در زمان فتحعلي شاه، دو دوره جنگ بين ايران و روسيه درگرفت كه هر دو جنگ باشكست ايران به پايان رسيد. پس از شكست دوم، اول اسفند 1206 ش (5 شعبان 1243 ق، 21 فوريه 1828 م) عهدنامه‏اي بين ايران و روس در قريه تركمانچاي به امضا رسيد كه به مراتب از قرارداد گلستان شوم‏تر بود. به موجب اين معاهده، ولايات ايروان و نخجوان به روسيه واگذار شد و مرزها معين گرديد. علاوه بر غرامتي كه ايران پرداخت كرد، حق كشتيراني در درياي خزر مجدداً براي روس‏ها تأييد شد. به علاوه، اتباع روسيه در ايران از حقوق كاپيتولاسيون و مصونيت قضايي برخوردار شدند. اين امر، حقِّ اجراي مجازات نسبت به اتباع روس را هم كه در ايران مرتكب جرم مي‏شدند از دولت ايران گرفت و بعدها كم كم به جايي رسيد كه تقريباً اختيار محاكمه از دست دولت ايران سلب شد و استقلال قضايي كشور محدود گرديد. دولت روسيه در برابر آن همه منافع، تنها وليعهدي عباس ميرزا و رساندن او را به تخت سلطنت تأييد كرد.