گنبد سرخ مراغه :

شماره ثبت در آثار ملی : 134

زمان ساخت : سال 542 هجری قمری

قديمي‌ترين مزار از پنج مزار بزرگ موجود در مراغه گنبد سرخ است كه در آذربايجان بيشتر به گنبد قرمز شهرت دارد.گنبد سرخ در قسمت جنوب غربي مراغه ،  واقع مي باشد . نام باني بنا و تاريخ احداث آنرا مي توان از كتيبه جبهه شمالي و نام  سازنده آن را از كتيبه غربي ملاحظه نمود .آنچه از اين كتيبه ها مستفاد مي گردد ، بناي گنبد سرخ در سال542 هجري به دستور عبدالعزيز بن محمودبن سعد رئیس آذربايجان (اين شخص يكي از اميران سلسله كوچك احمديلي است كه در اين عصر بر مراغه حكمراني داشتند و هميشه مدعي حكومت تبريز نيز بوده‌اند. علي‌رغم آن كه اين خاندان بسيار گمنام است،‌ مي‌دانيم كه در سال 542 بزرگ اين خاندان يعني «حاكم مراغه»، آق‌سنقر دوم بوده است.) و بوسيله بني بكرمحمد بن بندان بن المحسن معمار ساخته شده است . در حال حاضر علي‌رغم وجود كتيبه‌هاي خوانا، كسي كه در مقبره سرخ دفن شده بر ما ناشناخته است. به طور كلي گنبد مزبور بناءياست مربع شكل متشكل از سردابه واتاق فوقاني و اتاق اصلي كه بر روي سكوي سنگي قرار دارد و بوسيله هفت رديف پله مي توان به آن دسترسي يا فت . پنج پله درجلوي سكو واقع اند وپله ششم و هفتم جزآستانه درگاه محسوب مي شوند . دخمه يا سردابه در ميان سكو واقع شده و از جبهه شرقي مي توان به آن راه يا فت . سقف سردابه برروي ديوارهاي جانبي و ستون مربع شكلي كه دروسط دخمه قرار دارد استوار شده است .

ورودي گنبد سرخ كه به سوي شمال با زمي شود و شامل درگاه بلند و زيبايي است كه آجركاري پر نقش و نگار ظريفي همراه با كاشي هاي فيروزه اي كه تازه در معماري سلجوقي متداول گشته بود زينت يافته است. اطراف اين آجركاري راكتيبه اي به خط كوفي احاطه نموده كه متن آن چنين است : "امربينا هذه القبه الامير الرءيس العالم فخرالدين عمادالاسلام قوام آذربايجان ابوالعز عبدالعزيز بن محمود بن سعد يديمالله علاه "بربالاي آن كتيبه اي افقي به خط كوفي مشاهده مي شود كه متضمن تاريخ بناي كتيبه مي باشد :

"بني المشهد في الحادي عشر من شوال سنه اثنين و اربعين و خمساءه"

مجموعه اين تزءينات معقلي و آجركاري و كتيبه ها و نقش و نگارهاي گوناگون جلوه خاصي به بنا بخشيده است . نمايسه ضلع شرقي ، غربي و جنوبي گنبد سرخ هر يك دارا ي دو طاق نمايآجري با طرحهاي تزءيني و سه طاق مزين بهآجركاري تخميري مي باشد . در كتيبه جبهه شرقي آيه 54 از سوره 39 قرآن كريم نوشته شده و در جبهه غربي كتيبه اياست كه نام سازنده بنا را نشان مي دهد :

"عمل العبد المذءب الراجي الي عفوالله بني بكر محمدبن بندان البنا بن المحسن المعمار"

در چهار گوشه خارجي بنا ستون هاي مدوري با تزءينات آجري وجود دارد كه علاوه بر كمك به ايستايي بنا به زيباييآن نيز مي افزايد . قسمت داخلي بنا به صورت فضاءي مربع شكل است كه سه ضلع آن هر كدام دو طاق نما همانند نمايخارجي تعبييه شده است . در گذشته در طول گنبد كتيبه اي گچبري شده مزين به آيات قرآني بوده كه به مرور زمان ازبين رفته است . چهار روزن در چهار طرف بنا و نيز روزني در مركز گنبد نور فضاي داخلي را تامين مي كند .گنبد بنا دوپوش است . پوشش داخلي بصورت عرقچين و پوشش خارجي آن كه بطور كامل فرو ريخته به فرم هرمي بوده است . كف اتاق را از قطعات سنگ تراشيده مفروش كرده و ديوارهاي داخلي بنا را با گچ اندود نموده اند .از ظواهرامر اين چنين برميآيد كه مقبره اصلي در درون دخمه  قرار داشته و اتاق فوقاني ، مسجد كوچكي بوده كه پخش نذورات و قراءت قرآن درآن صورت مي گرفته است .

نماي سه ضلع شرقي و غربي و جنوب اين گنبد هر كدام داراي دو طاق نماي آجري با طرحهاي تزئيني وسه طاق مزين به آجركاري ميباشد و دركتيبه جبهه شرقي آيه ۵۴ سوره ۳۹ قرآن نوشته شده و در جبهه غربي كتيبه اي است كه نام سازنده بنا را نشان ميدهد و در چهار گوشه خارجي بنا ستونهاي مدوري با تزئينات آجري وجود دارد كه علاوه بر كمك به ايستايي بنا به زيبائي آن نيز مي افزايد. قسمت داخلي بنا به صورت فضايي مربع شكل است كه در سه ضلع آن هر كدام دو طاق نما همانند نماي خارجي تعبيه شده است.

در گذشته در طول گنبد كتيبه اي گچبري شده مزين به آيات قرآني بوده كه به مرور زمان از بين رفته است.

اين بنا، عمارتي است چهارگوش با سقفي گنبدي كه بر مقرنسهايي كه هنوز سالم مانده‌اند نهاده شده است. در گذشته اين گنبد را پوششي به شكل هرم هشت ضلعي – كه فقط قسمت‌هاي پاييني آن باقي مانده – مي‌پوشانده است. اين بنا مركب از شبستاني است كه كف آن دربلندي و بر زيربنايي قرار گرفته كه داخل آن نوعي سردابه احداث شده است. طاق سردابه از يك سو بر ديوارها و از سوي ديگر بر پايه‌اي مركزي نهاده شده است. در سمت شرق دري وجود دارد كه اين سردابه را كه از داخل هيچ راهي به شبستان ندارد به خارج مربوط مي‌سازد.

نماي اصلي بنا رو به سمت شما ل دارد. در جلوي آن پلكاني با پنج پله  قرار‌دارد. پله ششم و هفتم پيشخوان بنا را تشكيل داده‌اند. نماي اصلي كه ميان ستون‌هاي تنومند زوايا استقرار يافته چونان چهارچوبي وسيع و مجلل براي در بنا خودنمايي مي‌كند. خود در كه چهارچوبي با ابعاد متناسب آن را در بر گرفته داراي سرطاقي است مزين به آرابسكها كه كتيبه‌اي به خط كوفي آنها را دور زده است. بالاي سرطاق، درگاه كتيبه ديگري ديده مي‌شود كه آن هم به خط كوفي است.

هر يك از اضلاع جانبي و عقبي بنا با دو طاق‌نما و يك كتيبه نواري شكل عريض آذين شده است.بنا داراي چهارپنجره است كه از داخل در گردن گنبد و از خارج بر چهار وجه اصلي هشت گوشه‌اي كه سقف را بر آن نهاده‌اند قرار گرفته است. روزنه‌هاي ديگري نيز در كتيبه‌هاي نواري‌شكل اضلاْع غربي، جنوبي و شرقي گشوده‌اند ولي بدون شك اين روزنه‌ها هيچ ارتباطي با تركيب اوليه ساختمان نداشته است.

زيربنا از سنگ تراشيده ساخته شده‌است ،‌سرستون‌هاي زوايا و سرستون‌هاي متعلق به پايه‌هاي كوچكي كه سرطاق‌هاي اضلاع ثانوي را بر دوش دارند از سنگ هستند. بقيه بنا تماماَ از آجر است،‌ آجرهايي كه با زيبايي تمام به روي هم چيده شده‌اند. در لابلاي اين آجرها كه به رنگ قرمز تيره‌اند كلوك‌هاي كاشي فيروزه‌اي جلوه‌اي خاص دارد. همچنين كتيبه‌ها و نيز نقوش هندسي كه با آجر سرخ تراشيده و آجر و كاشي مينايي رنگي كه بر بالاي درگاه بنا ساخته شده‌اند بر زمينه‌اي از گچ خودنمايي مي‌‌كند. اين كتيبه‌ها با نقوشي از گل و برگهاي گچ‌بري كه آثاري از رنگ آبي در آنها ديده مي‌شود آذين شده است.

سنگفرش شبستان اصلي هنوز وجود دارد. پوششي است مركب از سنگهاي مستطيلي.

داخل بنا با اندودي از گچ پوشيده شده و بر آن هيچ اثري از نقاشي و يا گچ‌بري ديده نمي‌شود. آرايش اين قسمت منحصر است به طاق‌نماهاي دوقلو با ستون‌هاي كوچك مشابه طاق‌نماهايي كه سه ضلع از اضلاع خارجي بنا را آذين كرده است.

داخل بنا كاملاً خالي است.كه ميت در سرداب دفن شده و سنگ قبر در همين سرداب بوده است و شبستان فوقاني محل تجمع و برگزاري مراسم نماز بوده است.

نام و القاب كسي كه دستور احداث اين بنا را داده،‌ نيز تاريخ انجام كارهاي ساختماني در كتيبه‌هاي نماي شمالي آمده است. كتيبه‌هاي طرف شرق و جنوب از آيات قرآني هستند و كتيبه ‌نماي غربي نام سازنده را اعلام مي‌دارد.

گنبد کبود مراغه :

شماره ثبت در آثار ملی : 135

زمان ساخت : سال 593 هجري قمري

در فاصله ده متري برج مدور، برج ده ضلعي بسيار زيبايي خودنمايي ميكند كه به گنبد كبود يا مقبره مادر هلاكو معروف ميباشد. برخي آنرا مربوط به دوره سلجوقي دانسته و تاريخ بناي آن را به سال 593 نسبت ميدهند. علي‌‌‌رغم شهرتي كه اين بنا به عنوان آرامگاه  مادر هلاكوخان يافته است، هيچ ارتباطي با مغول ندارد و چنانچه از كتيبه‌ها  و سنگ قبر برمي‌آيد مدفن يك مسلمان است نه يك مسيحي و از نظر تاريخي نيز به قبل از حمله مغول تعلق دارد و از طرف دیگربا توجه به اين امر كه مذهب هلاكوخان بودايي و مذهب دوقوز خاتون مادر وي مسيحي بود بنابراين انتساب اين بنا به وي بعيد مي نمايد. چنين به نظر ميرسد كه اين گنبد را در اواخر قرن ششم هجري ساخته باشند.

تاريخ احداث اين بنا مي‌بايستي در حد فاصل زماني ميان برپايي مقبره معروف به مؤمنه خاتون در نخجوان و تاريخ استيلاي هلاكوخان بر مراغه يعني بين سالهاي 582 و 656 هجري (7 – 1186  تا 9 – 1258 م‌ .) بوده باشد . قسمتي از كتيبه بالاي در عمارت و اثر باقيمانده از آن تاريخ 593 هـ. (1196 – 1197 ميلادي) را به دست مي‌دهد. بنابراين گنبد كبود حدود ده سال پس از نمونه اوليه خود يعني مقبره مؤمنه خاتون ساخته شده است و نظير آن، برجي است چند وجهي و  كشيده قامت كه هر ضلع آن با طاقنمايي مسطح و بلند آذين شده است. در قسمت فوقاني هر طاقنما سه رديف مقرنس ديده مي‌شود. كاشيهاي فيروزه‌اي،‌  تقريباً به همان ترتيبي كه بر تمام سطوح نماي خارجي ديوارها به كار رفته اين قسمت را نيز آذين كرده است. 

گنبد كبود از نظر تركيب كلي مشابه ساير مزارهاي موجود در مراغه است، به اين معني كه مركب از شبستاني است مرتفع بر  زيربنايي كه از سنگ ساخته شده و سردابي در ميان دارد

كتيبه‌اي كه داخل شبستان بالايي، گلوگاه گنبد را دور مي‌زند به خط ريحان بر نوار پهني از گچ سفيد گچبري شده است.  در سرداب عمارت سنگ يكپارچه‌اي وجود دارد كه در ديوار ساختمان كار گذاشته شده و متعلق به ساختمان اوليه است. بر اين سنگ يكپارچه سنگ قبري تكيه داشته كه در حال حاضر وجود ندارد. بر سنگ موجود آرابسكهايي با غناي بسيار و يك كتيبه حك شده

اين گنبد برجي است ده ضلعي كه زواياي ده گانه آن ستوني مدور با تزئينات تخميري تعبيه شده كه تا زير طاق هاي موجود ادامه مي يابد. زير قوس طاق نماها با سه رديف مقرنس ساده و تزئينات پركار معقلي زيبا يافته است. پلان داخلي بنا به صورت ده ضلعي است كه هر ضلع آن۶/۲ متر و مشتمل بر طاق نماي بلند ميباشد. در زير گنبد يك حاشيه از كتيبه گچبري به چشم ميخورد كه اطراف مقبره را دور ميزند. اين كتيبه به خط نسخ ميباشد و قسمتي از آيه اول سوره ۶۷ قرآن مجيد را بر آن نوشته اند. تمام فضاي داخلي مقبره با گچبري و نقاشي و كتيبه ها مزين بوده كه قسمت اعظم آن از بين رفته، فقط آثار كمي از تزئينات برجاي مانده است .

در زير طاق اصلي ، سردابه برج قرار دارد كه در ديوار جنوبي آن كتيبه اي وجود دارد كه آيه ۲۶و ۲۷ سوره ۵۵ را بر آن گچبري كرده اند.

گنبدمدور:   

  گنبد مدور دومین مزار از قبرهای پنجگانه مراغه است. این بنا برجی است مدور كه از گنبد و سقف آن چیزی بر جای نمانده و مزاری كاملا ناشناخته است . ارزش بنا در این است كه ترقی و تكامل نمای مینایی را طی دوران كوتاه میان تاریخ احداث این بنا و تاریخ ساخت گنبد سرخ نشان می دهد . بنا كه از آجر ساخته شده ، به سكوی بلندی از سنگ كه سردابی در میان دارد ، نهاده شده است .معماری‌ این‌ گنبد نیز بسیار جالب‌ توجه‌ است‌. مصالح‌ آن‌ آجر و ملاط‌ و بیشتر به‌ برج‌ دیده‌بانی‌ شبیه‌ است‌. بنا ظاهری‌ ساده‌ دارد و نظیر نوعی‌ برج‌ دفاعی‌ است‌ كه‌ فاقد تزئینات‌ می‌باشد. فقط‌ درب‌ ورودی‌آن‌ با نقوشی‌ مشابه‌ نمای‌ اصلی‌ گنبد سرخ‌ آذین‌ شده‌ است‌.

گنبد غفاريه :

این گنبد نیز یکی دیگر از مزارهای پنجگانه مراغه می باشد. این بنا در قسمت شمال باختری مراغه، كنار رودخانه صافی چای واقع شده و تاریخ احداث آن در فاصله بین سال های 725 و 728 هـ. ق است. گنبد غفاریه بنایی مربع و آجری است كه بر بالای سكویی سنگی و سردابه دخمه ای عمیقی استوار می باشد.

در چهار زاویه آن ستون هایی با نقوش لوزی یخ ساخته اند. جلو خان بزرگ آن، رو به شمال دارد و پهنای طاق زیرین به جانب خاور است. هر یك از اضلاع طرفین و عقب دارای دو طاقنما و یك حاشیه مكتوب است. در این گنبد تمامی خطوط، ریحان است. كاشی های این بنا مخلوطی از رنگ آبی دریایی و آسمانی است. رنگ حروف كتیبه ها سیاه بوده و بر متن سفید دیوار با شاخ و برگ فیروزه قرار دارند. بالای طاق نمای مركزی ایوان بزرگ، كتیبه ای سه خطی دیده می شود.

بالای درگاه بنا نیز یك كتیبه دو سطری موجود است كه به علت ساییدگی و شكستگی مفهوم نیست، ولی به نظرمی رسد كه القاب و نام صاحب بقعه است. در جلو خان بزرگ یك طاقنمای مركزی بر سر در ساخته اند كه دربالای آن دو سطر كتیبه دیده می شود.

معبد مهر:

    * معبد مهر که باید آن را در ردیف یکی از نخستین سکونتگاه‌ها و معابد بشر پیش از تاریخ محسوب کرد از تاریخ ناگفته مراغه حکایت دارد. این معبد در زیر یک گورستان تاریخی قرار داردو با خاک‌برداری، بخش‌هایی از آن ، خود را نمایان کرده، اما همچنان بخش عمده‌ای ازآن در زیر خاک قرار دارد.

معبد "مهر" نیایشگاه زیرزمینی ومحل پرستش خورشید و برگزاری آیین مهرپرستی در جنوب روستای ورجوی مراغه به صورت زیرزمینی و صخره ای بنا شده است. پیروان آیین مهر، آن را با تراشیدن قطعه سنگی عظیم از جنس شیست با دهانه‌ای به عرض 5/4 متر به وجود آورده‌اند.این بنا را از نظر حجم کار و دقت هنرمندانی که در امر حجاری آن دخیل بوده اند می توان جزء نمونه های ارزنده ستایشگاه های کهن دانست.

مهرابه ها نیایشگاه های مهرپرستان در دنیای باستان بوده است . مهرپرستی دینی ایرانی بوده که پرستش خورشید از اجزای اصلی آن به شمار می رفته است. دینی که از ایران در دوره ای نیز به اروپای غربی رخنه کرد.اما اکنون از مهرابه های کهن در این شهر تنها معبد مهرو معابد (غارهای ) اطراف رصدخانه مراغه به یادگار مانده است و بس . گرچه اکنون از معبد مهرجز نامی و نشانی دیگر چیزی باقی نمانده ؛ اما کماکان نشان از تاریخچه بسیار غنی این سرزمین تاریخی دارد. مهر یا میترا خدایی بوده که پرستش او در غرب تا شمال انگلستان و در شرق تا هند، هزاران سال رواج داشته است و هنوز هم مورد احترام زرتشتیان است. پیروان مهر او را فرشته مهر و دوستی و عهد و پیمان و مظهر فروغ و روشنایی می‌پنداشته‌اند. آنها بر این عقیده بودند که مهر در غاری متولد شده است از این‌رو هر جا غاری می‌یافتند، در آن به پرستش و نیایش مهر می‌پرداختند و آن مکان را «مهرابه» می‌گفتند.

این معبد به عنوان یکی از کامل ترین پرستشگاه های تاریخی ایران ، در دوره اسلامی یعنی زمانی که ایلخانیان بر ایران پارسی حکومت می کردند دستخوش تغییراتی شد تا نشانه هایی از اسلام اکنون بر تن این معبد به یادگار بماند و صدالبته این نشانه ها اکنون به دلیل اهمال مسوولان امر با تیشه و چکش غارتگران میراث ایرانی بیشتر آشنا هستند تا ضربه مرمت استادکاران آثار تاریخی برای حفظ این یادگار کهن ایرانی.

طبق تحقیقات و بررسی ها معلوم شده که در این معبد آرامگاه یکی از علمای بنام و با تقوی مراغه یعنی آخوند ملا معصوم مراغه ای قرار دارد که بعد از وفاتش در این معبد دفن شده است.

رصد خانه مراغه :

رصدخانه مراغه رصدخانه‌ای بود که در دوره هلاکو خان زیر نظر خواجه نصیرطوسی در شهر مراغه ساخته شد.

این رصدخانه روی تپه‌ای در غرب مراغه قرار داشته است و امروز تنها پی‌های بخش‌های مختلف و بخشی از سدس سنگی آن باقی مانده است. در سال‌های اخیر گنبدی برای محافظت از بقایای این بنا بر روی بخشی از آن ساخته شده است.

پرویز ورجاوند و همکارانش در دهه ۱۳۵۰ به کاوش محوطه این رصدخانه پرداختند و قسمت‌های مختلف آن را شناسایی کردند.

ساختمان اصلی این رصدخانه به شکل برجی استوانه‌ای ساخته شده بود. در ساختمان‌های جنبی آن یک کتابخانه و محل اقامت کارکنان تشخیص داده شده است.

تاریخچه

بنای این رصدخانه در سال ۶۵۷ هجری (۱۲۶۱ میلادی) به سفارش نصیرالدین طوسی و به فرمان هولاکو، نوهٔ چنگیزخان مغول، آغاز شد. هولاکو برای نگهداری این سازمان پژوهشی موقوفه‌های ویژه‌ای در نظر گرفت. کتاب‌خانه‌ای شامل ۴۰۰ هزار جلد کتاب و ابزارهای اخترشناسی، از جمله ذات الربع دیواری به شعاع ۴۳۰ سانتی‌متر، کره‌های ذات الحلق، حلقهٔ انقلابی، حلقهٔ اعتدالی و حلقهٔ سموت، نیز فراهم شد. در همین جا بود که زیج ایلخانی به سال ۶۷۰ هجری(۱۲۷۶ میلادی) فراهم شد.

رصدخانهٔ مراغه فقط مخصوص رصد ستارگان نبود و یک سازمان علمی گسترده بود که بیش‌تر شاخه‌های دانش درس داده می‌شد و مشهورترین دانشمندان آن عصر، از جمله قطب‌الدین شیرازی، کاشف علت اصلی تشکیل رنگین کمان، در آن‌جا جمع شده بودند. به علاوه، چون در آن زمان ارتباط علمی چین و ایران به علت استیلادی مغولان بر هر دو سرزمین برقرار شده بود، دانشمندان چینی، از جمله فردی به نام فائو مون‌جی، در این مرکز فعالت داشتند. همچنین، فیلسوف و فرهنگ‌نامه نویس مسیحی، ابن‌العبری، در رصدخانهٔ مراغه به درس دادن کتاب‌های اصول اقلیدوس و المجسطی بطلمیوس مشغول بودند.

كليساي هوانس مراغه :

کلیسای هوانس مقدس یکی از کلیساهای ارامنه کاتولیک است و نام آن از اسم یکی از حواریون حضرت عیسی (ع) به نام یوحنا که ارامنه به آن هوانس می‌گویند، گرفته شده‌است. این کلیسا در داخل شهر مراغه واقع شده است .

معماری

این کلیسا هر چند قدمت بنای این کلیسا را به قرن ۵ و ۶ میلادی نسبت داده‌اند، ولی بنا ی اصلی بارها بر اثر ویرانی تجدید بنا شده‌است. قدمت بنای فعلی که به ابتکار سردار سامسون خان و توسط معماران روسی و فرانسوی ساخته شده‌است، به سال ۱۸۴۰ میلادی می‌رسد. کلیسای هوانس در اثر زلزله ۱۹۳۶ میلادی آسیب جدی دید و بعد از آن درها و پنجره‌های بنا به تاراج رفت. بنا به صورت مستطیل در ابعاد ۱۸/۵ در ۶/۵ متر، با نمای آجری ساخته شده‌است. ایوان آجری بنا به وسیله دو راه پله به برج ناقوس کلیسا که به صورت ستاره‌ای ۱۶ ضلعی است و۱۲ متر ارتفاع دارد،راه می‌یابد. پوشش طاق مرکزی به صورت گریو استوانه‌ای و گنبد مخروطی است. این کلیسا شامل سه بخش محل اسکان اسقف اعظم، مدرسه و روشن کردن شمع و عود است که برخلاف عرف رایج در کلیساسازی دارای پلان مربع است که در دوران حکومت ایلخانی از موقعیت خاصی برخوردار بوده‌است ولی در حال حاضر این کلیسا عملاً بدون استفاده مانده‌است.

در بنای این کلیسا آجر بکار رفته‌است. درون کلیسا به سه بخش تقسیم شده‌است که هر یک دارای گنبدی مجزا هستند. در سمت غربی بنا ورودی اصلی کلیسا همراه با برج ناقوسخانه قرار دارد که مرتفع ترین ساق گنبد بین سه گنبد کلیسا را دارد. ناقوسخانه از داخل دارای پلانی مربع شکل و از خارج پلان ستاره شکل با ۸ پر با ۸ نورگیر در بالای آن است . جهت دسترسی به برج کلیسا دو ردیف پلکان در دو سمت برج ساخته شده‌است. در قسمت میانی بنا صحن اصلی کلیسا قرار دارد که خود از دو مربعهای مجزا تشکیل یافته‌است.

مقبره اوحدي مراغه اي :

رکن‌الدین اوحدی مراغه‌ای یا اوحدی اصفهانی شاعر سده هفتم و هشتم ایران است. او در شهرستان مراغه زاده شد ولی پدرش از اهالی اصفهان بود و خود او نیز مدتی در اصفهان مقیم بود و بنابراین نامش اوحدی اصفهای نیز ذکر شده است[۱]. اوحدی معاصر ایلخان مغول سلطان ابوسعید بود و آرامگاه او در مراغه است. هم اکنون یک موزه دائمی در مقبره اوحدی در مراغه دایر میباشد.

رکن الدین ابولحسن مراغی مشهور به اوحدی مراغه‌ای عارف و شاعر پارسی گوی نامدار صاحب مثنوی معروف جام جم است که در میان باغ سرسبزی واقع شده‌است. سنگ قبر اوحدی از سنگ کبود درست شده‌است. بر دیوار شمالی و جنوبی آن نام اوحدی و تاریخ فوت که ۷۳۸ ه . ق است حک شده‌است. در سال ۱۳۵۲ از سوی انجمن آثار ملی ایران بنای جدیدی بر روی قبر مذبور احداث شده و سنگ مقبره قبلی را به موزه آرامگاه انتقال دادند.

در کنار مقبره اوحدی موزه اوحدی واقع گردیده‌است. این موزه به علت اینکه شهر مراغه در دوره ایلخانیان مغول مقر حکومتی و پایتخت آنان بوده‌است عنوان موزه تخصصی ایلخانی را به خود اختصاص داده‌است. اشیاء موجود در این موزه شامل ظروف سفالی ، سکه، کتابت، ظروف مفروغی، شیشه که کتیبه‌های باقی مانده از رصد خانه و سنگ قبور مربوط به دوران اسلامی است.

مقبره آقالار :

در خيابان 120 متري بافت قديمي مراغه مقبره آقالار (موزه سنگ نگاره ها ) متعلق به زنديه، قرار دارد كه از دو سال پيش به موزه سنگ‌قبرهاي تاريخي تغيير كاربري داده است.

گنجينه و موزه سنگ آقالار مراغه در محل مقبره ميرفتاح موسوي نزديك گنبد سرخ مراغه واقع شده است.اين بنا به دستور ظل السلطان به خاطر احترام و ارادتي كه به مراد خود ميرفتاح موسوي داشت در سال 1175 ه.ق ساخته شد. اين بنا به دليل وجود سنگ قبرهاي مرمري نفيس و با جمع‌آوري و نمايش انواع سنگ قبور گهواره‌اي، صندوقي، سنگ نوشته‌ها و قوچ هاي سنگي به صورت موزه سنگ‌ نگاره‌ها در معرض بازديد عموم قرار گرفته است. 

 سنگ قبرهايي مربوط به قرون هفتم و هشتم هجري قمري متعلق به به گورستان بزرگ و قديمي ورجوي در مراغه در اين موزه‌ به نمايش در آمده است. اين سنگ‌ها كه پس از شكستن و تخريب آنها توسط غارت گران اموال فرهنگي در طي ساليان گذشته، به اين مكان(مقبره آقالار) انتقال داده شدند. گنجينه و موزه سنگ آقالار مراغه در محل مقبره ميرفتاح موسوي نزديك گنبد سرخ مراغه واقع است. از خصوصيات بارز بنا پلان معماري ، گنبد بزرگ مركزي و رواق چهار طرف آن است   به جز سنگ‌ گورهاي قديمي شير‌هاي سنگي كه بر گورها قرار مي‌گيرد نيز در اين موزه به نمايش در آمده است.

پل مردق :

پل مردق جزء مهم‌ترین و سالم‌ترین پل‌های تاریخی آذربایجان شرقی و تنها پل این شهرستان است که در لیست آثار ملی به‌ثبت رسیده‌است. پل سه‌دهنه مردق، جزء سه پل مهم تاریخی این شهرستان بوده و دارای سیل‌شکن و پایه‌های سنگی از نوع سنگ بومی منطقه (معدن سنجان) و آجرهای قرمز بومی است. این پل بلندترین پل تاریخی شهر مراغه محسوب می‌شود و در گذشته، این شهر را با شهرهای اردبیل و هشترود و روستاهای منطقه مرتبط می کرد. این پل در عصر قاجاربر روی رودخانه مردق چای ساخته شده است.