قرار بگيرد.
به اعتقاد پژوهشگران ترجيح دادن كشيدن ماشين به جاي آدم در اين دوره خود به خود نشان‌دهنده وابسته بودن شخص به دنياي خارج و زندگي ماشيني است البته اين مسائل بستگي به سن، فرهنگ، عوامل ذهني و... نوجوان دارد، اما كشيدن در حال راندن ماشين توسط كودك درخواست قدرت را در او نشان مي‌دهد.
حيوانات
اگر كودك شما در اطراف خود با حيوانات سر و كار ندارد و به باغ وحش نمي‌رود بايد به حيواناتي كه در نقاشي هايش حضور دارند توجه كرد.
گاهي ممكن است كودك احساس گناه و تقصيري را كه تجربه كرده و جرأت نكرده آن را ابراز كند در نقاشي و در قالب حيوان نشان
دهد.
كشيدن حيوانات درنده نشانه فشارهاي دروني مخفي كودك است. مثلا كودكي كه نسبت به برادر كوچك‌تر تازه به دنيا آمده‌اش حسادت مي‌كند در نقاشي‌اش ممكن است گرگ بكشد كه اين نشان‌دهنده ترس و دلهره كودك از تازه وارد كوچولو است.
تحليل نقاشي كودك يك كار تخصصي است كه شما مي‌توانيد با كمك روانشناسان كودك اقدام به اين كار كنيد.
براي اين كه نقاشي‌هاي كودكتان به شما كمك كند كه به اسرار درون او واقف شويد نبايد بالاي سر او بنشينيد و به او مداد رنگي به ميل خودتان بدهيد. او در نقاشي كردن بايد آزادي كامل داشته باشد.
در پايان نقاشي از كودك بخواهيد كه در مورد تصاوير كشيده شده براي شما حرف بزند. اين‌گونه اطلاعات به شما در تجزيه و تحليل نقاشي كودك كمك مي‌كند.
زهره زيارتي