عضو هیئت علمی دانشگاه حضرت معصومه(س)، با اشاره به حکمت ۴۷۴ نهجالبلاغه تأکید کرد: عفت پیشگی و خودداری از محرّمات الهی، به ویژه در برابر شهوت و شکمبارگی، مصداق روشن جهاد اکبر است و اجر آن کمتر از پاداش مجاهد شهید در راه خدا نیست. وی افزود، انسان عفیف با مبارزه با نفس اماره و شیطان، در مسیر عبادت و تقوا، نقش مؤثری در تربیت اخلاقی و اجتماعی خود و جامعه دارد.
محمدعلی مروجی طبسیبه گزارش ایکنا، حجتالاسلام محمدعلی مروجی طبسی؛ عضو هیئت علمی دانشگاه حضرت معصومه(س)، صبح سهشنبه ۱۱ آذرماه در ادامه سلسله مباحث نهجالبلاغه، به حکمت ۴۷۴ این کتاب شریف پرداخت که متن سخنان وی به شرح زیر است:
امیرالمؤمنین علی(ع) در حکمت ۴۷۴ نهجالبلاغه میفرماید: ممَا الْمُجَاهِدُ الشَّهِيدُ فِي سَبِيلِ اللَّهِ بِأَعْظَمَ أَجْراً مِمَّنْ قَدَرَ فَعَفَّ لَكَادَ الْعَفِيفُ أَنْ يَكُونَ مَلَكاً مِنَ الْمَلَائِكَة. اجر مجاهد شهید در راه خدا بیشتر از کسی که توانایی بر گناه داشته اما خویشتنداری کرده است نیست. چنین فرد باعفتی نزدیک است ملکی از ملائكه باشد.
نکته مهم و محوری در این سخن حکیمانه و درخشان، ارزشمندی عفتپیشگی در سبک زندگی و همترازی پاداش انسان عفیف با مجاهد شهید در راه خداست. عفت در لغت به معنای خویشتنداری یا خودداری کردن از حرام و کار زشت است. طبق حدیث جنود عقل و جهل از امام صادق(ع) که در کافی، جلد اول، صفحه۲۱ آمده است متضاد «عفت»، «تَهَتُّك» به معنای پردهدری، دریدگی و کسی که از برهنگی هیچ باک و شرمی ندارد است.(المحکم، ابن سیده). میتوان گفت «متهتک» آن بیپروایی است که در رفتارش خط قرمز و ترمزی وجود ندارد و این ویژگی گاه در نوع پوشش نیز بروز پیدا میکند.
عفتورزی در آیات قرآن در سه مصداق به کار رفته است:
اول؛ پرهیز از تکدیگری، دریوزگی و گداییکردن: «... يَحْسَبُهُمُ الْجاهِلُ أَغْنِياءَ مِنَ التَّعَفُّفِ..»(بقره/۲۷۳) (مجمعالبیان؛ الکشاف؛ انوارالتنزیل)
دوم؛ خودداری کردن از تصرف در مال یتیم: «..وَ مَنْ كانَ غَنِيًّا فَلْيَسْتَعْفِفْ...»(نساء/۶) یعنی سرپرستان یتیم در صورت تمکن مالی، نباید از اموال یتیمان استفاده کنند.
سوم؛ پاکدامنی و پرهیز از شهوترانی: «وَ لْيَسْتَعْفِفِ الَّذينَ لا يَجِدُونَ نِكاحاً...»(نور/۳۳) یعنی آنان که وسیله ازدواج برایشان فراهم نیست، باید عفت پیشه کنند..
در احادیث اهل بیت(ع) بر دو مصداق برای عفتورزی تأکید شده است: پرهیز از شکمبارگی و شهوترانی. در روایتی از امام صادق(ع) نقل شده که رسول خدا(ص) از وقوع سه رویداد در میان امت خود نگران بودند: گمراهی پس از معرفت یعنی انحراف عقیدتی؛ فتنههای گمراهکننده یعنی آزمونهای بسیار دشواری که نتیجهاش گمراهی عدهای است؛ شکمبارگی و شهوترانی.(الکافی، ۲، ص۷۹).
در روایتی دیگر از امام باقر(ع) نقل شده که فرمود: «برترین عبادت عفتورزی در شکم و شهوات جنسی است.»(الکافی، ۲، ص۷۹) منظور از شکمبندگی و شکمبارگی، بیپروایی و رعایتنکردن حدود الهی در خوردنیها و آشامیدنیهاست که شامل مقدمات آن یعنی کسب درآمدهای حرام هم میشود.(مرآةالعقول).
مقدمه بیعفتی در روابط جنسی را مواردی مانند چشمچرانی، بی اعتنایی به ضوابط شرعی روابط محرم و نامحرم، بدپوششی و برهنگی و هر آنچه که زمینه را برای فحشاء و روابط آلوده جنسی فراهم میکند، در بر میگیرد. شاهد این مطلب، این آیه شریفه است: «وَ لا تَقْرَبُوا الزِّنى إِنَّهُ كانَ فاحِشَةً وَ ساءَ سَبيلاً»(إسراء/۳۲) خداوند میفرماید: به این فحشاء نزدیک نشوید. یعنی از امور و مقدماتی که شما را به این عمل بسیار زشت و منافی عفت، نزدیک میکند، دوری کنید. عملی که راه را برای مفاسد دیگر اجتماعی و نابودی انسانیت هموار میکند.(المیزان)
برترین عبادات
باید توجه داشت عفاف، خودداری کردن از محرّمات الهی است اما با توجه به نیرومندی غرایز جنسی و شهوات مربوط به خوردنیها و آشامیدنیها و دشواری مسلط شدن بر آنها، در روایات اهل بیت(ع) بر عفتپیشگی در برابر این دو شهوت تأکید فراوان شده است تا آنجا که بهترین عبادت برشمرده شده است.
طبق حکمت ۴۷۴ نهجالبلاغه، اجر الهی انسان عفیف کمتر از پاداش مجاهد شهید در راه خدا نیست. چرا؟ زیرا عفتپیشه مانند مجاهد در راه خدا، با نفس اماره خود مبارزه میکند.
در روایتی از رسول خدا(ص) نقل شده که فرمود: «المجاهد من جاهد نفسه؛ مجاهد کسی است که با نفس خود جهاد میکند»، یعنی کسی که نفس خود را از انجام معصیت باز میدارد، مانند کسی است که در میدان نبرد با دشمن، میجنگد.(المجازات النبویة، سید رضی(ره)). در روایتی دیگر از آن حضرت نقل شده، خطاب به رزمندگانی که از میدان نبرد بازگشته بودند، فرمود: «مَرْحَباً بِقَوْمٍ قَضَوُا الْجِهَادَ الْأَصْغَرَ وَ بَقِيَ عَلَيْهِمُ الْجِهَادُ الْأَكْبَرُ...»؛ آفرین به کسانی که جهاداصغر را انجام دادند. اما جهاداکبر آنان باقی مانده است. پرسیدند: یا رسولالله(ص)! منظورتان از جهاداکبر چیست؟ فرمود: جهاد با نفس. برترین جهاد از آن کسی است که با نفس خود بجنگد»(الکافی؛ الامالی شیخ صدوق(ره)).
در روایتی دیگر از امام صادق(ع) جهاد با نفس برای بازداشتن آن از معصیت و نافرمانی خداوند، از بزرگترین جهاد بر شمرده شده است.(...فَمُجَاهَدَةُ الرَّجُلِ نَفْسَهُ عَنْ مَعَاصِي اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ هُوَ مِنْ أَعْظَمِ الْجِهَادِ... الکافی) پس میتوان گفت: عفاف و عفتپیشگی مصداق روشن جهاد اکبر است. از اینرو انسان عفیف یا کسی که تلاشش در خودداری کردن از محرّمات الهی است خصوصا مواردی که در آیات قرآن و احادیث اهل بیت(ع) بر آن تأکید شده، مجاهد در راه خدا است که با دشمن درونی خود یعنی نفس اماره و شیطان وسوسهگر مبارزه میکند؛ لذا اجر او با مجاهد شهید فی سبیلالله برابری میکند. بعید نیست خداوند پاداش این افراد را شهادت در راه خود رقم بزند.