از مزارع عمودي تا موزه‌هاي شناور سبز
در دنياي امروز با توجه به دسترسي به منابع محدود انرژي‌هاي فسيلي و افزايش ميزان مصرف انرژي در مقايسه با گذشته در اختيار داشتن منابع جديد انرژي از اهميت بسيار زيادي برخوردار است.
اين در حالي است كه علاوه بر اين ضرورت كاهش آلودگي‌هاي زيست‌محيطي و همچنين كاهش آلودگي هوا نيز موجب شده است تا استفاده از انرژي‌هاي سبز يا دوستدار محيط زيست مانند انرژي باد، انرژي خورشيدي، هيدروژني و ديگر منابع تجديدپذير انرژي كه كمترين آلودگي‌هاي زيست‌محيطي را به همراه داشته باشند بيش از پيش مورد توجه قرار گيرد. انرژي‌هاي خورشيدي، بادي، آبي، زيست توده يا Biomass و همچنين انرژي زمين گرمايي از مهم‌ترين منابع انرژي‌هاي سبز هستند. جالب است بدانيد كه به ازاي هر كيلو وات ساعت برق توليد شده از انرژي‌هاي تجديدپذير به جاي زغال‌سنگ، انتشار دي‌اكسيد كربن حدود يك كيلوگرم كاهش خواهد يافت كه رقم قابل‌توجهي است. بررسي‌هاي انجام شده حاكي از آن است كه توليد، تبديل و مصرف انرژي توسط انسان‌ها يكي از مهم‌ترين و در حقيقت بزرگ‌ترين عامل افزايش آلودگي‌هاي زيست‌محيطي است و اين در حالي است كه در دنياي امروز نه‌تنها نمي‌توانيم مصرف انرژي را در سطح ثابتي حفظ كنيم بلكه پيش‌بيني مي‌شود در سال‌هاي آينده به دليل افزايش جمعيت و نفوذ فناوري در ابعاد مختلف زندگي انسان‌ها، مصرف انرژي در مقايسه با گذشته به ميزان قابل‌توجهي افزايش يابد.
احداث سازه‌هاي دوستدار محيط زيست
بي‌شك سازه‌هاي سبز يكي از جالب توجه‌ترين مفاهيم فناوري‌هاي نوين هستند كه پس از مطرح شدن جايگزيني منابع تجديدپذير فاقد آلايندگي‌هاي زيست‌محيطي و معرفي فناوري‌هاي مبتني بر منابع انرژي دوستدار محيط زيست با سرعت قابل توجهي در حال گسترش هستند. تغييرات ايجاد شده در سبك زندگي شهرنشيني درمقايسه با گذشته زمينه مناسبي را براي طراحي و ساخت سازه‌هاي سبز به وجود آورده است كه اين روزها نه‌تنها سر به فلك كشيده‌اند بلكه ردپايي از آنها را در اعماق آب‌ها نيز مي‌توان يافت اگرچه طراحي و ساخت چنين سازه‌هايي بسيار پرهزينه است، اما از آنجايي كه در اين سازه‌ها، سرانه مصرف انرژي به ميزان قابل توجهي كاهش مي‌يابد در بلندمدت شاهد بازگشت سرمايه‌گذاري‌هاي زيربنايي خواهيم بود و اين در حالي است كه رعايت استانداردهاي زيست‌محيطي در اين سازه‌ها ميتواند گام موثري در راستاي كاهش آلودگي‌هاي زيست‌محيطي باشد. اگر بتوانيم ساخت سازه‌هاي دوستدار محيط زيست را بيش از پيش مورد توجه قرار دهيم مي‌توان اميدوار بود كه به راهكار موثري براي نجات زمين در دهه آينده دست خواهيم يافت.
استفاده از توربين‌هاي بادي يا صفحات خورشيدي براي استفاده هرچه بيشتر از انرژي‌هاي سبز و دوستدار محيط زيست تنها راه براي زندگي در دنياي عادي از معضل مرگبار آلودگي هواست كه همه ساله تعداد زيادي از ساكنان اين كره خاكي را به كام مرگ مي‌كشاند. وقتي سال گذشته خبري مبني بر ساخت يك مزرعه عمودي 128 طبقه در شهر نيويورك اعلام شد پيش‌بيني مي‌شد كه در آينده‌اي نه‌چندان دور شاهد رونمايي از سازه‌هاي جديد دوستدار محيط زيست باشيم كه اگرچه همانند برج‌هاي مسكوني دوستدار محيط زيست احداث شده در نقاط مختلف دنيا همچون برج چرخان دبي از مفاهيم فناوري‌هاي سبز بهره‌مند هستند اما اين‌بار كاربرد متفاوتي براي آنها در نظر گرفته شده است كه وجه تمايز آنها با ديگر سازه‌هاي سبز است. وينسنت كالبات (vincent callebavt) طراح و معمار بلژيكي است كه سال گذشته با طراحي و ساخت اين مزرعه عمودي 128 طبقه به ارتفاع 600 متر كه انرژي مورد نياز آن از منابع انرژي خورشيدي و بادي تامين مي‌شود، سر و صداي زيادي را در حوزه فناوري‌هاي سبز به راه انداخت. شايد عجيب باشد كه اين مزرعه عمودي كه ساختماني به شكل بال‌هاي سنجاقك است در منهتن نيويورك كه به محله آسمانخراش‌ها معروف است و در ميان انبوهي از ساختمان‌هاي آهني، بتني و شيشه‌اي سر به فلك كشيده باشد. اين مزرعه عمودي كه مجموعه‌اي از صفحات خورشيدي روي پشت بام آن قرار گرفته و هر طبقه آن به شكل يك مزرعه مسقف است ميتواند بيشترين ميزان انرژي خورشيدي را براي پرورش محصولات كشاورزي و دامداري تامين كند و در حقيقت نسل جديدي از مزارع كشاورزي است كه با توجه به افزايش جمعيت دنيا ميتواند پاسخگوي نيازهاي انسان‌ها در سطح اين كره خاكي باشد. همچنين اين مزارع علاوه بر حذف نياز به حمل و نقل فرآورده‌هاي كشاورزي و مواد غذايي از محل توليد به محل مصرف مي‌توانند نقش بسيار مهمي در كاهش آلودگي‌هاي زيست‌محيطي داشته باشند. علاوه بر اين، در اين مزارع فرآورده‌هاي غذايي در محلي پرورش داده مي‌شوند كه از قرار گرفتن در معرض مواد شيميايي محفوظ خواهند بود و بنابراين مي‌توان آنها را به نوعي محصولات طبيعي يا ارگانيك به شمار آورد. انرژي لازم براي كشت انواع محصولات كشاورزي نيز از انرژي ذخيره شده در صفحات خورشيدي و همچنين انرژي حاصل از سوختن پسماندهاي كشاورزي تامين خواهد شد. اين مزارع كه براي رشد انواع ميوه‌جات، سبزيجات و حبوبات مناسب هستند مجهز به سيستم‌هاي حرارتي و كنترل فشار بوده و مي‌توانند از منابع آبي مانند بارندگي‌ها كه به هدر مي‌رود به عنوان يك منبع مناسب استفاده كرده و كربن موجود در محيط را به عنوان سوخت دستگاه‌ها و سيستم‌هاي روشنايي اين سازه مورد استفاده قرار دهند تا به اين ترتيب نمونه‌اي از يك سازه كربن صفر باشند.
فيساليا، سبزترين كشتي دنيا
پس از موفقيت در اجراي طرح مزرعه عمودي شهر نيويورك، اين محقق بلژيكي تصميم گرفت با هدف جلب توجه ساكنان اين كره خاكي به اهميت زيستگاه‌هاي آبي در سطح زمين، نسل جديدي از سازه‌هاي دوستدار محيط زيست را طراحي كند كه اين‌بار بتوانند به اعماق آب‌ها نفوذ كنند. كشتي فيساليا كه به عنوان سبزترين كشتي دنيا و توسط اين طراح بلژيكي ساخته شده است ميتواند به عنوان يك سازه دوستدار محيط زيست نقش بسيار مهمي در كاهش آلودگي آب و هوا داشته باشد.
اين كشتي از نظر شكل ظاهري به گونه‌اي طراحي شده است كه نيمي از آن به شكل يك ساختمان و نيم ديگر آن به شكل كشتي است. اين كشتي عظيم‌الجثه كه از جنس آلومينيوم ساخته شده است همزمان با حركت در مسير رودهاي اروپا، با تصفيه آب‌هاي آلوده آن را به آب آشاميدني تبديل مي‌كند و در اين فرآيند بيش از انرژي مصرفي مورد نياز خود، انرژي توليد مي‌كند. در حقيقت اين سازه دوستدار محيط زيست يك باغ شناور است كه نه‌تنها ميتواند انرژي مورد نياز خود را تامين كند بلكه ميتواند مقادير قابل توجهي از انرژي تامين شده را نيز در خود خيره كند. اين سازه از جمله سازه‌هايي است كه به آن يك سازه كربني صفر گفته مي‌شود. به عبارت ديگر در اين كشتي ميزان كربن آزاد شده با ميزان كربني كه آن را در جاي ديگر به دام مي‌اندازد برابر است. همچنين فيساليا ميتواند در مسير حركت خود، آب مورد نياز مسافران را تصفيه كرده و مواد غذايي مورد نياز آنها را نيز تامين كند. جالب است بدانيد كه اين كشتي كه نماي ظاهري آن شبيه به يك ماهي است براساس نام يك گونه از ستاره‌هاي دريايي، به اين اسم نامگذاري شده است. روي لايه نقره‌اي رنگ سطح خارجي بدنه اين كشتي، پوششي از جنس اكسيد تيتانيوم وجود دارد كه ميتواند پرتوهاي ماوراي بنفش حاصل از تابش نور خورشيد را به خود جذب كرده و به اين ترتيب نقش قابل توجهي در كاهش آلودگي هوا داشته باشد. از سوي ديگر وجود چنين پوششي روي بدنه كشتي زمينه مناسبي براي انجام گروهي از واكنش‌هاي شيميايي ايجاد مي‌كند كه ميتواند راهكاري براي از بين بردن سموم ارگانيك و غيرارگانيك باشد. در قسمت زير كشتي توربين‌هايي طراحي شده است كه حركت آب را به انرژي الكتريكي تبديل مي‌كند همچنين صفحات خورشيدي نصب شده روي سقف كشتي نيز ميتواند انرژي حاصل از تابش نور خورشيد را به انرژي الكتريسيته تبديل كند كه در اين صورت مي‌توان گفت تنها منابع تامين انرژي در اين كشتي انرژي‌هاي آبي و خورشيدي هستند كه از منابع پاك و تجديدپذير انرژي محسوب مي‌شوند. گلخانه طراحي شده در قسمت‌هايي از سقف كشتي نيز ميتواند آب را در مسير حركت خود از هر گونه آلودگي ناشي از مواد روغني و ديگر مواد شيميايي آلاينده پاك كند و به اين ترتيب مي‌توان گفت كه سقف كشتي علاوه بر به دام انداختن انرژي خورشيدي ميتواند نقش بسيار مهمي در تصفيه آب رودها و رودخانه‌ها در مسير حركت كشتي داشته باشد. اگرچه ممكن است به نظر برسد كه جايگزيني اين كشتي‌ها به جاي كشتي‌هاي مسافربري كنوني ميتواند گام مهمي در توسعه فناوري‌هاي سبز باشد، اما بايد پذيرفت كه براي رسيدن به اين مرحله مسيري طولاني در پيش رو داريم و به عبارت ديگر در حال حاضر اين كشتي تنها براي حركت در مسير رودها و درياها و به منظور تامين انرژي يا تصفيه آب‌ها طراحي نشده است بلكه در حقيقت دانشمنداني باشند كه درباره اكوسيستم‌ها و زيستگاه‌هاي آبي مطالعه و تحقيق مي‌كنند. به عبارت ديگر دانشمندان و محققاني كه از فيساليا ديدن مي‌كنند مي‌توانند با تحقيق در آزمايشگا‌ه‌هاي بزرگ اين كشتي اطلاعات بسيار زيادي را درباره چگونگي پرورش گياهان در آن و نقش اين كشتي در تامين انرژي و حذف آلودگي‌هاي زيست‌محيطي به دست آورند و اين در حالي است كه بازديدكنندگان و گردشگران همزمان مي‌توانند از نمايشگاه‌هاي مستقر در اين كشتي ديدن كرده يا در اقامتگاه‌هاي زير‌آبي آن استراحت كنند. اگرچه اين طراح بلژيكي بر اين باور است كه فيساليا يكي از برترين نوآوري‌ها در زمينه گسترش سازه‌هاي دوستدار محيط زيست در سطح دنياست، اما متاسفانه در حال حاضر هيچ برنامه‌اي براي توليد انبوه اين نوع كشتي در نظر گرفته نشده است. طراح اين موزه شناور پس از كنفرانسي كه در سال گذشته در سازمان ملل متحد و به منظور مقابله با پيامدهاي ناشي از تغييرات آب و هوايي و ارائه راهكارهايي به منظور كاهش بحران ناشي از پديده گرمايش جهاني برگزار شد تصميم گرفت با هدف جلب توجه مسوولان نسبت به زيستگاه‌هاي آبي اين كشتي را طراحي كند، اما آيا براستي مي‌توان گفت كه نمي‌توانيم در آينده شاهد گسترش افق‌هاي فناوري‌هاي دوستدار محيط زيست در محدوده‌هاي زندگي شهري باشيم؟
فرانك فراهاني‌جم / جام جم