با وجود فرارسیدن اولین سالگرد صدور بیانیه گام دوم انقلاب، به نظر می رسد علاوه بر امور نظریه پردازی و اندیشه ورزی، بسیاری از کارهای اجرایی برای تحقق این بیانیه روی زمین مانده است.
خبرگزاری مهر؛ گروه جامعه_ ساناز باقری راد: «به جوانان عزیزم، در آغاز فصل جدید جمهوری اسلامی…». این جمله‌ای بود که رهبر معظم انقلاب سال گذشته بیانیه خود به مناسبت چهلمین سالگرد انقلاب را با آن آغاز کردند.
بیانیه‌ای که حال قریب به یک سال از صدور آن می‌گذرد و در آستانه سالگرد آن قرار داریم. سال گذشته و در همین روزها بود که جوانان به عنوان مخاطب اصلی مقام معظم له قرار گرفتند و بیانیه گام دوم انقلاب به عنوان راهنمای توسعه جمهوری اسلامی آن هم به همت نسل جوان صادر شد.
بیانیه گام دوم انقلاب مجموعه‌ای از دستاوردهای چهل ساله انقلاب را در خود جای داده بود و مسیر ادامه عمر انقلاب به وسیله راهبردهای لازم برای ساخت تمدن اسلامی را روشن کرده بود. مسیری که رهبر معظم انقلاب سازندگان اصلی آن را نسل جوان جامعه و تجربیات نسل پیشین را نیز عامل استحکام آن خوانده بودند.
پس از انتشار این بیانیه نهادها و مجموعه‌های مختلف کشور بخشی از مأموریت خود را به تحقق و بررسی آن اختصاص دادند به طوری که طی یک سال گذشته بارها نام و عنوان بیانیه گام دوم انقلاب از سوی افراد مسئول و غیر مسئول شنیده شد و در بسیاری از محافل بر لزوم تبیین مفاد آن برای نسل جوان تاکید شد اما حال با نگاهی اجمالی به سطوح مختلف کشور به نظر می‌رسد که مهم‌ترین رهنمون مقام معظم له تا حدودی محجور مانده است.
شاید بتوان گفت تحقق گام دوم انقلاب در بسیاری از نهادهای متولی و مجموعه‌های جوان کشور در حد شعار باقی ماند و تاکنون اقدام مؤثری برای نفوذ عمیق بیانیه در لایحه‌های اجتماعی انجام نشده است. با وجود اینکه فضای دانشگاه به عنوان بهترین بستر برای ارتباط با قشر دانشجو محسوب می‌شود اما به نظر می‌رسد که استراتژی غفلت علاوه بر مردم و مسئولین به فضای نخبگانی نیز رسیده و خطاب مستقیم حضرت آیت الله خامنه ای در میان نسل جوان و نخبه چندان به مرحله تشریح و اجرا نرسیده است.
بیانیه گام دوم انقلاب و فضای دانشگاهی
در همین خصوص محمد فدایی پژوهشگر پژوهشگاه ایتان و مسئول سابق بسیج دانشگاه امیرکبیر در گفت و گو با خبرنگار مهر، با اشاره بر اینکه بیانیه گام دوم انقلاب به حد مطلوب به مرحله اجرا نرسیده است، گفت: اصلی‌ترین مخاطبان این بیانیه جوانان و نسل دغدغه مند جامعه هستند. این بیانیه سندی رویکردی و محتوایی است و محتوا و ستون‌های آن باید تبدیل به گفتمان شود اما متأسفانه این اتفاق به صورت عمومی رخ نداده و فضای عمومی دانشگاه از آن متأثر نشده است.
فدایی با اشاره بر علل عدم اجرایی شدن بیانیه گام دوم انقلاب در میان جوانان و نخبگان کشور، اظهار داشت: متأسفانه نهادها و تشکل‌های دانشجویی برای تحقق این بیانیه چندان تلاشی نکردند و اگر حرکت‌هایی هم انجام شد با روش‌های کلیشه‌ای و تکراری بوده است. دلیل دیگر عدم نفود این بیانیه در فضای دانشگاه نیز همین تکراری بودن روش‌های تبیین آن بوده است در واقع نخبگان دانشجویی می‌توانستند با استفاده از روش‌های خلاقانه و جذاب به تبیین و فهم گام دوم بپردازند اما این اتفاق رخ نداد.
وی با اشاره به راهکارهای لازم برای تبیین بیانیه گام دوم برای قشر دانشجو اظهار داشت: باید کسانی که با فضای دانشگاه آشنا هستند اما دانشگاه زده نیستند، فضا را برای بررسی و تبیین دوطرفه بیانیه باز کنند متأسفانه این بیانیه در دانشگاه‌ها تأثیر خود را نگذاشته و یکی از اقدامات قابل اجرا این بود که می‌توانستیم موضوع آن را در دروس معارف جای دهیم.
مسئول سابق بسیج دانشگاه امیرکبیر برگزاری کرسی‌های نقد و بررسی را یکی دیگر از راهکارهای اجرایی شدن این بیانیه در دانشگاه‌ها خواند و تصریح کرد: برای تشریح و انتقال ابلاغیه رهبر انقلاب به جوانان باید توسط کرسی‌های نقد درباره مفاد بیانیه بحث می‌کردیم و با این کار یک فضای باز دوطرفه برای بررسی آن ایجاد می‌شد. به نحوی که بند به بند بیانیه را به اقتضای دانشکده‌ها و رشته‌های متفاوت به بحث می‌گذاشتیم تا گفتگویی دوطرفه شکل بگیرد و ابعاد بیانیه برای نسل جوان روشن شود.
فدایی با تاکید بر اینکه برای برخورد با این بیانیه باید آداب خاصی را رعایت کرد، اظهار داشت: کارشناسان باید به صورت دوطرفه به تشریح این بیانیه برای نسل جوان می‌پرداختند؛ به طور مثال امکان برگزاری جلسات نقد در صدا و سیما برای گفتگو درباره جزئیات بیانیه وجود داشت اما متأسفانه این اتفاق نیفتاد.
وی با بیان اینکه بیانیه گام دوم انقلاب به عنوان جمع بندی فرمایشات رهبری است، اظهار داشت: برخی جاها روی بیانیه کار کرده‌اند و محصول تولید کرده‌اند اما بسیار خرد بوده و به طور کلی می‌توان گفت این بیانیه در اقشار مختلف نفوذ عمیق نداشته است البته برای بررسی دقیق این موضوع نیاز به پیمایش داریم.
مفهوم جوان گرایی در گام دوم
این پژوهشگر با اشاره بر مفهوم جوان گرایی در این بیانیه نیز اظهار داشت: طی سال‌های اخیر یکی از تأکیدات مقام معظم رهبری و بیانیه ایشان لزوم جوان شدن نظام سیاسی-اداری کشور بوده است اما باید بررسی میزان اجرایی شدن بیاینه گام دوم باید دید که قبل و بعد از صدور آنچه میزان در انتصاب مدیران جوان رشد داشته‌ایم اما فرض برخی از واژه جوان گرایی تنها سن بوده ولی مفهوم جوان گرایی در گام دوم تنها به عدد سنی معطوف نمی‌شود.
فدایی افزود: مفهوم اصلی از جوان‌گرایی تنها نباید سن باشد بلکه منظور افرادی فعال، پویا و دارای تفکر خلاق است. در حقیقت جوان گرایی مدنظر مقام معظم رهبری روی کار آمدن جوانان متعهد، دغدغه مند، با انگیزه و انقلابی است. در حال حاضر ممکن است برخی دستگاه‌ها جوان شده باشند اما سبک مدیریت جوان نشده و در برخی موارد تنها رنج سنی تغییر کرده است.
سردار جعفری: حرکت‌های جهادی جوانان مصداق حرکت در مسیر گام دوم انقلاب
سردار محمد علی جعفری فرمانده قرارگاه فرهنگی_ اجتماعی بقیه الله، در گفتگو با خبرنگار مهر، گفت: خوشبختانه دریچه امید به نقش آفرینی نسل جوان کاملاً روشن است. حرکت‌های کوچک و بزرگی که در گوشه و کنار کشور در حال انجام است نیز گویای آن است که نسل جوان با این بیاینه درگیر شده‌اند.
فرمانده سابق سپاه پاسداران با اشاره بر اینکه شهرهای کوچک بیش از دیگر نقاط کشور از بیانیه گام دوم انقلاب متأثر شده‌اند، تصریح کرد: حرکت‌های جهادی جوانان که در شهرهای مختلف کشور توسط جوانان دغدغه مند و انقلابی در حال انجام است یکی از مصادیق اقدامات آتش به اختیار است و به دنبال توصیه‌های حضرت آیت الله خامنه ای نیز بیش از پیش شده است.
وی با اشاره بر تشکیل گروه‌های و جمع‌های جوان در حوزه‌های مختلف نیز بیان کرد: در حال حاضر شاهد تشکیل گردهمایی‌های متعدد توسط جوانان هستیم. این گردهمایی‌ها اغلب به منظور فعالیت در حوزه‌های مختلف فرهنگی، سیاسی و اجتماعی برگزار می‌شود و نمونه‌ای از حرکت‌هایی است که رهبر انقلاب در بیانیه گام دوم انقلاب از جوانان خواسته بودند.
فرمانده قرارگاه فرهنگی_ اجتماعی بقیه الله اظهار داشت: روحیه انقلابی جوانان امید بخش ساخته شدن آینده ایران به دست نسل جوان است و دستگاه‌ها نیز باید با همت بیشتر این مسیر را ادامه دهند.
سردار جعفری خطاب به جوانان و نخبگان دانشجویی نیز تاکید کرد: از جوانان به ویژه دانشجویان عزیز می‌خواهیم که در گام دوم انقلاب با همت و اراده قوی به خدمت به کشور بپردازند و با تجربه خود از نسل جوان‌تر نیز حمایت کنند تا اتحاد را در بدنه جوان کشور به تصویر بکشند.
یکی از دلایل مغفول ماندن بیاینه گام دوم انقلاب را می‌توان نبود دغدغه جدی برای اجرای آنچه از سوی مسئولان و چه از سوی نسل جوان است. در طول یک سال گذشته در شماری از ادارات و سازمان‌های دولتی حتی معاونت‌ها با بخش‌هایی تحت عنوان «ستاد رسیدگی به گام دوم انقلاب» ایجاد شد اما نتایج و خروجی هیچکدام چشم گیر و مؤثر نبوده است. شاید برای محور قرار دادن این بیانیه، از چارچوب ارائه گزارش خارج شد و به جای تشکیل کارگروه‌های متعدد به اقدامات اجرایی پرداخت.
از سوی دیگر فارغ از نهادها و دستگاه‌ها، نسل جوان نیز به صورت مستقیم مخاطب ابلاغیه رهبر معظم انقلاب بودند و ایشان بارها تحت عنوان اقدامات «آتش به اختیار» خواستار حرکت رو به جلوی جوانان شده بودند. این موضوع بارها در دیدارهای ایشان با قشر دانشجو نیز مورد تاکید قرار گرفته و تشکیل هسته‌های مردمی توسط جوانان نخبه و انقلابی در حوزه‌های مختلف از توصیه‌های ایشان بوده است.
غفلت نهادهای فرهنگی از تبیین ابلاغیه رهبر انقلاب
در همین خصوص محمد طاهر نژاد پژوهشگر سیاسی درباره بیانیه گام دوم انقلاب گفت: یکی از بحث‌های این بیانیه پرداختن به برخی موضوعات جمهوری اسلامی و تحولات جهانی است و بر اساس راهبردهای آن باید مسیر بین‌المللی و داخلی پیش روی انقلاب را پیمود.
طاهر نژاد در پاسخ به این سوال که آیا محتوای بیانیه در نهادها، جامعه و میان جوانان محقق شده است یا خیر، بیان کرد: برای این موضوع ابتدا باید بررسی کنیم چقدر بیانیه گام دوم انقلاب در میان اقشار عمومی جامعه نفوذ کرده است. متأسفانه یکی از آسیب‌های ما ضعف در رسانه و عرصه‌های فرهنگی است و همین عامل موجب عدم تبیین و تشریح مورد انتظار بیانیه در سطح جامعه، مسئولین و فضای نخبگانی شده است.
وی ضعف در تولید محصولات فرهنگی را از علل عدم تمرکز اساسی بر روی ابلاغیه رهبر انقلاب خواند و بیان کرد: در کنار ضعف داخلی در عرصه فرهنگی، جریان سازی های خارجی و ذهنی به ویژه برای نسل جوان بسیار قوی است و این امر موجب کنار رفتن صورت مساله بیانیه شده است. بسیاری از نهادها و سازمان‌های دولتی متولی در عرصه فرهنگ می‌توانستند با داشتن ظرفیت‌های فراوان خود اقدامات گسترده‌تری برای پیشبرد بیانیه انجام دهند اما متأسفانه اغلب دستگاه‌ها به گزارشات کاغذی خود اکتفا کردند و به کار تبیینی نپرداختند نتیجه آن نیز عدم آشنایی جامعه با فرمان رهبر معظم انقلاب است.
این پژوهشگر تصریح کرد: بخشی از ظرفیت‌های کشور به دست نظام است با این حال نهادها در این زمینه ضعیف عمل کرده‌اند به عنوان مثال اغلب حرکت‌های صدا و سیما در این راستا تنها شعاری بود و تأثیر چندانی در تشریح مفاد بیانیه دیده نشد. یکی از اقداماتی که صدا و سیما باید انجام می‌داد ساختن برنامه‌هایی بود که به صورت غیرمستقیم بتواند این موضوع را تبیین کند و این امر با طراحی و خلاقیت‌های خاص کارشناسان این حوزه محقق می‌شد.
طاهر نژاد در پاسخ به این سوال که نسل جوان پیش و پس از انتشار این بیانیه چه تغییراتی کرده‌اند، اظهار داشت: تشکل‌های دانشجویی یک بازوی اثرگذار بر روی جریان فکری جامعه هستند اما از مأموریت گفتمان سازی و کارکرد اصلی خود فاصله گرفته‌اند. در سال‌های اخیر نیز تفکر ناظر به بیانیه از سوی تشکل‌ها به همین شکل بوده است. به علاوه در حال حاضر نسل جدیدی وارد دانشگاه شده که متأثر از تکنیک‌ها و تکنولوژی‌های روز دنیاست اما نتوانسته مسیر اصلی خود را پیدا کند. این در حالی است که این بیانیه می‌توانست این مسیر اصلی و محور حرکت را برای نسل جوان تبیین کند. متأسفانه بیانیه گام دوم انقلاب در فضای دانشگاهی مورد غفلت قرار گرفته و همین امر موجب شده تا تغییر چندانی در دیدگاه جوانان نیز ایجاد نشود.
جوانان برای بیاینه گام دوم چه کرده‌اند!
وی با اشاره به نقش اصلی جوانان در این بیانیه تصریح کرد: جوانان به عنوان نقش آفرین اصلی بیانیه هستند و لازمه این مسیر دغدغه مندی نسل جوان است. اگر جوانان به عنوان مخاطب اصلی این بیانیه جایگاه خود را پیدا کنند به رشد مدنظر در جامعه نیز خواهند رسید. رهبر معظم انقلاب با عنوان جوان‌گرایی و حرکت آتش به اختیار جوانان، مسئولیتی را بر دوش این قشر گذاشتند اما بخشی از جریان‌های سیاسی از این مفهوم سوءاستفاده کردند و تنها به اسم جوانان لیست‌های انتخاباتی خود را تنظیم کردند.
این پژوهشگر با اشاره به اینکه نسل جوان حرکت چندانی در راستای بیانیه نکرده است، خاطرنشان کرد: بخشی از بدنه اجتماعی جوان کشور که دسترسی‌های بهتری به بیانیه داشتند حرکت‌ها و اقدامات جدی برای تحقق آن انجام نداده‌اند، این در حالی است که بسیاری از جوانان شهرها و روستاهای کشور که ابزارهای چندانی نداشتند اقدامات فرهنگی و جهادی فراوانی را در این زمینه انجام دادند. در واقع جوانانی که ابزارهای کمتری داشتند دغدغه مندی و روحیه انقلابی بیشتری داشتند اما اندیشکده ها، تشکل‌ها و جوانان دارای منابع کارهای کمتری را انجام داده‌اند.
طاهر نژاد عنوان کرد: متأسفانه ساختارها و ظرفیت‌های کشور را به درستی نشناختیم و از آنها استفاده نکردیم، اگر طرحی برای شناسایی استعدادهای جوان استفاده می‌کردیم مسیری برای تحقق بیانیه پیدا می‌شد در حال حاضر جوانان باید با تمرکز جدی و پافشاری بر این بیانیه مأموریت خود را در رفع خلاءهای اجتماعی بشناسند و مسیر تحقق بیانیه گام دوم انقلاب از همین جا آغاز خواهد شد.
طی یک سال گذشته نهادهای مختلف برنامه‌ها و گزارشات مختلفی برای پرداختن به گام دوم انقلاب را بر روی کاغذ لیست کرده‌اند اما تاکنون آن طور که شایسته مهم‌ترین بیانیه سال‌های اخیر رهبر انقلاب بوده به آن پرداخته نشده است و هنوز هم جامعه به طور کامل با محتوای آن آشنا نیست. دومین سال انتشار این بیانیه می‌تواند نقطه عطفی برای تغییر رویه پرداختن به محتوای ابلاغیه رهبری باشد و دستگاه‌های متولی برای تبیین آن به اقدامات عملی بپردازند.
از سوی دیگر در فصل جدید جمهوری اسلامی، حل توسعه و حل مشکلات کشور به دست جوانان دغدغه مندی خواهد بود که می‌توانند در سال‌های آتی مدیران از خود گذشته و انقلابی کشور را تشکیل دهند. در این میان رسالت دانشگاه‌ها و تشکل‌های دانشجویی در تشریح نقش جوانان در گام دوم انقلابی لازمه اصلی تمرکز بر این بیانیه خواهد بود.