جام جم آنلاين: كودك گونه‌هايش قرمز شده، بدنش داغ است و مادر سعي دارد با لمس پيشاني او دماي بدنش را حدس بزند. دستمالي مرطوب روي پيشاني او مي‌گذارد و منتظر مي‌ماند تا دماي بدنش كاهش يابد. تب يكي از نشانه‌ها و حالاتي است كه كودكان بارها در زندگي آن را تجربه مي‌كنند.متخصصان اعتقاد دارند تب خودش بيماري نبوده و نشانه‌اي از يك بيماري است كه بايد آن را جدي گرفت.
دكتر سارا هاشم‌پور، پزشك عمومي در اين‌باره به «جام‌جم» مي‌گويد: دماي بيشتر از 37 درجه تب محسوب مي‌شود اما هيچ‌گاه خود تب بيماري نيست. خانواده‌ها به طور معمول براي اندازه‌گيري درجه حرارت بدن كودك در خانه، دماسنج را داخل دهان يا زيربغل او قرار مي‌دهند. البته خوب است بدانند، اين دو روش اندازه‌گيري به اندازه نيم درجه با هم اختلاف خواهند داشت؛ يعني اگر دما را به روش دهاني اندازه گرفتيم بالاي 37.5 درجه تب به حساب مي‌آيد، اما در روشي كه دماسنج زيربغل است دماي بالاي 37 درجه تب است.
دكتر هاشم‌پور با اشاره به اين‌كه گاهي استعدادي ژنتيكي در كودك وجود دارد كه پس از تب و افزايش ناگهاني درجه حرارت بدن تشنج ايجاد مي‌شود، مي‌افزايد: بچه‌هاي 22 ماهه بيشتر از همه در معرض تب و تشنج هستند.
وي باتاكيد بر اين نكته كه با بروز تب در كودك بايد به پزشك مراجعه شود، مي‌گويد: هرگاه تبي اتفاق بيفتد، نشانه‌اي از بروز بيماري است. گاهي اين بيماري ويروسي است و گاهي باكتريال. اما در هر صورت پزشك مي‌تواند بيماري را تشخيص داده و درمان لازم را شروع كند.

تشنج چيست؟
وي با توضيحي كوتاه در مورد تشنج مي‌گويد: تشنج همراه با تب ممكن است به علل متفاوتي ايجاد شود. در شرايطي نيز اين تشنج به دليل خود تب بروز مي‌كند. به طور معمول در اين شرايط استعدادي ژنتيكي در كودك وجود دارد كه با افزايش ناگهاني درجه حرارت بدن، تشنج ايجاد مي‌شود. اين تشنج ميان 2 تا 4 درصد كودكان و معمولا در تب‌هاي بالاي 39 درجه اتفاق مي‌افتد. بچه‌هايي كه بين 6‌ماه تا 6 سال هستند نيز در معرض اين مشكل قرار دارند.

به چه حالتي تشنج مي‌گوييم؟
دكتر هاشم‌پور در مورد علائم و چگونگي تشنج مي‌گويد: به طور معمول تشنج‌هاي‌ منتشر در 3 مرحله خودش را نشان مي‌دهد. مرحله اول انقباض عضلاني است كه كوتاه مدت (10 تا 30 ثانيه) بوده و طي آن عضلات بدن كودك منقبض مي‌شود. البته ممكن است در اين مرحله عضلات فك هم منقبض شود. به همين دليل اگر مادر بالاي سر فرزندش است، بايد مواظب باشد بچه زبانش را گاز نگيرد. در اين مرحله، ضربان قلب تند شده و مردمك چشم گشاد مي‌شود و ممكن است كودك كمي كبود رنگ هم به نظر برسد. در ابتداي تشنج نيز به دليل انقباض تارهاي صوتي صدايي جيغ مانند به گوش مي‌رسد.
دكتر هاشم‌پور با توضيح مرحله دوم يادآور مي‌شود: در مرحله بعدي، عضلات كم‌كم شل مي‌شوند. اين فاز هم كوتاه بوده و 30 تا 60 ثانيه طول مي‌كشد.
در اين مرحله مادر متوجه لرزش كودك مي‌شود كه به همين دليل مردم بيشتر تشنج را به اين شكل مي‌شناسند. البته به دليل شل شدن عضلات، گاهي بي‌اختياري ادرار هم رخ مي‌دهد. در اين مرحله چشمان بچه به سمت بالا برگشته و كف از دهانش بيرون مي‌ريزد. در مرحله نهايي نيز كم‌كم تشنج تمام مي‌شود. در اين مرحله بچه اندكي خواب‌آلود بوده و سردرد دارد. البته به ياد داشته باشيم خوب است مادر در اين مرحله مراقب تنفس فرزندش باشد.
وي باز هم به والدين توصيه مي‌كند در اين شرايط خونسردي خود را حفظ كرده و بازو را زير سربچه قرار دهند تا ترشحات بيرون بريزد. فقط كافي است دقت كنند محتويات معده وارد دستگاه تنفسي نشود.

روش‌هايي براي كاهش تب
تب بچه‌ها را به چندين روش مختلف مي‌توانيم كاهش دهيم. شايد بهتر باشد مادران هم نكاتي را در اين زمينه بدانند و سعي كنند با در نظر گرفتن اين موارد هرچه زودتر و مطمئن‌تر تب كودك را كاهش دهند.
دكتر هاشم‌پور با تاكيد بر استراحت كودكان مي‌افزايد: اگر كودك مي‌تواند راه برود يا بدود، بهتر است در اين روزها به او بيشتر استراحت دهيم چراكه همين استراحت خودش تب را پايين مي‌آورد. در مرحله بعد لازم است كودك مايعات زيادي مصرف كند؛ به خصوص مايعات خنك. دوش آب ولرم هم در چنين شرايطي مي‌تواند به او كمك كند.
وي با ذكر نكاتي در رابطه با پاشويه بچه‌ها در زمان تب توضيح مي‌دهد: خانواده‌ها ممكن است به اشتباه تصور كنند، پاشويه با آب يخ يا افزودن الكل به آب بهتر و مفيدتر عمل مي‌كند. درحالي كه اين روش‌ها هر دو اشتباه است. آب يخ مي‌تواند باعث كاهش سريع دماي بدن كودك شود كه خود اين حالت خطرناك است. الكل نيز علاوه بر اين‌كه ممكن است دماي بدن را سريع كاهش دهد، ممكن است به دليل جذب توسط پوست باعث مسموميت شود.
وي با ذكر روش صحيح كاهش تب يادآور مي‌شود: بهترين روش اين است كه پارچه‌هاي مرطوب با آب ولرم ـ دمايي بين 29 تا 32 درجه سانتي‌گراد ـ را دور اندام‌هاي بچه و روي پيشاني او گذاشته و وقتي پارچه‌ها تقريباً خشك شدند اين كار را دوباره تكرار كنند. همچنين لازم نيست اتاق كودك خيلي گرم بوده و از پتوهاي كلفت و گرم استفاده شود. بهتر است لباس و پتويي نازك براي بچه آماده باشد، اما مراقب باشيم كه كودك سردش هم نشود.
دكتر هاشم‌پور با ذكر اين نكته كه در صورت استفاده از استامينوفن براي كاهش تب بايد 30 دقيقه صبر كرد تا نتيجه مشخص شود، يادآور مي‌شود: وقتي چند روش مختلف همزمان براي كاهش تب انجام شود، ممكن است دماي بدن كودك ناگهان كاهش يافته و مشكلاتي را براي او ايجاد كند.
وي يادآور مي‌شود با توجه به بروز تب و تشنج كودك، مراجعه فوري به پزشك را فراموش نكنيد.

نيلوفر اسعدي بيگي
گروه سلامت