مفسر قرآن کریم با بیان اینکه هر کسی در برابر حق بایستد به هلاکت دچار میشود، اظهار کرد: امیرالمؤمنین(ع) در کلامی میفرماید «مَنْ أَبْدَى صَفْحَتَهُ لِلْحَقِّ، هَلَکَ» [هر كه در برابر حق بايستد هلاك شود]؛ زیرا حق، شکستبردار نیست و هر مخالفتی با آن چیزی جز حسرت و سقوط به دنبال ندارد.
آیت الله جوادی آملیبه گزارش ایکنا، آیتالله العظمی جوادی آملی، مفسر قرآن و نهج البلاغه، ۱۲ آذرماه در جلسه هفتگی درس اخلاق در مسجد اعظم قم در ادامه شرح نهجالبلاغه و در تفسیر کلمات قصار امیرالمؤمنین(ع) (۱۸۶ تا ۱۸۹) به تبیین آموزههای توحیدی، معادی و تربیتی این کلمات نورانی پرداخت.
آیتالله العظمی جوادی آملی بیان کرد: سخنان کوتاه امیرالمؤمنین(ع) گاهی مستقل بیان شده و گاهی هم به عنوان نامه و خطبه آمده است، این کلمات کوتاه و تک نگارهها هم، یا ناظر به تفسیر آیات قرآن است یا در امتداد بیانات نورانی پیامبر اکرم(ص) قرار دارد و هر یک، دریچهای تازه از حکمت الهی میگشاید.
ایشان با اشاره به اینکه خداوند آیات خود را هم در عالم تکوین و هم در عالم تشریع به انسان نشان میدهد، آیه شریفه «سَنُرِيهِمْ آيَاتِنَا فِي الْآفَاقِ وَفِي أَنْفُسِهِمْ حَتَّىٰ يَتَبَيَّنَ لَهُمْ أَنَّهُ الْحَقُّ» را یادآور شد و تأکید کرد: آیات الهی در همه مراتب هستی، انسان را به حقیقت رهنمون میسازد.
این مفسر قرآن در توضیح رابطه خواب و مرگ، با استناد به آیه «اللَّهُ يَتَوَفَّى الْأَنْفُسَ حِينَ مَوْتِهَا وَالَّتِي لَمْ تَمُتْ فِي مَنَامِهَا»، بیان کرد: خواب، مرتبهای از «مرگ موقت» است و انسان هر شب حقیقت مرگ را بهگونهای شهود میکند؛ از اینرو معاد و بازگشت بهسوی خدا، امری دور از فهم انسانی نیست.
استاد حوزه علمیه با اشاره به مفهوم «پشیمانی» در قیامت، آیه «وَيَوْمَ يَعَضُّ الظَّالِمُ عَلَىٰ يَدَيْهِ» را تبیین کرد و گفت: همانگونه که انسانِ پشیمان در دنیا انگشت خود را به دندان میگزد، ظالمِ آغازگرِ ستم نیز در قیامت هر دو دست خود را از شدت حسرت خواهد گزید؛ و این همان حقیقتی است که امیرالمؤمنین(ع) در کلام قصار ۱۸۶ به آن اشاره فرمودند: «لِلظَّالِمِ الْبَادِئِ غَدًا بِكَفِّهِ عَضَّةٌ» [آغاز كننده ظلم و ستم، در قيامت انگشت به دندان مىگزد].
آیتالله العظمی جوادی آملی در ادامه به کلمه قصار ۱۸۷ «الرَّحِيلُ وَشِيكٌ» [کوچ کردن از دنیا نزدیک است]، اشاره و بیان کرد: رحلت انسان از دنیا نابودی نیست، بلکه انتقال از نشئهای به نشئه دیگر است؛ چنانکه در برزخ بیداری ضعیفتر و در قیامت بیداری محض خواهد بود.
ایشان تأکید کرد: آیات مرتبط با «یوم» و «یومئذ» در قرآن کریم، جز موارد معدود، همگی درباره قیامت است.
این مفسر قرآن در بخش دیگری از بیانات خود با بیان اینکه هر کسی در برابر حق بایستد به هلاکت دچار میشود، اظهار کرد: امیرالمؤمنین(ع) در کلام دیگری میفرماید «مَنْ أَبْدَى صَفْحَتَهُ لِلْحَقِّ، هَلَکَ» [هر كه در برابر حق بايستد هلاك شود]؛ زیرا حق، شکستبردار نیست و هر مخالفتی با آن چیزی جز حسرت و سقوط به دنبال ندارد، هر کس در برابر دین، در برابر حق، چهره نشان دهد، به هلاکت گرفتار میشود.
وی سپس به نقش صبر و دعا در رسیدن به مقصد الهی اشاره و تأکید کرد: طبق فرموده امیرالمؤمنین(ع) در کلمه ۱۸۹ نهج البلاغه «مَنْ لَمْ يُنْجِهِ الصَّبْرُ، أَهْلَكَهُ الْجَزَعُ» اگر صبر انسان را نجات ندهد، جزع و بیتابی هرگز مشکلش را حل نمیکند. هم صبر لازم است و هم تضرع و گریه که در روایات از آن با عنوان «سِلاحه الْبُکاء» یاد شده، و این گریه و ناله از سر اخلاص از ابزارهای حقیقی انسان در مبارزه با دشمن درونی و بیرونی هستند.
این مرجع تقلید با اشاره به اینکه انسان برای رسیدن به مقصد الهی دو ابزار اساسی در اختیار دارد، افزود: راه تحقق وظیفه دو چیز است: صبر و دعا. اینگونه نیست که اگر کسی صبر پیشه کرد، از مقصد بازبماند یا مسیر را اشتباه رفته باشد؛ خیر، صبر خود یکی از راههای قطعی رسیدن است؛ هر امری زمان و اقتضای خود را دارد و تحقق آن به اندازه و تقدیری است که خداوند برایش قرار داده است.
وی تأکید کرد: انسان همواره مصلحت واقعی خود را نمیشناسد؛ گاهی مصلحت او در آن است که حادثهای زودتر به او نرسد و با تأخیر به او برسد؛ صبر راهی است که انسان را قطعاً به مقصد میرساند. اگر صبر ما را به مقصد نمیرساند، هرگز چنین فرمانی صادر نمیشد.
وی اظهار کرد: گریه از سر اخلاص و تضرع، قلب انسان را رقیق میکند و به او قدرت مقابله با دشمنان درونی میبخشد؛ ما در نبرد با شیطان، نفس امّاره سلاحی جز بکاء و تضرّع نداریم؛ زیرا او از هر جهت مجهز است، اما انسان تنها با سلاح گریه و ناله صادقانه میتواند بر دشمن درونی پیروز شود.
آیتالله العظمی جوادی آملی در بخش پایانی، با اشاره به دعای امام سجاد(ع) و دیگر ادعیه نورانی اهل بیت(ع) بیان کرد: عزت حقیقی تنها نزد خداوند است و هر کس خود را در پیشگاه الهی «هیچ» ببیند، خداوند همه چیز را به او عطا خواهد کرد؛ چنانکه قرآن کریم میفرماید: «وَلِلَّهِ الْعِزَّةُ جَمِیعًا».