مدتي است كه استفاده از سيستم‌هاي هوشمند مسيرياب در بسياري از كشورهاي پيشرفته دنيا مورد توجه قرار گرفته است.
بدون ترديد اگر روند رشد توسعه فناوري‌هاي نوين ديجيتالي را در ابعاد مختلف زندگي انسان‌ها مورد بررسي قرار دهيم، متوجه خواهيم شد كه رشد فناوري‌هاي نوين مبتني بر سيستم‌هاي شبكه‌هاي ديجيتالي و تاثيرگذاري آن بر جنبه‌هاي مختلف زندگي انسان‌ها موضوعي است كه به عنوان يك ضرورت جدي در زندگي مبدل شده است.
نتايج به دست آمده از تحقيقات انجام شده درباره كارآيي سيستم‌هاي رهيابي هوشمند حاكي از آن است كه استفاده از اين سيستم در شهرهاي بزرگ كه ساكنان آنها در ساعات پرتردد در طول شبانه‌روز با بار ترافيكي قابل توجهي روبه‌رو هستند نه تنها مي‌تواند در زمان و ميزان مصرف سوخت خودروها تاثيرگذار باشد بلكه با راهنمايي رانندگان براي انتخاب مناسب‌ترين مسير براي رسيدن به مقصد مورد نظر مي‌تواند در كاهش بار ترافيكي اين شهرهاي شلوغ و پررفت‌وآمد نيز نقش بسيار مهمي داشته باشد. بر اين اساس مي‌توان گفت كاربرد اين سيستم در حمل و نقل منجر به كاهش زمان صرف شده در ترافيك خواهد شد. اين در حالي است كه رانندگي در مكان‌هاي ناشناخته نيز اغلب با مشكلات و موانع بسيار زيادي همراه است و به همين علت استفاده از سيستم‌هاي مكان‌ياب مي‌تواند بيش از پيش مورد توجه قرار گيرد.
علاوه بر اين از آنجا كه استفاده از سيستم‌هاي هوشمند مسيرياب به عنوان يك وسيله همراه مانند نقشه امكان‌پذير است، پيش‌بيني مي‌شود كه در آينده‌اي نه چندان دور اين سيستم‌ها جايگزين نقشه‌هاي چاپي و كاغذي شده و به اين ترتيب هر فردي براي اطمينان از يافتن مقصد مورد نظر يك سيستم مسيرياب هوشمند به عنوان يك وسيله ضروري هميشه به همراه خود داشته باشد. اگر به خاطر داشته باشيد در گذشته جنگجويان اسكانديناوي از حركت ستارگان و ارتفاع خورشيد در آسمان به عنوان نشانه‌ها و علائمي براي يافتن مقصد مورد نظر خود در اقيانوس‌ها استفاده مي‌كردند تا اين‌كه به تدريج استفاده از نقشه‌هاي چاپي جايگزين اين روش شد و بالاخره در دنياي امروز و به كمك امكاناتي كه ارمغاني از دنياي فناوري محسوب مي‌شوند مي‌توانيم به آساني و تنها با تعيين نقاط مبدا و مقصد در فاصله زماني بسيار كوتاهي مسير رسيدن به مقصد را به كمك سيستم‌هاي مسيرياب هوشمند بيابيم.
از GPSها تا مسيرياب‌هاي هوشمند
علي‌رغم اين‌كه بسياري از پرندگان و حيوانات مي‌توانند به طور غريزي مسير حركت خود را بيابند، انسان‌ها از چنين توانايي برخوردار نبوده و همواره در تلاش براي يافتن راهي بوده‌اند كه بتوانند بر اساس آن مسير حركت خود را بيابند. از گذشته‌هاي دور انسان‌ها هميشه از يك روش قابل اطمينان براي پيدا كردن موقعيت خود و راهنمايي آنها به يك مقصد مشخص و بازگشت به مبدا استفاده مي‌كردند تا جايي كه حتي انسان‌هاي غارنشين از علامت‌گذاري مسير حركت خود به وسيله اجسام مختلف به عنوان روشي براي بازگشت مطمئن به خانه استفاده مي‌كردند و يا اين‌كه از وقتي انسان براي نخستين بار مسافرت با كشتي را تجربه كرد مسيرهاي حركت كشتي‌ها در امتداد رودخانه‌ها و يا به موازات ساحل درياها و اقيانوس‌ها انجام و تعيين مي‌شد تا مسافران كشتي بتوانند به آساني مسير حركت خود را پيدا كنند. جالب است بدانيد كه كلمه Navigation به معني هدايت و ناوبري نيز در اصل به معني پيدا كردن مسير حركت در درياها و اقيانوس‌هاست و پس از اين‌كه انسان‌ها سفر در خشكي و همچنين سفر به فضا را براي نخستين بار تجربه كردند به عنوان روش مسيريابي در هوا، خشكي‌ها، درياها و اقيانوس‌ها به كار گرفته شد. در آن زمان مسيريابي بر اساس تعيين موقعيت اجرام سماوي و قطب‌نماهاي مغناطيسي انجام مي‌شد تا اين‌كه به تدريج از سيستم‌هاي مسيرياب پيشرفته كه بر اساس عملكرد سيستم‌هاي موقعيت‌يابي جهاني يا همان GPSها عمل مي‌كنند، استفاده شد. سيستم موقعيت‌ياب جهاني يا همان GPS يك سيستم رهيابي ماهواره‌اي است كه به عنوان يكي از دقيق‌ترين سيستم‌ها براي تعيين موقعيت شناخته شده است. اين سيستم رهيابي ماهواره‌اي نخستين بار در سال 1978 يعني حدود 32 سال پيش به سفارش وزارت دفاع ايالات متحده آمريكا در مدار زمين قرار گرفت و علي‌رغم اين كه ابتدا تنها كاربرد آن در زمينه‌هاي نظامي مطرح شده بود اما از سال 1980 تصميم گرفته شد از آن به عنوان يك سيستم رهيابي عمومي نيز استفاده شود تا اين كه در سال 1994 ميلادي شبكه‌اي متشكل از 24 ماهواره براي ايجاد يك سيستم موقعيت‌ياب جهاني در نظر گرفته شد و به‌تدريج تعداد اين ماهواره‌ها از 24 به 28 ماهواره افزايش يافت. نه‌تنها استفاده از اين سيستم رايگان است بلكه در شرايط آب و هوايي و در هر نقطه از اين كره خاكي مي‌توان از خدمات آن استفاده كرد.
اتومبيل خود را به مسيرياب هوشمند بسپاريد
سيستم‌هاي مسيرياب هدايت‌كننده‌هايي هستند كه براساس نقطه‌يابي جهاني عمل مي‌كنند و به همين علت مي‌توان آنها را از بهترين سيستم‌ها در تعيين موقعيت به شمار آورد. تراشه طراحي شده براي يك سيستم مسيرياب هوشمند در حقيقت شبيه گيرنده راديويي عمل مي‌كند كه همزمان علائمي را از ماهواره‌هاي در نظر گرفته شده براي سيستم موقعيت‌ياب جهاني دريافت مي‌كند و سپس از اين اطلاعات براي تخمين سرعت و موقعيت و زمان متحرك استفاده مي‌كند.
مسيرياب‌ها، هدايت‌كننده‌هايي هستند كه براساس نقطه‌يابي جهاني عمل مي‌كنند و به همين علت مي‌توان آنها را از بهترين سيستم‌ها در تعيين موقعيت به شمار آورد
مسيرياب‌هايي كه در گذشته از آنها استفاده مي‌شد اطلاعات را به صورت يك نقطه براي نمايشگرLCD مسيرياب نمايش مي‌دادند و به اين ترتيب فرد كاربر به راحتي مي‌توانست موقعيت خود، نقطه مقصد و مسير حركت را روي صفحه مشاهده كند علاوه بر اين فرد كاربر مي‌تواند با استفاده از اين مسيرياب در مواقع ضروري راه خود را به سرعت پيدا كرده و از سرگرداني در مسيرهاي ناشناخته نجات يابد. اما در نسل جديد مسيرياب‌ها از فناوري‌هاي پيشرفته براي طراحي و ساخت مسيرياب‌ها استفاده مي‌شود كه مي‌تواند نقش بسيار مهمي در افزايش قدرت و دقت رهيابي آنها باشد. سيستم‌هاي مسيريابي كه در خودروها از آنها استفاده مي‌شود نيز نوع خاصي از سيستم‌هاي رهيابي هستند كه مي‌توانند براساس اطلاعات ثبت‌شده در حافظه داخلي خود فردي را كه با اتومبيل از مكاني به مكان ديگر حركت مي‌كند از بهترين مسير به مقصد مورد نظر راهنمايي كنند.
هر فرد با توجه به نيازهاي شخصي خود يا براساس اطلاعات موجود درباره عملكرد اين سيستم‌ها مي‌تواند از يكي از انواع مختلف سيستم‌هاي مسيرياب هوشمند در اتومبيل خود استفاده كند و برخي از انواع مسيرياب‌هاي خودرو اين قابليت را دارند كه مي‌توانند به 2 شكل مختلف صوتي يا تصويري فردي را كه در حال رانندگي از مبدا مشخصي به طرف مقصد معيني حركت مي‌كند، راهنمايي كنند. استفاده از يك مسيرياب مبتني بر سيستم GPS بسيار ساده است. اگرچه بايد پذيرفت كه طراحي چنين سيستمي مستلزم انجام محاسبات و اندازه‌گيري‌هاي بسيار دقيق و پيچيده است. براي استفاده از اين سيستم مي‌توانيد فهرستي از مكان‌هاي مورد نظر در يك مسير را يادداشت كنيد تا سيستم بر اساس اين اطلاعات مسير مشخصي را به شما پيشنهاد كند.
فراتر از يك مسيرياب هوشمند
به طور كلي استفاده از مسيرياب‌ها در هر نقطه‌اي از سطح زمين امكان‌پذير خواهد بود و تنها در مكان‌هايي كه دسترسي به امواج ارسال شده از طريق سيستم‌هاي ماهواره‌اي امكان‌پذير نباشد، استفاده از اين سيستم با محدوديت‌ها و موانعي مواجه خواهد شد و به اين ترتيب هركس در هر نقطه‌اي از زمين كه مي‌خواهد بداند در چه موقعيتي قرار دارد، در چه جهتي در حال حركت است و با اين سرعت حركت در چه مدت زماني به مقصد مورد نظر مي‌رسد، مي‌تواند از يك سيستم مسيرياب استفاده كند. در كشورهاي توسعه‌يافته و پيشرفته استفاده از سيستم‌هاي هوشمند مسيريابي براي كمك به راهبري و هدايت خودروها، كشتي‌ها و ديگر وسايل نقليه عموميت يافته است و امروزه كمتر كسي است كه در اين كشورها از نقشه‌هاي چاپي كاغذي استفاده كند؛ هرقدر نقشه‌اي كه به عنوان منبع اطلاعاتي در حافظه سيستم به ثبت رسيده و بارگذاري شده است، دقيق‌تر باشد اين سيستم مي‌تواند خدمات بهتر و بيشتري را در اختيار كاربر قرار دهد. كنترل حركات صفحات زمين ساختي، كنترل جابه‌جايي مسيرها و ساختمان‌هاي مرتفع، پيش‌بيني وضعيت آب و هوا و شرايط جوي، مين‌يابي، كنترل ماهواره‌هاي سنجش از راه دور و همچنين كنترل امور مربوط به حمل‌ونقل و ترافيك از مهم‌ترين كاربردهاي سيستم‌هاي هوشمند مسيريابي هستند.
از آنجا كه امروزه در مقايسه با گذشته به موازات كاهش قابل توجه سيستم‌هاي مسيرياب، امكانات ارائه شده توسط اين سيستم‌ها به ميزان قابل توجهي افزايش يافته است.
فرانك فراهاني جم/ جام جم