مجموعه مقالات «مباحثی از مالکیت فکری» به کوشش حسینعلی بای، محقق ارزشمند گروه فقه و حقوق پژوهشکده نظام های اسلامی پژوهشگاه منتشر شد.
مجموعه حاضر نتیجه تلاش علمی محققان دكتر محمود حكمت‌نیا، دكتر محمد حبیبی مجنده، دكتر محمود صادقی، دكتر عبدالحسین شیروی، حمیدرضا اصلانی، محسن صادقی، موحدی ساوجی، محمدعلی میرزایی، یوسف خلج، علی طهماسبی و مریم شیخی در گروه فقه و حقوق پژوهشكده نظام‌های اسلامی است، به موضوعات مختلفی در حوزه مالكیت فكری می‌پردازد و با كوشش حسینعلی بای گردآوری و تنظیم شده است.
امروزه پیشرفت صنعت چاپ و تكثیر، منافع مادی پدیدآورندگان را با خطر جدی مواجه ساخته است؛ لذا حمایت از آنها در سایه طراحی نظام مالكیت فكری، امری ضروری و غیرقابل تردید است كه نوعی همگرایی بین‌المللی نیز نسبت به آن بوجود آمده است. در عین حال، با توجه به اینكه دستیابی به قواعد و مقررات مالكیت فكری و روابط بین آنها در هر نظام حقوقی تحت تأثیر مبانی نظری مالكیت فكری در آن نظام است، لذا برخی تفاوت‌ها بین نظام‌های حقوقی مالكیت فكری به چشم می‌خورد.
در این مجموعه، موضوعات مختلفی از بحث مالكیت فكری شامل جایگاه مبانی نظری در فهم و ترسیم نظام مالكیت فكری، حقوق اخلاقی مالكیت فكری و مبانی اعتبار آن، تنوع نظریه‌های مالكیت فكری، حقوق مرتبط با حق مؤلف، مدیریت جمعی حق مؤلف و حقوق مرتبط، حمایت از حق اختراع در حقوق ایران و چالش‌های حقوقی، الحاق به موافقت‌نامه تریپس، حمایت از مالكیت ادبی و هنری و حقوق مرتبط در محیط مجازی، حمایت از حقوق پدیدآورنده پایگاه داده، نام‌های دامنه از منظر حقوق مالكیت فكری، حمایت از نشان‌های تجاری در شبكه‌های اطلاع‌رسانی رایانه‌ای و راهكارهای كیفری مقابله با نقض حقوق مالكیت صنعتی با لحاظ حقوق تطبیقی مورد بررسی قرار گرفته است.
در قسمتی از مقدمه نویسنده می خوانیم :
پیشرفت‌های چشمگیر قرون اخیر حاصل سرمایه‌گذاری‌های مادی و فكری فراوانی است كه به آسانی به دست نیامده است. لیكن این دستاورد فكری، دست‌كم در برخی حوزه‌ها تنها به مدد وجود نظام حمایتی، تضمین‌كننده منافع پدیدآوردنده و سرمایه‌گذاران شده است. بدون چنین نظام حمایتی، نتیجه سرمایه‌گذاری‌های فكری و مادی دیگران به آسانی، تقلید‌پذیر و قابل تكثیر و توزیع است.
نتیجه این وضعیت آن است كه دسترنج متفكران، تولیدكنندگان و خالقان آثار و... به كام تكثیر و تقلیدكنندگان باشد و همین امر به نوبة خود موجب می‌شود، انگیزه‌ها جهت تولید كمتر و كمتر گردد و در این آشفته‌بازار، از سیر صعودی اختراعات و ابتكارات كاسته شود؛ ازاین‌رو باید راهی جست تا خالق هر اثر، اندیشه، ابتكار و تولیدی، ضمن بهره‌برداری از منافع مادی و معنوی اثر خود، بتواند دستاوردهای خویش را در اختیار دیگران قرار دهد. عدم حمایت حقوقی و بلكه كیفری از پدیدآورندگان آثار، مخترعان و... می‌تواند با پیامدهای منفی فراوان خود، ابعاد علمی، اقتصادی، تجاری و فرهنگی، جریان شتا‌ب‌آور پیشرفت را در عصر فناوری اطلاعات، مختل سازد.
بنابراین ضرورت بود كه حقوق مالكیت فكری، كه رسالت پاسداشت از مالكیت‌های غیر قابل لمس را بر عهده دارد، پایه‌گذاری شد.
*در مقاله نخست كه تحت عنوان «جایگاه مبانی نظری در فهم و ترسیم نظام مالكیت فكری» و به قلم دكتر محمود حكمت‌نیاو موحدی ساوجی است، به چرایی مشروعیت مالكیت فكری پرداخته می‌شود و تأثیر مبنا را بر شكل‌گیری نظام مالكیت فكری و تقسیمات آن، حقوق مترتب بر پدیده فكری و شرایط حمایت از مالكیت فكری، مورد بررسی قرار می‌دهد.
*مقاله دوم، با عنوان «مروری بر حقوق اخلاقی مالكیت فكری و مبانی اعتبار آن»، به قلم دكتر محمود حكمت‌نیابه نگارش درآمده است. مؤلف به بیان مواردی از حقوق معنوی از قبیل حق افشای اثر، حق تمامیت اثر، حق عدول و حق استرداد پرداخته، مبانی اعتبار حقوق معنوی مالكیت فكری و گستره حقوق اخلاقی را حسب مبانی موجود، بررسی می‌كند.
*در مقاله سوم با عنوان «تنوع نظریه‌های مالكیت معنوی» دكتر محمد حبیبی مجنده، مؤلف مقالة مزبور، پس از اشاره به تنوع نظام‌های حقوقی مالكیت معنوی و تنوع موضوعاتِ ذیل عنوان مالكیت معنوی به بررسی سه نظریة عمده برای توجیه مالكیت معنوی فكری پرداخته و نتیجه می‌گیرد كه مالكیت معنوی، مفهومی بسیط نیست كه بتوان با نظریه‌ای فراگیر به تبیین آن پرداخت، بلكه مجموعه‌ای از نظریه‌ها، توجیه‌كننده نظم حقوقی مالكیت معنوی است.
*در مقاله «حقوق مرتبط با حق مؤلف» كه به قلم دكتر محمود صادقیو شیما پورمحمدی است؛ به موضوع لزوم حمایت از عرضه‌كنندگان آثار ادبی و هنری، همچون سازمان‌های پخش رادیو و تلویزیونی پرداخته می‌شود.
*در مقاله پنجم، «مدیریت جمعی حق مؤلف و حقوق مرتبط» دكتر عبدالحسین شیروی و محمدعلی میرزایی، به موضوع نظام مدیریت جمعی حق مؤلف و حقوق مرتبط می‌پردازند.
عنوان ششمین مقالة این مجموعه «درآمدی بر حمایت از حق اختراع در حقوق ایران و چالش‌های حقوقی الحاق به موافقتنامة تریپس» است. مؤلف مقاله دكتر حمیدرضا اصلانی، حمایت از حق اختراع در حقوق ایران را مورد بررسی قرار داده و آن را با موافقنامة تریپس كه پذیرش آن برای اعضای سازمان تجارت جهانی الزام‌آور است، مورد مقایسه قرار می‌دهد.
«مصادیق حقوق مالكیت فكری در صنعت ورزش» عنوان مقاله‌ای است از محمود حكمت‌نیا و امرالله خوشنویس. نویسندگان با تبیین این موضوع كه صنعت ورزش از جمله حوزه‌های جدیدی است كه حمایت از آن در قالب مالكیت فكری، اعم از مالكیت صنعتی و مالكیت ادبی و هنری در حال شكل‌گیری است، با شمارش مصادیقی چون نام، صدا، تصویر، امضا، شماره پیراهن، شعار بازی‌ها یا باشگاه‌ها و طرح لباس بازیكنان، ضمن طبقه‌بندی آنها، راهكارها و قالب‌های حمایتی مالكیت فكری را مورد بررسی قرار می‌دهند.
در مقالة «حمایت از مالكیت ادبی و هنری و حقوق مرتبط در محیط مجازی» كه به قلم دكتر محمود صادقیو یوسف خلج است، با عنایت به خطرهای فراوانی كه برای صاحبان آثار در حالت انتشار الكترونیكی، وجود دارد، به بررسی قوانین حمایتی موجود در این زمینه و لزوم وضع قوانین و مقررات متكامل‌تری پرداخته شده است.
در مقالة هشتم؛ «درآمدی بر حمایت از حقوق پدیدآورنده پایگاه داده» مؤلفان مقاله دكتر محمود صادقیو علی طهماسبی به بررسی جایگاه مبنای نظری حمایت و روش‌های حمایت از پایگاه داده كه در حیطة مالكیت ادبی و هنری قرار می‌گیرد، پرداخته‌اند و پس از آن مزایا و معایب هریك از این راه‌ها را مورد بحث و بررسی قرار داده‌اند.
در مقالة «بررسی نام‌های دامنه از منظر حقوق مالكیت فكری با نگاهی به حقوق ایران» تألیف دكتر محسن صادقی، به بیان كلیاتی در خصوص نام دامنه و آخرین تحولات حقوقی راجع به آن در سطح ملی و بین‌المللی نحوة تحصیل، حقوق مربوط به نام‌های دامنه و موارد نقض حق در مورد نام دامنه، پرداخته شده است.
در مقاله «حمایت از نشان‌های تجاری در شبكه‌های اطلاع‌رسانی رایانه‌ای» نوشته محمود صادقیو یوسفخلج، اهمیت تجارت الكترونیك و ضرورت تصویب قواعدی منسجم كه قادر باشد به كارگیری علائم تجاری و نام‌های دامنه در شبكه‌های رایانه‌ای را اداره نماید، مورد تأكید قرار گرفته است.
در مقاله بعدی این مجموعه، مریم شیخی در نوشته‌ای تحت عنوان «راهكارهای كیفری مقابله با نقض حقوق مالكیت صنعتی: با لحاظ حقوق تطبیقی» تبیین به حمایت‌های كیفری از مالكیت صنعتی در حقوق داخلی، بین‌الملل و برخی از كشورها پرداخته است.
«جرایم علیه مالكیت فكری در قوانین كیفری ایران و مقررات بین‌المللی» عنوان آخرین مقاله این مجموعه است كه به قلم محمدعلی حاجی‌ده‌آبادی و محمدمهدی عالمی طامه به تحریر در آمده است.
گفتنی است كتاب مجموعه مقالات «مباحثی از مالکیت فکری» به کوشش حسینعلی بای با قیمت ۲۳۰۰۰ تومان در اختیار مخاطبان قرار گرفته است.