ايراني‌ها از جمله اقوامي هستند که در ميان کشورهاي دنيا به مهمان‌نوازي شهرت دارند. هر چند که امروزه ديد و بازديدهاي اقوام و دوستان و آشنايان در مقايسه با گذشته کمرنگ‌تر شده و گاهي اين ديدارها به ديد و بازديدهاي نوروزي محدود شده است و حتي بسياري بدبينانه بر اين باورند که شايد تا چند سال آينده، نسل جديد اين سنت کهن ايراني را نيز به دست فراموشي بسپارند و تنها به ديدار اعضاي خانواده در اين ايام بسنده کنند.
بي‌شک افرادي که زندگي در دهه‌هاي گذشته را تجربه کرده‌اند به خوبي مي‌دانند که در دنياي امروز ديگر از صميميت‌ها و دوستي‌هايي که در گذشته بين اقوام و آشنايان وجود داشت خبري نيست و به همين علت کمتر مهمان دعوت مي‌کنيم يا به مهماني دعوت مي‌شويم. در حالي که در گذشته يکي از مهم‌ترين سرگرمي‌هاي خانواده‌هاي ايراني ديد و بازديد از اقوام و آشنايان بود اما امروزه سرگرمي‌هاي ديگري جايگزين سنت ديرينه شده است و به همين علت بندرت همه افراد خانواده و خويشاوندان در يک مهماني بزرگ دور هم جمع ميشوند و تازه اگر ردپايي از اين مهماني‌هاي خانوادگي وجود داشته باشد اغلب بزرگ‌ترهاي خانواده ميزبان اين مهماني بزرگ هستند که همچنان به سنت‌هاي قديمي و کهن پايبند هستند. يکي از رسوم حاکم بر جامعه ايراني در دنياي امروز اين است که وقتي تعدادي از اقوام يا دوستان خود را براي مهماني دعوت مي‌کنند غذاي مفصلي را براي مهمانان خود تدارک مي‌بينند تا به بهترين نحو ممکن از آنها پذيرايي کنند و شايد يکي از عواملي که در کمرنگ‌شدن روابط بين اقوام و آشنايان تاثيرگذار بوده است اين باشد که امروزه ما ايراني‌ها مهماني‌هاي خود را به نوعي تجملاتي برگزار مي‌کنيم و اين در حالي است که در گذشته اغلب مهماني‌ها بسيار ساده و با هدف دور هم جمع شدن اعضاي خانواده‌ها برگزار مي‌شد.
پايبندي به سنت‌هاي کهن
اگر نگاهي به آداب و رسوم اجتماعي ديگر کشورها بيندازيم و آنها را با آداب و رسوم حاکم بر جامعه ايراني مورد مقايسه قرار دهيم متوجه خواهيم شد که علي‌رغم اين که در بسياري از کشورها ديد و بازديدهاي خانوادگي در مقايسه با گذشته کمرنگ‌تر شده و بسياري از سنت‌هاي قديمي به دست فراموشي سپرده شده‌اند اما همچنان در بسياري از کشورها مهماني‌ها به شيوه‌هاي سنتي و با رعايت آداب و اصول اجتماعي برگزار مي‌شود. از آنجايي که در سال‌هاي اخير ساختار زندگي خانوادگي مردم در ايالات متحده آمريکا دستخوش تحولات قابل توجهي شده رنگ و بوي روابط خانوادگي نيز در اين کشور کمتر شده است. اما آنچه مسلم است اين که ديد و بازديدهاي خانوادگي و دوستانه يکي از مهم‌ترين تفريحات و سرگرمي‌هاي آمريکايي‌ها محسوب مي‌شود تا جايي که افراد گاهي براي ديدن خانواده‌هايشان مسافتي طولاني را با اتومبيل‌هاي شخصي خود يا حتي هواپيما سفر مي‌کنند. اما آنچه براي اين افراد مهم است اين که دوست دارند وقتي براي ديدن همديگر به مهماني مي‌روند از آرامش و راحت بودن در کنار هم لذت ببرند. بنابراين خيلي به تجملات پايبند نبوده و ميزبان هم تلاش خود را مي‌کند تا شرايطي را فراهم کند که مهمان بتواند هر کاري را که راحت است انجام داده و از زماني که در مهماني است بيشترين لذت را ببرد.
مهماني هاي بدون تكلف
برخلاف انگليسي‌ها، آمريکايي‌ها در روابط خانوادگي خود معمولا راحت‌تر هستند و حتي اگر ميزبان يا مهمان اصول و آداب اجتماعي را رعايت نکند، نشانه بي‌احترامي نخواهد بود. در اين کشور مهمان معمولا هديه کوچکي که اغلب گل يا گلدان يا يک بسته شکلات است براي ميزبان مي‌آورد و اگر مهماني بخواهد چندين روز در جايي اقامت داشته باشد بهتر است در پايان مدت اقامت خود هديه کوچکي را به پاس قدرداني از زحمات ميزبان به او تقديم کند. اگر چه تاخير در مهماني‌ها پذيرفتني است اما معمولا غذا در ساعت معيني حدود ساعت 3 بعدازظهر يا 5/8 شب سرو خواهد شد. در ژاپن نيز كه يکي از پيشرفته‌ترين کشورها از نظر فناوري است، پايبندي به آداب و رسوم در اين کشور از جايگاه بسيار مهمي برخوردار است و به همين علت بسياري بر اين باورند که کشور ژاپن از اين نظر که توانسته است علي‌رغم پايبندي به سنت‌هاي كهن و ديرينه به استقبال فناوري‌هاي جديد در زندگي روزمره برود در مقايسه با ديگر كشورها منحصر به فرد بوده است. آداب و رسوم كشور ژاپن كه برگرفته از فرهنگ كهن اين كشور است، بسيار مهم محسوب مي‌شود. ژاپني‌ها بسيار مودب و در عين حال مهمان‌نواز هستند. دعوت از مهمان براي حضور در يك مهماني ضروري است و اغلب آنها بدون دعوت ميزبان در مهماني‌ها حاضر نمي‌شوند. به همراه داشتن هديه‌اي هرچند كوچك براي ميزبان نيز نشانه احترام و ادب مهمان است و اگر فردي براي حضور در يك مهماني دعوت شده هديه‌اي براي ميزبان نياورده باشد نشان‌دهنده بي‌احترامي او نسبت به ميزبان است و مهمان حتما در بدو ورود خود اين هديه را به ميزبان تقديم مي‌كند و معمولا هنگامي كه مهمان قصد خروج از منزل ميزبان را دارد ميزبان نيز هديه‌اي را به او تقديم مي‌كند كه اگرچه ممكن است مهمان در ابتدا از پذيرفتن آن خودداري كند اما شرط ادب و احترام اين است كه حتما اين هديه را از ميزبان قبول كند. هندي‌ها نيز از جمله اقوامي هستند كه بسيار پايبند به خانواده بوده و علاقه زيادي به حفظ سنت‌هاي كشورشان دارند. از آنجايي كه خانواده در كشور هند از جايگاه بسيار مهم و ارزشمندي برخوردار است در اين كشور اغلب ديد و بازديدها در خانواده انجام مي‌شود. اگرچه گاهي دوستان و اقوام نزديك بدون اطلاع ميزبان و به طور سرزده و بي‌خبر به ديدن همديگر مي‌روند اما در شهرهاي بزرگ رسم بر اين است كه مهمان بايد قبل از رفتن به مهماني به ميزبان اطلاع دهد. در اين كشور معمولا مهمانان دسته گلي براي ميزبان هديه مي‌آورند. اگر فردي به مهماني شام يا ناهار دعوت شده باشد معمولا هديه كوچكي كه اغلب شيريني يا شكلات است را نيز به عنوان هديه به ميزبان تقديم مي‌كند. اگر تعدادي مهمان براي شام يا ناهار به مهماني دعوت شده باشند ميزبان به شيوه غذايي خاص خود كه برگرفته از آيين‌ها و سنت‌هاي حاكم بر هر خانواده است غذاي مفصلي را براي مهمانان خود تدارك مي‌بيند و جالب اين‌كه در اقوام هندي رسم بر اين است كه زنان خانواده حتما بايد بعد از مهمانان و ديگر افراد خانواده غذا بخورند.
برگزاري مهماني‌هاي بزرگ و تشريفاتي
مصري‌ها يكي از تجملاتي‌ترين ميزبانان دنيا هستند. از آنجايي‌كه مردم كشور مصر از سال‌ها پيش در حاشيه رود نيل زندگي مي‌كردند فرهنگ و آداب و رسوم اجتماعي حاكم بر اين كشور متاثر از فرهنگ بسياري از ديگر كشورها بوده است. مصري‌ها در برگزاري مهماني به تجملات و تشريفات اهميت زيادي مي‌دهند. از آنجايي‌كه در آداب و رسوم حاكم بر جامعه مصر ديد و بازديدهاي خانوادگي از جايگاه بسيار مهمي در حفظ روابط خويشاوندي برخوردار است، ديدار اقوام و آشنايان يكي از بهترين و مورد توجه‌ترين كارها در اوقات فراغت افراد محسوب مي‌شود. در كشور مصر نيز مانند كشور ما فرزنداني كه ازدواج كرده‌اند در روزهاي تعطيل براي ديدن پدر و مادرهايشان دور هم جمع ميشوند.
شايد برايتان جالب باشد بدانيد كه در اين كشور، ديدن دوستان در خارج از محيط خانه و معمولا در كافي‌شاپ‌ها انجام مي‌شود و اغلب دوستان براي ديدن همديگر به جاي اين‌كه در مهماني‌هاي خانوادگي حضور داشته باشند ترجيح مي‌دهند ساعاتي از روز تعطيل خود را كافي‌شاپ‌ها به ديدار دوستانشان اختصاص دهند و به همين علت حتي در كوچك‌ترين روستاهاي اين كشور هم حداقل يك كافي‌شاپ وجود دارد. مردم كشور مصر اغلب اتفاقات مهم زندگي خود نظير موفقيت در زمينه‌هاي مختلف، ازدواج، تولد يا حتي تعطيلات ملي و رسمي را دور هم جشن مي‌گيرند و اين در حالي است كه ايتاليايي‌ها در نقطه مقابل مردم اين كشور اغلب از اسراف و تجمل‌گرايي پرهيز مي‌كنند و دور هم جمع‌شدن‌هاي دوستانه و ساده را به تجملات ترجيح مي‌دهند. ايتاليايي‌ها اغلب مهمانان خود را به ناهار دعوت مي‌كنند و اگر به ندرت افرادي را براي شام دعوت كنند حتما اين افراد، از افراد بسيار مهمي هستند كه بايد از آنها با 7 نوع غذاي مختلف پذيرايي كرد. در اين مهماني‌ها بلافاصله پس از ورود مهمانان، ميزبان حلقه گل زيبايي را به نشانه تشكر از پذيرش دعوت خود به آنها هديه خواهد داد. چيني‌ها نيز از جمله اقوامي هستند كه وفاداري آنها نسبت به خانواده از گذشته‌هاي دور زبانزد مردم ديگر كشورها بوده است. آنها مردماني بسيار مودب هستند و به همين علت براي پايبندي به قوانين و آداب و رسوم اجتماعي اهميت زيادي قائل هستند تا جايي كه اين پايبندي حتي بر روابط بين افراد خانواده و اقوام و آشنايان و حتي ديد و بازديدهاي آنها نيز سايه انداخته است. در كشور چين نيز همانند كشور ما حضور افراد در مهماني‌هاي رسمي مستلزم دعوت از آنها از سوي فرد ميزبان است و اين در حالي است كه اگر مهماني غيررسمي باشد، ممكن است برخي از افراد بدون دعوت و حتي بدون اين كه به ميزبان اطلاع دهند، در اين مهماني حضور پيدا كنند. اما اگر فردي كه براي حضور در يك مهماني رسمي دعوت شده باشد، حتي چند دقيقه ديرتر از زمان شروع مراسم در اين مهماني حاضر شود، نشانه بي‌احترامي به فرد ميزبان است. اغلب افرادي كه در يك مهماني رسمي حضور پيدا مي‌كنند، از صحبت‌كردن و ايجاد هر گونه سروصدا در مدت زمان برگزاري مراسم خودداري مي‌كنند.
افرادي كه براي حضور در يك مهماني رسمي و حتي غيررسمي دعوت شده باشند، مي‌توانند هديه كوچكي براي ميزبان بياورند اما معمولا در كشور چين پذيرفتن هديه‌هاي گران‌قيمت از سوي ميزبانان مرسوم نيست. اقوام و دوستان نيز معمولا دست خالي به مهماني نمي‌روند و هداياي كوچكي مانند ميوه، شكلات، كيك، چاي يا حتي سيگار را براي ميزبان به همراه خود مي‌آورند. در مهماني‌هاي غيررسمي، ميزبان غذاي ساده‌اي براي مهمانان خود تدارك مي‌بيند و هيچ‌گاه قبل از رفتن مهمانان هداياي آنها را باز نمي‌كند. از آنجا كه چيني‌ها اغلب افرادي سحرخيز هستند، اگر به مهماني شام دعوت شده باشند، ميزبان شام را قبل از ساعت 7 شب براي مهمانان سرو مي‌كند و به اين ترتيب مهماني شام خيلي زود تمام شده و مهمانان منزل ميزبان را ترك مي‌كنند.
جالب است بدانيد كه در پايان مهماني هر يك از افراد براي تشكر از ميزبان، قبل از ترك مهماني با يك سخنراني كوتاه و دوستانه از زحمات ميزبان تشكر و قدرداني مي‌كنند.
اداب اجتماعي مهمانداري در انگليس
پايبندي انگليسي‌ها به اصول اخلاقي و سنت‌ها و آداب و رسوم اجتماعي در همه كشورهاي دنيا زبانزد است. اگرچه مهماني‌رفتن يا دعوت از مهمان در بين انگليسي‌ها چندان مرسوم نيست، اما آنها از جمله افرادي هستند كه رفتن به مهماني يا دعوت از مهمانان را مستلزم رعايت بسياري از آداب اجتماعي حاكم بر جامعه انگليس مي‌دانند.
انگليسي‌ها هيچ گاه بدون اطلاع ميزبان در مهماني‌ها شركت نمي‌كنند و تلفن زدن به ميزبان قبل از رفتن به مهماني را شرط ادب و احترام به ميزبان مي‌دانند. در اين كشور معمولا افراد به مهماني شام دعوت ميشوند و آنها نيز هديه كوچكي را براي ميزبان به همراه خود مي‌آورند.
مصري ها يكي از تجملاتي‌ترين ميزبانان
دنيا هستند. آنان در اغلب اتفاقات مهم زندگي خود و حتي تعطيلات ملي رسمي دور هم جشن مي گيرند
در انگليس هر ميزبان براي دعوت از افراد براي حضور در مهماني‌هاي رسمي بايد 2 هفته قبل از مهماني، تاريخ برگزاري مهماني را به آنها اطلاع دهد كه اين دعوت مي‌تواند از طريق يك تماس تلفني، ارسال نامه الكترونيكي (ايميل) يا پيام كوتاه باشد كه البته براي رعايت ادب و احترام به مهمان، بهتر است دعوت از طريق تماس تلفني انجام شود، اما اگر ميزبان قصد داشته باشد مهماناني را براي يك مهماني رسمي دعوت كند، بايد يك يا 2 ماه قبل از برگزاري مهماني با ارسال كارت دعوت مهمانان را از تاريخ دقيق برگزاري اين مهماني مطلع سازد. علي‌رغم اين كه قبل از دهه 1960 مرسوم بود كه از مهمانان با غذاهاي سنتي اين كشور ـ كه اغلب از گوشت گوساله تهيه مي‌شود ـ پذيرايي شود اما شيوه غذايي مردم انگليس در اين سال‌ها دستخوش تحولات بسيار زيادي شده و انگليسي‌ها اين روزها علاقه زيادي به خوردن غذاهاي اروپايي و آمريكايي پيدا كرده‌اند تا جايي كه خوردن اين نوع غذاها در مهماني‌هاي رسمي و غيررسمي جايگزين غذاهاي سنتي شده است.
مالزيايي ها مهماني نمي دهند
در كشور مالزي نيز مانند كشور ما ديد و بازديد از اقوام و بزرگ‌ترهاي خانواده از اهميت زيادي برخوردار است. در اين كشور به مانند بسياري از كشورها فرزندان خانواده‌ها در روزهاي تعطيل به ديدن پدر و مادرهايشان مي‌روند.
در اين كشور مهماني‌رفتن و مهمان دعوت‌كردن چندان مرسوم نيست و اغلب آنها در خارج از خانه دور هم جمع شده و ساعاتي را در كنار هم مي‌گذرانند. جالب است بدانيد كه در كشور عربستان پذيرايي از مهمان آداب و رسوم خاصي دارد و معمولا بلافاصله پس از ورود مهمانان با يك وعده غذاي مخصوص ـ كه معمولا از گوشت بره يا شتر تهيه شده است ـ از مهمانان پذيرايي مي‌شود. در اين كشور زمان زيادي از ديد و بازديدهاي خانوادگي به پذيرايي از مهمانان با غذاهاي متنوع اختصاص پيدا مي‌كند. اغلب افراد براي ناهار به مهماني دعوت ميشوند و معمولا از آقايان در محلي جداگانه و قبل از خانم‌ها پذيرايي مي‌شود.
ميزبان معمولا از چندين روز قبل از مهماني همه‌چيز را براي مهمانان خود آماده مي‌كند تا بتواند به بهترين نحو ممكن از آنها پذيرايي كند. اگرچه پايبندي به اين سنت امروزه در كشور عربستان كمتر مرسوم است اما در گذشته رسم بر اين بود كه يك روز قبل از برگزاري مهماني گوسفند يا شتري را براي مهمانان قرباني مي‌كردند و غذاي آنها را از همين گوشت قرباني تهيه مي‌كردند.علي‌رغم اين‌كه فرهنگ اجتماعي هر كشور متاثر از تاريخ آن كشور بوده وجود و تفاوت در آداب و رسوم حاكم بر هر جامعه امري اجتناب‌ناپذير است كه بيش از هرچيز مي‌تواند نشان‌دهنده تار و پود تشكيل‌دهنده ساختار هر جامعه باشد، آنچه مسلم است اين كه نياز به احساس وابستگي بين افراد، علاقه به همديگر، لزوم مشاركت آنها در زندگي و همچنين كمك به همديگر براي ادامه حركت در مسير زندگي از ويژگي‌هاي مشترك همه انسان‌ها در گوشه و كنار اين دنياي بزرگ محسوب مي‌شود كه اگر بسياري از سنت‌ها و آداب و رسومي را كه بيشتر جنبه ظاهري دارند كنار بگذاريم در نهايت جامعه‌اي خواهيم داشت كه در آن همه انسان‌ها بدون داشتن تفاوت‌هاي محسوس براي رسيدن به يك هدف مشترك در زندگي در تلاش خواهند بود.
فرانک فراهاني‌جم/ جام جم