علي‌رغم اين كه انتظار مي‌رفت ايجاد نسخه‌هاي الكترونيكي از كتاب‌هاي مختلف بتواند زندگي افراد علاقه‌مند به كتاب و كتابخواني را تحت تاثير خود قرار دهد، نظرسنجي‌هاي انجام شده در اين باره حاكي از آن است كه همچنان اين افراد كتابخواني به شيوه سنتي را به خواندن متن چاپي كتاب روي صفحه نمايشگر ترجيح مي‌دهند و دوست دارند ورق زدن صفحات كاغذي كتابي كه مي‌خوانند را احساس كنند.
همان طور كه مي‌دانيد امروزه فناوري‌هاي نوين توانسته‌اند به بسياري از نيازهاي ما انسان‌ها در زمينه‌هاي مختلف پاسخ گويند. يكي از اين فناوري‌هاي جديد در عرصه طراحي و ساخت گجت‌هاي كامپيوتري، كتابخوان‌هاي الكترونيكي هستند كه براساس نيازها و خواسته‌هاي افراد علاقه‌مند به كتابخواني طراحي شده‌اند و با وجود اين كه مدت زمان زيادي از عرضه كتابخوان‌هاي الكترونيكي نمي‌گذرد، سر و صداي زيادي به راه انداخته‌اند.
اگرچه پيش از اين تصور مي‌شد كه روزنامه‌هايي شبيه آنچه نخستين بار در مجموعه داستان‌هاي هري پاتر با آنها آشنا شديم در داستان هاي علمي ـ تخيلي هستند كه براي تبديل آنها به حقايق زندگي بايد ساليان طولاني در انتظار باشيم، اما ديري نگذشت كه اين روزنامه‌ها كه داشتن تصاوير متحرك از ويژگي‌هاي منحصر به فرد آنها به شمار مي‌رفت به واقعيت مبدل شده و قدم به زندگي واقعي ما انسان‌ها گذاشتند.

وقتي از كتاب خواندن خسته نمي‌شويد
اگرچه كتابخوان‌هاي الكترونيكي فناوري جديدي هستند، اما اين موفقيت مديون تلاش‌هايي است كه سال‌ها پيش و با پيدايش نخستين كتاب‌هاي الكترونيكي در سال 1971 ميلادي آغاز شد. در اين كتاب‌ها به جاي چاپ متن روي صفحات كاغذ، متن كتاب يا هر نوشته‌اي از طريق لامپ اشعه كاتدي روي يك صفحه نمايشگر به نمايش درمي‌آمد و به اين ترتيب بتدريج و پس از گذشت 28 سال از پيدايش نخستين كتاب‌هاي الكترونيكي، سرانجام نخستين نسخه ديجيتالي از كتاب‌هاي الكترونيكي در سال 1999 منتشر شد و از آنجا كه تجربه احساسي مشابه كتابخواني به شيوه سنتي همواره مورد علاقه كتابخوان‌ها بوده است در سال‌هاي اخير فناوري‌هاي جديدي براي آسان‌سازي كاربرد كتاب‌هاي الكترونيكي و جلب رضايت مخاطبان اين كتاب‌ها تحت عنوان كتابخوان‌هاي الكترونيكي يا ebook reader به بازار عرضه شده است كه در حقيقت كامپيوترهاي كوچكي با قابليت ذخيره‌سازي و بازيابي نسخه‌هاي متعددي از كتاب‌هاي الكترونيكي هستند. اگرچه در ابتدا تصور نمي‌شد كه عرضه كتابخوان‌هاي الكترونيكي با استقبال چنداني مواجه شود، اما استقبال علاقه‌مندان به كتابخواني از كتابخوان‌هاي الكترونيكي، بسياري از شركت‌هاي بزرگ توليدكننده تجهيزات كامپيوتري را بر آن داشته است تا با انجام تحقيقات بيشتر درباره نيازهاي كاربران، نسل‌هاي جديدتري از اين كتابخوان‌ها را طراحي و به بازار عرضه كنند.
اغلب كتابخوان‌هايي كه تا به امروز به بازار عرضه شده‌اند، نمايشگرهايي به اندازه يك دفترچه يادداشت متوسط هستند كه متن كتاب‌هاي الكترونيكي را به صورت صفحات تك‌رنگ به نمايش درمي‌آورند. در حالتي كه نور زمينه نمايشگر خاموش باشد، متن كتاب با رنگ سياه و با وضوح بسيار بالا در مقايسه با نمايش متن كتاب روي نمايشگرهاي كامپيوتري، روي صفحه نمايشگر كتابخوان نقش خواهد بست. به نظر مي‌رسد كه بزرگ‌ترين موفقيت كتابخوان‌هاي الكترونيكي در اين باشد كه توانسته است نقش بسيار مهمي در روند جايگزيني متن‌هاي الكترونيكي با متون چاپي داشته باشد.
بي‌شك توازن متن‌هاي الكترونيكي در مقايسه با متون چاپي آسان‌تر است و موجب خستگي چشم‌ها نمي‌شود. اين در حالي است كه علاوه بر اين كتابخوان‌ها از امكانات ديگري نظير قابليت بزرگنمايي متن، انتقال متون مختلف از يك سيستم به سيستم ديگر، يادداشت‌برداري و حتي پخش كتاب‌هاي صوتي نيز برخوردارند، اما آنچه مسلم است اين كه به نظر نمي‌رسد كه سيستم‌هاي پيشرفته الكترونيكي هم قابليت جايگزيني با كتاب‌هاي سنتي و حس و حالي كه از خواندن متون چاپي روي صفحات كاغذ در افراد ايجاد مي‌شود را داشته باشند. به عبارت ديگر ورق زدن صفحات يك كتاب يا حاشيه‌نويسي در گوشه و كنار يك صفحه كتاب خاطراتي هستند كه نمي‌توان آنها را به فراموشي سپرد، اما شايد در آينده‌اي نه‌چندان دور كتابخوان‌هاي جديدي طراحي و ساخته شود كه بيش از پيش تداعي‌گر فرمت فيزيكي كتاب‌هاي چاپي باشند و براي مثال كتابخوان‌هايي داشته باشيم كه بتوانيم به صورت مجازي يا حتي واقعي صفحات آن را ورق بزنيم و حتي صداي ورق زدن صفحات آن كتاب را نيز بشنويم.

چرا كتابخوان‌هاي الكترونيكي؟
به طور كلي كتابخوان‌هاي الكترونيكي نقش بسيار مهمي در سهولت كتابخواني دارند و به اين ترتيب مي‌توان به كمك آنها،‌ كتاب‌هاي مورد علاقه را همه جا با خود همراه داشت تا در هر فرصتي كه پيش آمد بخشي از آنها را بخوانيم. اين در حالي است كه يكي از مهم‌ترين ويژگي‌هاي كتابخوان‌ها اين است كه در آنها مي‌توان اندازه متن كتاب را به دلخواه تغيير داد. از آنجايي كه در اين كتابخوان‌ها متن كتاب براساس فناوري جديدي موسوم به eink يا جوهر الكترونيكي روي صفحه نمايشگر به نمايش درمي‌آيد در مقايسه با صفحات نمايشگر رايانه‌اي كه مجهز به فناوري LED هستند، خواندن متن كتاب يا هر نوشته‌‌اي راحت‌تر بوده و تنها با يك بار شارژ دستگاه مي‌توان هزاران صفحه از كتاب را بدون نياز به شارژ مجدد خواند. با توجه به چنين ويژگي‌هايي بايد پذيرفت كه استفاده از كتابخوان‌هاي الكترونيكي براي خواندن اين نوع كتاب‌ها در لپ‌‌تاپ‌ها و حتي آيفون‌ها قابل مقايسه نخواهد بود. كيندل آمازون و سوني ريدر، از مشهورترين و موفق‌ترين كتابخوان‌هاي عرضه شده به بازار هستند كه به عنوان محبوب‌ترين كتابخوان‌ها از نظر كاربران شناخته شده‌اند.
آمازون بزرگ‌ترين سايت فروشنده كتاب‌هاي كاغذي است كه با ارائه كتابخوان الكترونيكي خود موسوم به كيندل به عنوان نخستين فروشنده تخصصي نسخه الكترونيكي از كتاب‌هاي آمازون قدم در اين عرصه گذاشت. كيندل، كتابخواني است كه مي‌تواند حدود 30 ساعت بدون نياز به شارژ مجدد كار كند و اين در حالي است كه به راحتي در دست جاي مي‌گيرد و بسياري از مشكلاتي كه كاربران لپ‌تاپ‌ها با آن مواجه مي‌شوند را ندارد. به اين ترتيب پيش‌بيني مي‌شود كه در آينده‌اي نه‌چندان دور نسخه‌هاي الكترونيكي جايگزين نسخه‌هاي كاغذي كتابخانه بزرگ آمازون شود. قيمت‌ نهايي كيندل حدود 399 دلار است، اما سوني ريدر كه رقيب جدي كيندل محسوب مي‌شود، كتابخوان ديگري است كه قيمت آن حدود 300 دلار است و ويژگي‌ منحصر به فرد‌ آن در مقايسه با كيندل در اين است كه انتقال آنلاين نسخه‌هاي مختلف كتاب‌هاي الكترونيك به آن از طريق درگاه USB امكان‌پذير است. يكي از انواع جديد كتابخوان‌هاي سوني، سوني ريدرهاي لمسي است كه از نظر اندازه از نمونه‌هاي قبلي اين نوع كتابخوان‌ها كوچك‌تر است و قيمت آن نيز حدود 100 دلار بيشتر از مدل‌هاي قبلي است. شارژ باتري اين كتابخوان لمسي براي مطالعه 7500 كتاب كافي است. از آنجايي كه اين كتابخوان لمسي است شما تنها با اشاره يك انگشت مي‌توانيد كتابي را كه مي‌خوانيد ورق بزنيد.
قابليت يادداشت‌برداري در حاشيه متن كتاب و همچنين امكان ‌هاي‌لايت‌كردن صفحات يا جملاتي از كتاب از مهم‌ترين ويژگي‌هاي اين نسل جديد كتابخوان‌ها هستند. از آنجايي كه كتابخوان‌هاي الكترونيكي در حقيقت نوعي كاغذ الكترونيكي تك‌لايه هستند كه متن نوشته با استفاده از نوعي جوهر الكترونيكي در سطح آن به نمايش درخواهد آمد مي‌توان از آنها براي مطالعه طولاني‌مدت استفاده كرد كه با توجه به اهميت اين موضوع امروزه اغلب روزنامه‌ها و مجلات، چاپ نسخه‌هاي الكترونيكي را مورد توجه قرار داده‌اند. اگر قصد خريد يك كتابخوان الكترونيكي را داشته باشيد با انواع مختلفي از آنها مواجه خواهيد شد كه از قابليت‌هاي مختلفي نظير اينترنت بي‌سيم، تبديل متن به گفتار، صفحه‌ نمايش لمسي، بلوتوث، Wi-Fi، صفحه نمايش چرخان و... برخوردار هستند. علي‌رغم اين كه كيندل و سوني ريدر همچنان در صدر پرفروش‌ترين كتابخوان‌ها در سطح دنيا قرار دارند كتابخوان‌هاي جديدتري با قابليت‌هاي منحصر به فرد به بازار عرضه شده است كه به نظر مي‌رسد به زودي به جايگاه مناسبي در جلب رضايت مخاطبان دست‌يابند.
يكي از اين كتابخوان‌ها QVE است كه تفاوت آن با ديگر كتابخوان‌ها، انعطاف‌پذيري آن است. شما مي‌توانيد اين كتابخوان بسيار سبك را به راحتي همچون يك روزنامه چاپي تا كرده و در كيف خود قرار دهيد. نمايشگر آن به اندازه يك كاغذ A4 است و به اين ترتيب شما مي‌توانيد يك نوشته را در اندازه اصلي آن روي نمايشگر مشاهده كنيد.
به نظر مي‌رسد كه اين كتابخوان بتواند جايگزين مناسبي براي جزوه‌هاي دانشگاهي باشد. Skiff نيز يكي ديگر از كتابخوان‌هاي جديد است كه كتابخواني بزرگ و تمام رنگي است كه مشاهده تصاوير رنگي كتاب‌هاي علمي را براي مخاطب خود لذتبخش‌تر خواهد كرد.
اين كتابخوان بسيار باريك است و علاوه بر اين‌كه از شبكه‌هاي Wi-Fi و 3G پشتيباني مي‌كند مجهز به حافظه 4 گيگابايتي است. اگرچه اسكيف نيز همانند كتابخوان‌هاي كيندل و سوني از صفحه نمايشگر لمسي و فناوري eink برخوردار است، اما مي‌تواند تصاوير متحرك را با سرعت 12 فريم در ثانيه به نمايش درآورد و به عبارت ديگر از سرعت نمايش بسيار خوبي در مقايسه با ديگر كتابخوان‌ها برخوردار است.
اگرچه هنوز راهي طولاني را در جايگزين شدن كتابخواني به شيوه نوين با كتابخواني به شيوه سنتي پيش رو خواهيم داشت،‌ اما به نظر مي‌رسد كه اين فناوري‌هاي جديد بتواند سرآغاز فصل جديدي در فناوري اطلاعات و ارتباطات باشد.

فرانك فراهاني جم / جام‌جم