1- گام هاي نخست

اولين گام مهم  براي پيشگيري و كمك به فرزندان اين است كه والدين ، خود به مواد مخدر معتاد نشوند .  اين  مربوط به زماني است كه پدر و مادر هنوز صاحب فرزندي نشده اند . موادي همچون  نيكوتين و الكل  بر روي جنين  به ويژه  در سه هفته نخست بارداري اثرات مخربي بر جاي مي گذارد . پژوهش ها حكايت از آن دارند نوزاداني كه از مادران معتاد به دنيا مي آيند ممكن است در مراحل زندگي ، بيشتر در معرض خطر اعتياد قرار گيرند.

وانگهي كارشناسان د راين مورد هم عقيده اند كه توجه  مهرآميز، در شكوفايي خود ارزشمندي ، به طور هميشگي اهميت دارد و كمبود آن دليل عمده  پناه بردن به دامن مواد مخدر است . بنابراين پيش  از شروع دوران تحصيل بايد رهنمودهاي رفتاري خانوادگي چون درستي و شرافت ، انصاف ، عدالت ، احترام به ديگران و رعايت قانون را بنيان نهاد .

2- نخستين درس ها

به محض اين كه كودك شما به سني رسيد  كه تا حدي خوب را از بد شناخت ، به وي بفهمانيد كه امكان دارد برخي فرآورده ها از آن جمله مواد شوينده  و پاك كننده ها ، هوا پخش ها و داروها سمي باشند .

3- دوران دبستان

بچه هاي پنج  تا نه ساله از راه تجربه اندوزي چيز مي آموزند . در چنين سنيني آنان قادرند از واقعيات  به توهمات و خيالبافي پرداخته و باز به دنياي واقعي برگردند بي آنكه حتي تفاوت اين دو را باز شناسند . به هر حال آنچه  را كه مي بينند برايشان كاملاً حقيقي و باورنكردني است .

از نظر كودكان خردسال ، نه گفتار پدران و مادران ، بلكه كردارشان مهم است . چنانچه بچه ها سيگار كشيدن و ميگساري پدر و مادر خود را ببينند ، به احتمال زياد همين راه  را در پيش مي گيرند .

4- گزينش هاي صحيح

حال زمان آن رسيده است كه به فرزندانتان درس تصميم گيري مستقل و« دنباله رو نبودن » را بياموزيد .

مادر نوجواني مي گويد : من مي خواهم به بچه هايم بفهمانم صِرف اين كه كسي به آنان مي گويد كاري را انجام  دهند دليل بر درست بودن آن نيست . اگر ترديد دارند كه عملي صحيح است يا نه ، حتماً  با فرد مطمئني  مشورت كنند .

در سال هاي آخر دبستان  بسياري از  بچه ها متوجه مي شوند كه كدام يك از هم شاگردي هايشان به استعمال دخانيات ، مصرف مواد مخدر و مي نوشي روي آورده اند .

5- خطرات بو كشيدن

در سنين بين پنج تا نُه بچه ها با استنشاقي هايي ( بو كشيدني ها ) سر و كار پيدا مي كنند ؛ مانند هوا پخش هاي تحت فشار شامل رنگ ها ، افشانه هاي آشپزي يا چسب . در اين سن آنها دوست دارند اين قبيل مواد فرار را استنشاق كنند تا تغيير حالت را بيازمايند . اين حقيقت كه ممكن است  چنين  لذتي زودگذر به آسيب دائمي  مغز و بالاتر از آن به مرگ بينجامد ، به ذهن اين خردسالان خطور نمي كند .

يكي از مهمترين آموزش هايي كه پدر و مادرها مي توانند در اين  سن به بچه ها بدهند اين است كه چگونه جواب منفي دهند .

 

 

6- راه هاي گريز

كمك كنيد تا فرزندانتان به جاهايي كه احتمالاً  در آنجا ناچار به مصرف مواد مخدر مي گردند نروند . اگر يك مهماني در كار است حتماً بپرسيد : چه كس ديگري دعوت شده است ؟ آيا پدر و مادر صاحب خانه درمنزل هستند ؟

مادري مي گويد : آخرين چاره اين است كه به فرزندانتان بگوييد اگر مكان مورد نظر را دل آزار و زجر آور تشخيص  دادند فوراً آنجا را ترك كنند .  وي خاطر نشان مي سازد من به فرزندم گوشزد مي كنم : اگر در آبريزگاه ( دستشويي ) بوي ماري جوانا يا حشيش و بَنگ به دماغت خورد فوري به دستشويي ديگر برو . به فرزندانتان توضيح دهيد كه مواد مخدر چه ضررهايي دارند. . در آغاز دوران نوجواني ، بچه ها به طور روزافزوني به فيلم هاي تلويزيوني و مملو از تصاوير مواد مخدر و استعمال  مشروبات الكلي روي مي آورند .

دونابل ، هماهنگ كننده مشاركت در هيأت كميسيون  بزهكاري كخ  و مادر دو بچه غير معتاد ، آنچه را كه فرزندانش تماشا مي كردند  زير نظر مي گرفت ، گوش مي داد  و مي گفت : فقط گفتن اين كه فرزندانمان تصميم گرفته اند به سينما بروند كافي نيست . من و همسرم مي پرسيديم كه براي ديدن كدام فيلم مي خواهيد برويد  و در اين مورد بررسي مي كرديم . اين همان كاري است كه ضرورتاً  بايد انجام داد . او از لحظات  آموزش  هم سود مي جست  به طوري كه مي گويد :

مثلا" وقتي كه با تمام اعضاي خانواده جلوي تلويزيون نشسته ويك برنامه مبارزه با مواد مخدر را تماشا مي كنيد ،  اين « لحظه حساس »  را سكوي پرتابي  بدانيد . شما مي توانيد  بلافاصله در باره مضرات مواد مخدر و ... با بچه ها سخن بگوييد تا جايي كه نه آنان را تحت فشار قرار دهيد و نه تهديدشان كنيد . پيام خود را كوتاه و نه موعظه وار به گوششان برسانيد ولي بدانيد كه انجام پياپي اين عمل ناشدني است .

راستي شما راجع به اعتياد چگونه با فرزندانتان صحبت مي كنيد؟  بهتر است  از هر جا كه مي توانيد آغاز كنيد و از اين كه گاه به حرف هايتان توجه نمي كنند ، آزرده خاطر نگرديد . مفهوم يك مورد را كاملاً  روشن سازيد و بر اين موضوع شديداً تأكيد كنيد كه اعتياد خطرناك است و شما نمي خواهيد فرزندانتان به دام آن گرفتار شوند .

7- دوره راهنمايي

اين دوران شايد آسيب پذيرترين  عهد زندگي نوجوانان باشد كه  طي آن فشار رواني با انتقام جويي و كينه ورزي توأم مي گردد . آنان  موهايشان را بلند  مي كنند يا ممكن است از ته بتراشند . لباس هاي عجيب و غريب مي پوشند . به موسيقي تند و پرسر و صدا گوش مي دهند و هورمون هاي جنسي شان غليان مي كنند . بچه هاي در اين سن وسال راجع به همه چيز كنجكاوند و مايلند هر چيزي كه آنان را به اصطلاح بي خيال مي كند امتحان نمايند.

براي پدران و مادران حياتي است  كه تمام راه هاي ارتباطي را باز نگه دارند . اكثر اوقات كه پدر ومادر سرگرم استراحت هستند خيال مي كنند  كه بچه ها  به كار خويش مشغولند ليكن نمي دانند كه امكان دارد  اين آزادي به فاجعه بدل گردد. والدين عزيز :  سال اول دوران راهنمايي را همچون دوره كودكستان بپنداريد . كيف مدرسه بچه ها را بازبيني كنيد  . بخواهيد تكاليفشان را به شما نشان دهند . بگذاريد به طور شايسته مسئوليت هاي مدرسه جديد خود را بپذيرند .

8- نترسانيد ، بلكه آگاهي دهيد

اكثر آموزگاران مجرب عقيده دارند كه  اگر  مي خواهيد  نوجوانان در اين دوره در برابر فشارهاي رواني  و وسوسه هاي پيرامونشان پايداري كنند بايد "مجهز به اطلاعات باشند" نه "ترسو". متأسفانه  بيشتر پيام هايي كه به نوجوانان داده مي شود به قصد ترساندن آنهاست " اگر مشروب بخوري  به الكل معتاد مي شوي ، هر كس كه مواد مخدر مصرف مي كند آدم نابابي است و...  در اين صورت تصور كنيد چنانچه آنان با شخصي از آشنايان  برخورد  كنند كه فرضاً  در مهماني كمي حشيش ، ماري جوانا و يا غيره مي كشد و يا بازيكن بسكتبال مشروب خواري  را ببينند كه درعين حال خوب بازي مي كند آن وقت چه خواهد شد ؟  اين ضد و نقيض گويي ها باعث مي شود كه آنها دچار ترديد گردند. نوجواني مي گفت : بعد از استعمال  ماري جوانا در يك مهماني به خانه برگشتم ، پدر و مادرم به حالم پي بردند و گفتند : تو به زودي  معتاد شده و خواهي مرد . آنها اطلاعي از مواد مخدر نداشتند و بي آن كه بخواهند از اين موضوع  آگاه شوند به بحث خاتمه داده بودند . امروزه اطلاعات اغلب بچه ها  در باره مواد مخدر بيش از پدران و مادران  است .

آلان لشنر ، مدير مؤسسه  ملي سوء استعمال مواد مخدر ( ان . آي . دي . ا ) به دنبال اين سخن مي افزايد : به همين دليل است كه پدر و مادر بايد  بررسي خويشتن را انجام داده و اطلاعات صحيحي در زمينه  مواد مخدر به اطلاع بچه ها برسانند . اين اندرز  را بي درنگ آويزه گوش خود كنيد:  گفت و گو درباره خطرات دراز مدت بهداشتي با نوجواناني كه در دوره راهنمايي تحصيل مي كنند ، اثر  چنداني ندارد . دلخوشي بچه ها در چنين دوره اي اين است كه در نظر همسالان خود خوب جلوه كنند . به آنان خاطر نشان سازيد كه سيگار كشيدن به بدبويي دهان و زردي انگشتان مي انجامد . يا اين كه  اگر مي گساري كنند ، احتمالاً  مريض شده و مطرود دوستانشان مي گردند .

9- ايجاد محدوديت

بسياري از جواناني كه از مواد مخدر استفاده مي كنند صرفاً  به اين خاطر است كه دوستانشان تن به اين كار مي دهند . براي اين كه توانايي فرزندتان  از لحاظ مقاومت و زير بار اعتياد نرفتن استحكام  يابد ، معاشران او و پدر و مادرشان را بشناسيد و رفت و آمدهاي وي را زير نظر  داشته باشيد . سوق دادن بچه ها به مسير مناسب، هميشه كار آساني نيست . بازداشتن آنان از معاشرت با دوستي « ناباب »  ممكن است فقط به اصرار بيشترشان به ادامه دوستي منتهي گردد .توصيه من اين است كه دوستانشان را عاقلانه انتخاب كنند .

10- سرگرم و  مشغول بودن

بر حسب پژوهش هاي به عمل آمده ، نوجواناني  كه از احوالشان غافل مانده ايم و يا دست به كاري نمي زنند ، به احتمال زياد به دامن  مشروبات الكي  و مواد مخدر پناه مي برند . فرزندانتان  را سرگرم  كنيد و به قول يكي از مربيان : اگر  شما فرزندانتان را به كاري مشغول نكنيد . آنها گرفتارتان مي كنند . بر پدران و مادراني  كه  فرزند دانش آموز در دوره  راهنمايي تحصيلي دارند واجب است  كه برنامه  فعاليت  هاي فوق برنامه و روزمره براي فرزندانشان تنظيم كنند و از اين  راه حس مسئوليت  پذيري آنها را استحكام بخشند .

11- نقش والدين

تحقيقات بيست ساله علمي نشان داده است كه دخالت مستقيم پدر و مادر  در زندگي فرزندانشان مهمترين  عامل حمايتي آنها به شمار رفته و در باز داشتن آنان از سقوط  در دام اعتياد مؤثر است . مادري مي گويد : پدر و مادر نه "كليد" بلكه "شاه كليدند". اينان بايد از هرگونه دگرگوني به ويژه  دگرگوني رواني و رفتاري  فرزندان خود با خبر باشند . از اين رو توصيه مي كنيم كه پدر و مادر مرتباً با اولياي مدرسه تماس داشته  و از وضع آنها آگاه گردند .

12- دبيرستان

در اين دوره فشارهاي رواني همچنان پابرجا هستند . نخستين اولويت براي جوان ، پذيرفته شدن در دسته ها و گروه هاي جوانان است . هرچند حساسيت  ايشان  نسبت به دوران نوجواني  اندكي كاهش يافته ، ولي تمايل به مي گساري و مواد مخدر در اين مرحله فزون تر مي گردد؛  خاصه زماني كه موفق به دريافت گواهينامه رانندگي خود مي شوند . در اين سن بايد به آنان گوشزد كرد به همان اندازه  كه مشروبات الكلي و مواد مخدر براي بدنشان ضرر دارد ، ممكن است وادارشان سازد  به اموري دست بزنند كه به همان اندازه مي تواند  زيانبار باشد . پرسش  مهمي كه با پاره اي از پدر و مادرها  مطرح مي شود اين است كه چنانچه من قبلاً  در جواني  سيگار مي كشيدم و يا به موادي از اين قبيل روي مي آوردم ، حالا اگر فرزندمان بفهمد چه مي شود ؟ مناسب ترين پاسخ اين است كه عين حقيقت را بگوييد و شرح دهيد كه در جواني مرتكب اشتباهي  شده بوديد.  احتمال دارد نسبت به بازگو كردن مسائل خودتان دورويي كرده و واقعيت را بيان نكنيد.  ليكن نبايد در مورد بچه ها چنين عملي را انجام دهيد .

13- صريح باشيد

اطمينان حاصل نماييد كه فرزندتان با قواعد و قوانين آشنايي دارد و مي داند كه اگر قوانين ، ناديده گرفته شوند چه پيامدهايي حاصل مي گردد؟

14  - ثابت قدم باشيد

جوا ب منفي دادن ، هميشه كار ساده اي نيست نه براي پدر و مادر و نه براي جوانان ؛ ولي در مواردي كه پاسخ شما مثبت نيست ، صراحت آن را بيان كنيد .  

15- منطقي باشيد

وقتي قانون و قاعده اي نقض مي شود ، مجازاتي بيش از حد مقرر، در نظر نگيريد و بدانيد تنبيه و مجازات ، آن زمان اثربخش است كه با تخلّفِ صورت گرفته هماهنگ باشد .

16- گوش فرا دهيد

سعي كنيد كه در گفت و گو فقط خودتان سخنگو نباشيد ، بلكه به سخنان  جوانان خوب گوش  بسپاريد و به اصطلاح  براي حرف هاي آنان شنونده خوبي باشيد . در اين صورت خواهيد توانست از ميان صحبت ها ، به نظراتشان پي ببريد . آموزشگاه ، جامعه ، نيروي انتظامي و انجمن هاي مبارزه با مواد مخدر همگي مي كوشند جوانان را از استعمال مواد مخدر دور سازند اما هيچ كدام از آنها قادر نيستند جاي خالي خانواده را پر كنند . مسئوليت پدر و ماد ر از اين بابت بس خطير است . نظر كارشناسان اين است كه چنانچه  فردي در دوران جواني به سوي اعتياد كشانده نشود ، در سنين ميانسالي به اين سو حركت نخواهد كرد .

با فرزندانتان صحبت و گفت و گو كنيد ؛  به سخنانشان گوش فرا دهيد ؛ اصول ارزشي را برايشان توصيف كنيد و به خاطر بسپاريد  كه آنان از شما تقليد مي كنند. حمايت و عشق شما به آنان احساس « خود ارزشمندي »  مي دهد . آنها را سرگرم سازيد و در مورد زندگي شان مسئول باشيد و تا سر حد امكان بر ميزان دانستني هاي خويش در باره مواد مخدر بيفزاييد ؛ نگذاريد سكوت شما علامت رضا باشد .

منبع:سایت تبیان