برخى از مفسران و محققان مىگويند طبق روايت ام سلمه آخرين آيه فَاسْتَجابَ لَهُمْ رَبُّهُمْ أنّى لا أُضيعُ عَمَلَ عامِلٍ مِنْكُمْ مِنْ ذَكَرٍ أوْ أُنْثى بَعْضُكُمْ مِنْ بَعْضٍ فَالَّذينَ هاجَرُوا وَ أُخْرِجُوا مِنْ دِيارِهِمْ وَ أُوذُوا فى سَبيلى وَ قاتَلُوا وَ قُتِلُوا َلأُكَفِّرَنَّ عَنْهُمْ سَيِّئاتِهِمْ وَ َلأُدْخِلَنَّهُمْ جَنّاتٍ تَجْرى مِنْ تَحْتِهَا اْلأَنْهارُ ثَواباً مِنْ عِنْدِ اللَّهِ وَ اللَّهُ عِنْدَهُ حُسْنُ الثَّوابِ (3آل عمران/195) آنگاه پروردگارشان دعاى آنان را اجابت كرد كه من عمل هيچ صاحبعملى را از شما چه مرد باشد، چه زن كه همه همانند يكديگريد ضايع [و بىپاداش] نمىگذارم، آرى كسانى كه هجرت كردهاند و از خانه و كاشانههايشان رانده شدهاند و در راه من آزار ديدهاند و به جهاد پرداختهاند و كشته شدهاند، سيئاتشان را مىزدايم و به بوستانهايى كه جويباران از فرودست آن جارى است درشان مىآورم، اين پاداش الهى است و پاداش نيكو نزد خداوند است.
مىباشد، چون ام سلمه به پيغمبر صلّى اللَّه عليه و آله عرض كرد كه خداوند از رجال و مردان در قرآن ياد مىكند در حالى كه از زنان نامى به ميان نيامده است.
و نيز به عرض رساند كه مرده به جنگ مىروند و زنان نمىروند و ما زنان نصف ارث مىبريم كاشكى ما مرد مىبوديم و در جنگها شركت مىجستيم و از آنچه مردان به آن نائل شدهاند بهرهمند مىگشتيم. در پاسخ بهام سلمه نخست آيه وَ لا تَتَمَنَّوْا ما فَضَّلَ اللَّهُ بِهِ بَعْضَكُمْ عَلى بَعْضٍ لِلرِّجالِ نَصيبٌ مِمَّا اكْتَسَبُوا وَ لِلنِّساءِ نَصيبٌ مِمَّا اكْتَسَبْنَ وَ سْئَلُوا اللَّهَ مِنْ فَضْلِهِ إنَّ اللَّهَ كانَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَليماً (4نساء/32) و چيزى را كه خداوند بدان بعضى از شما را بر ديگران برترى بخشيده است، آرزو مكنيد، مردان را از كار و كردار خويش بهرهاى و زنان را [نيز] از كار و كردار خويش بهرهاى معين است و [هر چه خواهيد] از فضل الهى بخواهيد، و خداوند از همه چيز آگاه است.
و آيه: إنَّ الْمُسْلِمينَ وَ الْمُسْلِماتِ وَ الْمُؤْمِنينَ وَ الْمُؤْمِناتِ وَ الْقانِتينَ وَ الْقانِتاتِ وَ الصّادِقينَ وَ الصّادِقاتِ وَ الصّابِرينَ وَ الصّابِراتِ وَ الْخاشِعينَ وَ الْخاشِعاتِ وَ الْمُتَصَدِّقينَ وَ الْمُتَصَدِّقاتِ وَ الصّائِمينَ وَ الصّائِماتِ وَ الْحافِظينَ فُرُوجَهُمْ وَ الْحافِظاتِ وَ الذّاكِرينَ اللَّهَ كَثيراً وَ الذّاكِراتِ أعَدَّ اللَّهُ لَهُمْ مَغْفِرَةً وَ أجْراً عَظيماً (33أحزاب/35) بى گمان مردان و زنان مسلمان، و مردان و زنان مؤمن، و مردان و زنان فرمانبر، و مردان و زنان درستكار، و مردان و زنان شكيبا، و مردان و زنان فروتن، و مردان و زنان صدقهبخش، و مردان و زنانروزهدار، و مردان و زنان پاكدامن، و مردان و زنانى كه خداوند را بسيار ياد مىكنند، خداوند براى آنان آمرزش و پاداشى بزرگ آماده ساخته است.
و سرانجام آيه فَاسْتَجابَ لَهُمْ رَبُّهُمْ أنّى لا أُضيعُ عَمَلَ عامِلٍ مِنْكُمْ مِنْ ذَكَرٍ أوْ أُنْثى بَعْضُكُمْ مِنْ بَعْضٍ فَالَّذينَ هاجَرُوا وَ أُخْرِجُوا مِنْ دِيارِهِمْ وَ أُوذُوا فى سَبيلى وَ قاتَلُوا وَ قُتِلُوا َلأُكَفِّرَنَّ عَنْهُمْ سَيِّئاتِهِمْ وَ َلأُدْخِلَنَّهُمْ جَنّاتٍ تَجْرى مِنْ تَحْتِهَا اْلأَنْهارُ ثَواباً مِنْ عِنْدِ اللَّهِ وَ اللَّهُ عِنْدَهُ حُسْنُ الثَّوابِ (3آل عمران/195) آنگاه پروردگارشان دعاى آنان را اجابت كرد كه من عمل هيچ صاحبعملى را از شما چه مرد باشد، چه زن كه همه همانند يكديگريد ضايع [و بىپاداش] نمىگذارم، آرى كسانى كه هجرت كردهاند و از خانه و كاشانههايشان رانده شدهاند و در راه من آزار ديدهاند و به جهاد پرداختهاند و كشته شدهاند، سيئاتشان را مىزدايم و به بوستانهايى كه جويباران از فرودست آن جارى است درشان مىآورم، اين پاداش الهى است و پاداش نيكو نزد خداوند است.
نازل گرديد. ولى بايد يادآور شد كه شايد منظور ام سلمه اين بود كه آخرين آياتى كه درباره زن و مرد نازل شد آيه مذكور مىباشد، نه آخرين آيه بطور مطلق.
صاحب اثر :
غلام رضا نيشابوري
منبع :
داستانهاي قرآني