جام جم آنلاين: حسين كه جواني با قد كوتاه و موهاي بلند است به ما مي‌گويد كه من از كجا مي‌دانستم كه آن اموال دزدي است؟ اگر دزدي است پس چرا پليس آنها را بازداشت نمي‌كند؟ من هم مثل هزاران نفري كه هر روز از اين اشخاص خريد مي‌كنند، چند قلم ارزان قيمت براي ماشينم خريدم. حالا آيا واقعا من هم به جرم مالخري محاكمه خواهم شد؟

شايد خيلي از ما در شهر خودمان مناطقي را بشناسيم كه معمولا در آنجا اموال دست دوم و سرقتي به فروش مي‌رسد و وقتي وارد اين مناطق مي‌شويم، معمولا با قيمت‌هاي عجيب و غريب مواجه مي‌شويم كه گاهي تا نصف يا يك سوم قيمت واقعي آن كالاست، در اين مواقع شايد وسوسه شويم كه آن اجناس را خريداري كنيم اما معمولا ناگهان به خودمان مي‌آييم كه نكند اين اجناس دزدي باشد و مرتكب جرم مالخري شده باشيم و بعد از دستگيري سارق، به سراغ ما بيايند؟ اگر براي شما هم سوالات يا مشكلات مشابهي پيش آمده پيشنهاد مي‌شود اين مطلب را بخوانيد.

ماده‌اي براي مالخرها

قانونگذار در ماده 662 قانون مجازات اسلامي بيان مي‌كند: هركس با علم و اطلاع يا با وجود قراين اطمينان‌آور به اين‌كه مال در نتيجه ارتكاب سرقت به دست آمده است، آن را به نحوي از انحا تحصيل يا مخفي يا قبول نمايد يا مورد معامله قرار دهد به حبس از 6 ماه تا 3 سال و تا 74 ضربه شلاق محكوم خواهد شد.

اكثر سارقان به اين اميد مرتكب سرقت مي‌شوند كه بتوانند مال مسروقه را فروخته و آن را تبديل به پول كنند، بنابراين يكي از موثرترين راه‌ها براي مبارزه با سرقت، جلوگيري از خريد و فروش اموال مسروقه است. در واقع خريداران اموال مسروقه از اين جهت كه انگيزه اين عمل (سرقت) را در سارقان زنده نگه مي‌دارند، مسووليت بزرگي دارند و قانونگذار بايد چاره‌اي جدي‌تر بينديشد.

مثلا مجازات كساني را كه در اموال مسروقه مداخله مي‌كنند، با سارقان يكسان يا بيشتر باشد، به عنوان مثال در انگلستان حداكثر مجازات سرقت 10 سال حبس است، در حالي كه حداكثر مجازات مداخله در اموال مسروقه 14 سال حبس است.

من مالخر نيستم

حال به سوال اصلي برگرديم يعني آيا هنگامي كه در بازار با جنسي ارزان و مشكوك مواجه مي‌شويم و آن را مي‌خريم، ممكن است مرتكب مالخري شده باشيم؟

بله. البته همان‌طور كه در قانون بيان شده، شخص در صورتي ممكن است مرتكب اين جرم شود كه با علم و اطلاع يا وجود قراين اطمينان‌آور نسبت به اين‌كه مال دزدي است، آن را بخرد. پس اگر هنگام خريد از اوضاع و احوال متوجه شديد كه آن مال دزدي است و بعد آن را خريديد، مرتكب جرم مالخري شده‌ايد. قرايني مي‌تواند به شما كمك كند كه جريان مشكوك است يا اين‌كه مال سرقتي است، مثل اين‌كه قيمت مال نسبت به قيمت واقعي بسيار پايين‌تر باشد، يا شخصي با استرس و عجله به سراغ شما مي‌آيد و آن جنس را براي فروش به شما پيشنهاد مي‌كند و... در اين خصوص بايد افزود كه در اكثر شهرها مناطقي وجود دارد كه معمولا اجناس دزدي در آنجا به فروش مي‌رسد، حال اگر شما با اطلاع از اين امر براي خريد به اين مناطق رفتيد، ديگر نمي‌توانيد ادعا كنيد كه من از سرقتي بودن اين مال اطلاع نداشتم و اثبات اين امر در دادگاه بسيار مشكل است. ما به شما پيشنهاد مي‌كنيم كه از اين مناطق خريد نكنيد تا در مظان اتهام قرار نگيريد.

مال به فروش رسيده

هنگامي كه سارق، مال را به مالخر فروخته تكليف مالباخته چيست؟ به عبارت ساده‌تر اگر مال دزدي به فروش رفته بود بايد چه كار كنيم؟

بر طبق قانون، سارق موظف است عين مال يا در صورتي كه عين آن از بين رفته باشد، مثل آن يا قيمت آن مال را به مالباخته بدهد. براي دريافت مال از سارق نيازي به تقديم دادخواست مجدد به دادگاه نيست چون قانون، دادگاه را مكلف به اين امر كرده است.

نكته: مجازات كساني كه در اموال مسروقه مداخله مي‌كنند، بايد با سارقان يكسان يا بيشتر باشد، به عنوان مثال در انگلستان حداكثر مجازات سرقت 10 سال حبس است، در حالي كه حداكثر مجازات مداخله در اموال مسروقه 14سال حبس است.پس در مواقعي كه سارق اموال را نفروخته كار ما راحت‌ است اما در مواردي كه سارق، اموال سرقتي را فروخته، شخص بايد دادخواست استرداد اموال را از مالخر مطرح كند كه ممكن است تحت عنوان غصب بيان شود و در اين مواقع، او مكلف است مال را به صاحب اصلي بازگرداند و در صورت نبود مال، مثل يا قيمت آنرا پرداخت كند. در هر صورت سارق و مالخر هر دو ضامن هستند.

در اين خصوص بايد افزود، هر كس به ناحق مال ديگري را تصاحب كند، مكلف است آن را به صاحب واقعي خود بازگرداند و در اين موارد كاري به علم يا عدم علم متصرف نداريم، براي اطلاع بيشتر از اين بحث مطالعه مبحث غصب در قانون مدني خالي از لطف نيست. يادآوري اين نكته نيز ضروري است كه سارق يا مالخَر مسوول هرگونه عيبي كه در اين مدت بر مال وارد مي‌شود نيز هستند، هر چند كه آن عيب مستند به عمل آنها نباشد.

حرفه‌اي‌ها

قانون براي افراد حرفه‌اي كه مالخري را شغل خويش قرار داده‌اند بيشترين حد مجازات را قائل شده است ،حال براي اين‌كه بگوييم شخصي حرفه خود را مالخري قرار داده، چند بار بايد مرتكب اين عمل شود؟

در انتهاي ماده 662 آمده است: در صورتي كه متهم معامله اموال مسروقه را حرفه خود قرار داده باشد به حداكثر مجازات در اين ماده محكوم مي‌شود.

حال بايد ديد حرفه‌اي كيست؟ براي اثبات اين امر بايد به شواهد و قراين توجه كنيم و نمي‌شود جواب قاطع به اين مساله داد. با اين اوصاف ممكن است شخصي براي بار اول مرتكب چنين عملي بشود ولي بتوان اثبات كرد كه او به صورت حرفه‌اي اين كار را انجام مي‌دهد مثلا اين‌كه فرد اموال مسروقه را نه براي استفاده شخصي بلكه براي فروش مجدد تهيه كرده يا اين‌كه وسايل و ابزار و مكان لازم را براي خريد و فروش اموال مسروقه مهيا كرده و با سارقان سابقه‌دار نيز در ارتباط است. البته قوي‌ترين دليل براي اين امر، تكرار عمل است، اما در اين مورد هم نمي‌شود به صورت كلي حكم داد مثلا اگر ما چند بار به طور اتفاقي با سارقان برخورد كرديم (و شيطون تو جلدمون رفت و گفتيم مفته حالا مي‌خريم) صرف تكرار خريد مال مسروقه را نمي‌توان دليلي براي اثبات اين امر كه لزوما معامله اموال مسروقه را حرفه خود قرار داده‌ايم، دانست.

مال خودمه

شايد آخرين سوالي برايمان پيش بيايد اين باشد، هنگامي كه مال خويش را در خيابان نزد سارق يا مالخر ديديم چه كنيم؟

خوب در اين مواقع بعضي‌ها كه احساس مي‌كنند زور بازو دارند، خودشان اقدام مي‌كنند كه يا كتك مي‌خورند و دست خالي برمي‌گردند يا طرف را با خاك يكسان مي‌كنند و اموال خود را پس مي‌گيرند، شايد در ابتداي امر اين عمل منطقي باشد كه شخص سريعا خودش اقدام كند، ولي اگر چنين شد بايد در كلانتري و قوه قضاييه را ببنديم و مردم خودشان براي احقاق حقوقشان اقدام كنند. پس از اين اقدام خودداري كنيد و از عواقب احتمالي آن بپرهيزيد، چون به عنوان مثال اگر سارق را مورد ضرب و شتم قرار داديد و او شكايت كرد، علاوه بر ديه بايد مجازاتش را نيز تحمل كنيد.

بهترين راه اين است كه سريعا به 110 زنگ بزنيد و آن شخص را به ماموران معرفي كنيد، سپس ماموران وضعيت موجود را صورتجلسه مي‌كنند و شما اگر مداركي داريد مي‌توانيد ضميمه ‌كنيد، مثلا اگر گوشي تلفن همراهتان را دزديده‌اند با ارائه كارتن و تطبيق آن با سريال گوشي، آن را تقديم ماموران مي‌كنيد و پس از صورتجلسه، خودتان يا ماموران كلانتري دعواي مربوطه را در دادسرا مطرح ‌كنيد و پس از آن پيگير مراحل قانوني شويد. اما اگر از محل اختفاي مالخرها يا سارقان مطلع شديد بهتر است اول به دادسرا برويد و با تشكيل پرونده در آنجا تقاضاي رسيدگي كنيد و پس از آن كلانتري با حكم ورود به منزل يا انبار يا ... كه از دادسرا دريافت مي‌كند وارد محل مي‌شود و اموال را توقيف مي‌كند.

علي طالبي ‌‌/‌‌ جام‌جم