جام جم آنلاين: شنيدن اولين كلمات از زبان كودك يكي از شيرين‌ترين و به‌يادماندني‌ترين لحظات زندگي هر پدر و مادري است.اما اين مرحله شيرين از زندگي كودك نقشي مهم و حياتي نيز دارد، چرا كه كوچك‌ترين بي‌توجهي به مشكلات آن مي‌تواند تبعات بسياري در پي داشته باشد.
سعيده احمدي، كارشناس ارشد گفتار درماني در اين‌باره به «جام‌جم» مي‌گويد: «گفتار درماني يكي از شاخه‌هاي علوم توانبخشي است كه براي كمك و درمان اختلالات گفتار و زبان مانند لكنت مورد استفاده قرار مي‌گيرد.»
وي به برخي موارد اختلالات گفتاري اشاره مي‌كند و توضيح مي‌دهد: «اختلال يادگيري زبان به اين معني است كه بعضي بچه‌ها دير شروع به حرف زدن مي‌كنند و براي اين كار به كمك‌هاي تخصصي نياز دارند. البته معمولا بچه‌هايي كه اختلال يادگيري زبان دارند، در مدرسه هم با مشكل مواجه خواهند شد. چون زيربناي يادگيري خواندن و نوشتن، زبان است. در اين موارد نيز «گفتاردرمانگر» در بخشي كه مشكل زيربناي زباني دارد، مي‌تواند به كودك كمك كند.»
وي ادامه مي‌دهد: «اختلالات تلفظي هم از ديگر مشكلات است. البته در اين مورد لازم است دقت داشته باشيم هر چه سن كمتر باشد، درمان هم بهتر و راحت‌تر صورت مي‌گيرد، اما باز هم بزرگسالاني كه اختلالات تلفظي دارند، مي‌توانند براي درمان مراجعه كنند.»
كودكاني كه عقب‌ماندگي ذهني دارند و بچه‌هاي كم‌شنوا هم از ديگر گروه‌هايي هستند كه گفتار درمانگرها با آنها كار خواهند كرد.
شايع‌ترين اختلال گفتار
يكي از مشكلاتي كه شايد بيشتر هم با آن آشنا باشيم، لكنت زبان است. سعيده احمدي در اين مورد توضيح مي‌دهد: «با اين‌كه لكنت از كودكي و در سنين زير 6 سال شروع مي‌شود، اما گاهي ممكن است درمان نشود و تا بزرگسالي ادامه پيدا كند.»
وي مي‌افزايد: «لكنت زبان شايع‌ترين مشكلي است كه ميان بچه‌هاي عادي وجود دارد. به‌طور تقريبي 5 درصد بچه‌هاي زير 6 سال در دوره‌اي دچار نارواني سخن گفتن و لكنت مي‌شوند.»
وي به والدين توصيه مي‌كند هيچ وقت با تصور اين‌كه شايد لكنت زبان كودك خودش خوب شود، نسبت به اين مشكل بي‌اعتنا نباشند.
اين كارشناس گفتاردرماني يادآور مي‌شود: «گفتار درمانگر به والدين مشاوره خواهد داد كه با چه كارهايي لكنت زبان كودك بهبود مي‌يابد. به عنوان مثال شايد والدين بايد عادت‌هاي گفتاري‌شان را تغيير دهند يا تغييراتي در ارتباط‌شان با كودك ايجاد كنند. بنابراين اگر آنها چنين مواردي را رعايت كنند، به احتمال زياد اين مشكل كودك نيز درمان خواهد شد.»
احمدي با تاكيد بر اين نكته كه اگر درمان در همان سنين زير 6 سال شروع شود، خيلي بهتر بوده و اكثرا هم موفقيت‌آميز است، توضيح مي‌دهد: «اگر لكنت زبان كودك زير 6 سال درمان نشود، وقتي وارد مدرسه مي‌شود آگاهي زباني وي بالا رفته و متوجه مشكل گفتاري خود مي‌شود. همچنين بچه‌هاي ديگر هم متوجه اين تفاوت خواهند شد، در نتيجه كودك دچار استرس و اضطراب شده و پس از اين ديگر لكنت، يك اختلال ساده گفتاري نيست. بلكه موارد روحي، رواني نيز بر لكنت تاثير گذاشته و درمان آن را مشكل‌تر مي‌سازد. به همين دليل هميشه توصيه مي‌شود به محض اين‌كه اولين علائم نارواني را در سخن گفتن كودك مشاهده كرديد، حتما با يك گفتار درمانگر مشورت كنيد.»
وي مي‌افزايد: «زماني كه كودك خوب شد نيز ارتباط با گفتار درمانگر را قطع نكنيد. چون لكنت در ابتدا گاهي هست و گاهي نيست. اما والدين نبايد تصور كنند در دوره‌هايي كه لكنت وجود ندارد، كودك خوب شده است و در نتيجه درمان را رها كنند. بلكه نظارت گفتار درمانگر بايد يك تا دو سال ادامه داشته باشد تا از بهبود قطعي مطمئن شويم.»
سن حرف زدن كودك
كودكان در سنين متفاوتي شروع به حرف زدن مي‌كنند و به همين دليل حد متوسطي براي تعداد لغات و حرف زدن آنها در نظر گرفته مي‌شود.
احمدي مي‌گويد: «معمولا در يك سالگي بچه به طور متوسط بايد 3 كلمه ياد گرفته باشد و تا يك و نيم سالگي اين مقدار به 20 كلمه برسد،كه در مورد بعضي‌ها بيشتر است و بعضي‌ها كمتر.اين تعداد كلمات با افزايش سن كودك نيز افزايش مي‌يابد.در نتيجه اگر مشخص شد كودك از حد‌متوسط هم كمتر حرف مي‌زند، بايد به متخصص مراجعه كنيم.»
وي مي‌افزايد: «اگر كودكي 3 سال دارد و خيلي كم حرف مي‌زند، حتما بايد به متخصص مراجعه كرد، چون كم‌كم دارد به سنين مدرسه رفتن هم نزديك مي‌شود. البته ممكن است در خانواده اين دير حرف زدن را مربوط به مسائل ارثي بدانند و در نتيجه اقدامي براي بهبود آن نكنند. با اين‌كه اين مورد زمينه ارثي هم دارد، بايد دقت داشته باشيم كه اين اختلال در همه به يك شدت به ارث نمي‌رسد. همچنين ممكن است فردي كه در خانواده همين مشكل را داشته از نظر تحصيلي هم موفق نبوده باشد. درحالي كه هيچ‌كس نمي‌داند علت اصلي مشكل وي در خواندن و نوشتن، در حقيقت زير بناي ضعيف زباني است.»
در نتيجه مشخص است كه با مشاهده كوچك‌ترين نشانه‌اي از اختلالات گفتاري بايد به گفتار درمانگر مراجعه كرد تا از بروز مشكلات بعدي پيشگيري شود.
نيلوفر اسعدي بيگي / گروه سلامت