بدون ترديد در دنياي امروز كمتر كسي است كه حتي براي يك بار هم كه شده بازي‌هاي ويدئويي يا كامپيوتري را تجربه نكرده باشد.
اما اگر نگاهي به گذشته بيندازيم و سير تغييرات بازي‌هاي ويدئويي و كنسول‌هاي بازي را كه از گذشته تا به امروز به بازار عرضه شده‌اند را مورد بررسي قرار دهيم متوجه خواهيم شد كه پيشرفت‌هاي شركت‌هاي بزرگ و معروفي همچون مايكروسافت، سوني و نينتندو در ساخت كنسول‌هاي جديد با قابليت‌هاي منحصر به فرد نقش بسيار مهمي در افزايش محبوبيت بازي‌هاي رايانه‌اي و در نتيجه افزايش تعداد علاقه‌مندان به اين بازي‌ها و خريداران نسل جديد سرگرمي‌هاي كامپيوتري در سراسر دنيا داشته است.
در سال 1947 توماس جونيور گلد اسميت و استل دي‌من با ثبت نخستين بازي كامپيوتري كه عملكرد بسيار ساده‌اي داشت نخستين قدم را در مسير پرفراز و نشيبي كه بازي‌هاي كامپيوتري از آن زمان تاكنون پشت سر گذاشته‌اند به نام خود به ثبت رسانده و به عنوان پيشگامان اين راه شناخته شدند. در اين بازي فرد كاربر با تعيين زاويه و سرعت مناسب، موشك را به سمت هدف پرتاب مي‌كرد تا امتياز آن را براي خود ثبت كند.
دومين بازي كامپيوتري كه در سال 1958 با استقبال شگفت‌انگيزي از سوي مردم مواجه شد بازي تنيس دو نفره بود تا اين كه سرانجام در سال 1961 بازي جديدي با عنوان جنگ فضايي براساس مشخصات كامپيوترهاي آن زمان طراحي و ساخته شد.

اولين كنسو‌ل‌ها
اما حقيقت اين است كه اولين كنسول‌هاي بازي در فاصله زماني بين سال‌هاي 1972 تا 1977 ميلادي ساخته شدند. نخستين كنسول بازي‌هاي كامپيوتري در سال 1972 توسط شركت گالنوواكس توليد شد كه پس از آن با تاسيس و راه‌اندازي شركت آتاري و توليد اولين دستگاه آتاري، توليد كنسول‌هاي بازي به اوج محبوبيت خود در ميان مردم رسيد. در آن زمان پس از اين كه 19000 دستگاه آتاري كه تنها قابليت اجراي بازي پينگ‌پنگ را داشت فروخته شد، اين شركت تصميم گرفت دستگاه‌هاي جديدي را توليد كند كه قابليت اجراي بازي‌‌هاي بيشتري داشتند. البته نخستين كنسول‌هاي دستي نيز در همان سال توسط شركت واكو طراحي و ساخته شد كه از قابليت‌هاي بيشتري برخوردار بود و از آن براي اجراي بازي‌هايي مانند بازي دوز استفاده مي‌شد، اما بزرگ‌ترين مشكل اين كنسول‌ها اين بود كه تنها يك بازي روي آنها اجرا مي‌شد و هرگاه كاربر از آن بازي خسته مي‌شد ملزم به خريد يك كنسول جديد با قابليت اجراي يك بازي جديد و متفاوت بود. به همين دليل كنسول‌هاي نسل دوم به گونه‌اي طراحي و ساخته شدند كه كاربر مي‌توانست با گذاشتن يك حافظه جانبي در داخل آن، بازي‌هاي متفاوتي را روي آن اجرا كند. به اين ترتيب آتاري اولين كنسول بازي بود كه براساس اين ويژگي در سال 1977 ميلادي طراحي و ساخته شد. پس از آن بتدريج كنسول‌هاي جديدتري نيز به بازار عرضه شدند كه قدرت پردازش آنها درمقايسه بيشتر بود. تا سال 1982 اين كنسول‌ها بي‌رقيب در اين عرصه مي‌تاختند تا اين كه كامپيوترهاي خانگي به عنوان جدي‌ترين رقيبان كنسول‌هاي بازي‌هاي كامپيوتري ظاهر شدند با اين تفاوت كه كامپيوترها علاوه بر قابليت انجام بازي‌هاي كامپيوتري امكان اجراي برنامه‌هاي متنوعي را نيز داشتند. از آن زمان به بعد بازي‌هاي كامپيوتري متنوعي طراحي و ساخته شدند كه گاهي كاربران در انتخاب آنها با ترديد و دودلي مواجه مي‌شدند. اگرچه در آن زمان ميزان خريد كنسول‌هاي بازي نسبت به گذشته كمتر شده بود اما با عرضه نسل جديد كنسول‌هاي بازي،‌ بازار بازي‌هاي ويدئويي رونق از دست‌رفته خود را بار ديگر به دست آورد. اگرچه پس از آن شركت سگا كنسول جديد خود را به بازار عرضه كرد كه با استقبال چشمگيري از سوي علاقه‌مندان به بازي‌هاي كامپيوتري مواجه شد اما كنسول NES كه پيش از آن توسط نينتندو به بازار عرضه شده بود در مقايسه بسيار موفق‌تر بود. نسل سوم كنسول‌هاي بازي با انقلاب عظيمي دراين عرصه همراه بود. در اين زمان قابليت‌هاي جديدي تحت عنوان Game Pad يا همان دسته بازي به كنسول‌ها اضافه شد كه نقش بسيار مهمي در ايجاد تنوع در بازي‌هاي كامپيوتري داشت. در فاصله زماني بين سال‌هاي 1989 تا 1994 ميلادي رقابتي جديد ميان شركت‌هاي سگا و نينتندو مطرح شد و هريك از آنها تصميم‌ گرفتند كنسولي با قابليت‌هاي منحصر به فرد به بازار عرضه كنند تا اين كه در سال 1991 شركت سگا با طراحي بازي Sonic براي كنسول‌هاي ساخت اين شركت در مقايسه به محبوبيت بيشتري در ميان كاربران دست يافت و اين در حالي بود كه همزمان كامپيوترهاي خانگي نيز به پيشرفت‌هايي براي اجراي بازي‌ها تحت سيستم عامل‌هاي جديد كامپيوتري دست يافته بودند.
در سال 1994 شركت سوني با توليد اولين كنسول خود به نام Play Station به عنوان رقيبي جدي براي سگا و نينتندو قدم به اين عرصه گذاشت و در مدت زماني كوتاه به فروشي بي‌سابقه دست يافت. براساس اعلام شركت سوني در آن زمان بيش از يكصد ميليون دستگاه PS فروخته شد. اگرچه در آن زمان كنسول‌هاي ديگري نيز توليد شدند، اما با توجه به اين كه از كيفيت خوبي برخوردار نبودند به سرعت شكست خورده و از بازار جمع‌آوري شدند. همزمان با ساخت كنسول Play Station سوني كنسول جديدي به نام Jaguar از سوي شركت آتاري به بازار عرضه شد كه تنها حدود 250 هزار دستگاه از اين كنسول در سراسر دنيا فروخته شد و به اين ترتيب سوني توانست تحول عظيمي را در اين عرصه راه‌اندازي كند، اما شركت سگا كه به واسطه حضور رقبايي جديد از اين عرصه كناره گرفته بود تصميم گرفت بار ديگر شهرت از دست رفته خود را بازگرداند. اين شركت كنسول‌هاي جديدي را از اواخر سال 1998 به بازار عرضه كرد كه مجهز به يك مودم بودند و كاربر مي‌‌توانست از طريق آن بعضي از بازي‌ها را به صورت آنلاين بازي كند. اما متاسفانه سگا باز هم در اين عرصه چندان موفق نبود. در سال 2000 كنسول PS2 سوني به بازار عرضه شد كه حتي كنسول‌هاي Game cube ساخت نينتندو و همچنين Xbox مايكروسافت هم نتوانستند محبوبيت آن را در ميان كاربران كاهش دهند. اين كنسول به فروش بي‌سابقه‌اي دست يافت. اگرچه همه كنسول‌هايي كه همزمان با PS2 به بازار عرضه شدند از توانايي‌هاي سخت‌افزاري بسيار خوبي برخوردار بودند، اما نه‌تنها سوني در مقايسه از تبليغات بهتري براي جذب بازار برخوردار بود بلكه توانسته بود بازي‌هاي خوبي را نيز براساس ويژگي‌هاي كنسول جديد خود طراحي و به بازار عرضه كند كه هر دو اين عوامل نقش بسيار مهمي در افزايش محبوبيت آن داشتند. اما تفاوت بسيار مهم بازي‌هاي اين دوره با دوره‌هاي گذشته در اين بود كه سازندگان آنها بيش از اين كه به سلامت روحي و رواني افراد توجه كنند، سودآوري خود را در اولويت قرار داده بودند و به اين ترتيب علي‌رغم اين كه بازي‌هاي كامپيوتري طراحي شده در فاصله زماني بين سال‌هاي 1999 تا 2006 ميلادي از كيفيت و تنوع بالايي برخوردار بودند، اغلب بازي‌هايي خشن و سراسر صحنه‌هايي از جرم و جنايت بودند تا جايي كه در بسياري از كشورها فروش آنها غيرقانوني اعلام شد.

انقلاب در بازي‌هاي ديجيتال
اگر اين روزها تصميم به خريد يك كنسول بازي گرفته باشيد سه گزينه پيش‌ روي شماست كه بايد از ميان آنها انتخاب كنيد. اين سه گزينه كه سه راس مثلث رقابت كنسول‌هاي بازي را تشكيل مي‌دهند Play Station سوني، Xbox360 مايكروسافت و wii نينتندو هستند كه از كنسول‌‌هاي فوق پيشرفته محسوب مي‌شوند. وقتي سوني براي نخستين بار در سال 1996 ميلادي كنسول Play Station را معرفي كرد، هيچ كس تصور اين را نمي‌كرد كه اين شركت پس از گذشت 10 سال بتواند نسل جديدي از PS‌ها را روانه بازار كند كه در مقايسه از پيشرفت‌هاي سخت‌افزاري قابل توجهي برخوردار باشد. برخي از كارشناسان بر اين باورند كه دوره پنج ساله بين سال‌هاي 2006 تا 2011 ميلادي دوره تحولي عظيم در تاريخ بازي‌هاي كامپيوتري و ويدئويي است. اگرچه هيچ‌كس باورش نمي‌شد كه روزي بيل گيتس و همكارانش بتوانند رقيبي جدي براي سوني در زمينه ساخت كنسول‌‌هاي بازي ارائه كنند، اما اين روزها مي‌بينيم كه XBox مايكروسافت پا?به پاي PS سوني پيش مي‌رود تا چيزي كم نياورد. علي‌رغم اين‌كه PS3 در مقايسه با Xbox از ويژگي‌هاي متمايز و بهتري برخوردار است، اما موفقيت قابل توجه آن در بازار بازي‌هاي كامپيوتري در اين است كه مايكروسافت دي‌وي‌دي‌هاي اين كنسول بازي را براساس فرمت معمولي طراحي كرده است. اين در حالي است كه سوني زماني طولاني را تنها به ايجاد هماهنگي بين اين فناوري و كيت‌هاي بازي با فرمت
Blue-ray اختصاص داده است. فناوري Blue-ray فناوري بسيار گرانقيمتي است در حالي كه Xbox360 با همان فناوري دي وي دي‌هاي معمولي 9 گيگابايتي به بازار عرضه شده است. پس از فروش 300 هزار كنسول بازي Xbox360 در اولين روز فروش اين كنسول مديران مايكروسافت علي‌رغم اين‌كه مقدار زيادي از اين كنسول در انبارهاي اين شركت وجود داشت از فروش آن خودداري كردند، اما سوني براي نخستين روز فروش رسمي PS3 حدود 400 هزار كنسول آماده كرده بود كه پس از گذشت چند ساعت همه آنها به سرعت فروخته شد. قيمت PS3 در مقايسه با ويژگي‌هاي اين كنسول كمي عجيب به نظر مي‌رسيد. به گفته مديران اين شركت فروش هر دستگاه PS3 با بيش از 100 دلار ضرر براي اين شركت همراه خواهد بود كه شركت سوني قصد دارد اين ضرر را از طريق فروش نرم‌افزارها و بازي‌هاي متناسب براي اين كنسول جبران كند. به همين دليل عده‌اي از كارشناسان براين باورند كه در اين بازار رقابتي، سوني بازنده ميدان است چرا كه با توجه به اين‌كه بازي‌هاي طراحي شده توسط اين شركت چندان مورد توجه كاربران نبوده‌اند نمي‌توان پيش‌بيني كرد كه سوني با فروش نرم‌افزار و بازي بتواند ضرر مالي خود را جبران كند اين در حالي است كه نينتندو با فروش Wii‌ كه در آنها از سخت‌افزارهاي معمولي استفاده كرده است مي‌تواند سود قابل توجهي را از آن خود سازد، البته بايد اين نكته را هم مورد توجه قرار داد كه اگر چه ساخت كنسول‌هاي بازي پيشرفته مي‌توانند نقش بسيار مهمي در بهبود بازار فروش كنسول‌هاي بازي يك شركت‌ توليد‌كننده داشته باشد، اما اگر بازي‌هاي خوبي براي آن كنسول وجود نداشته باشد نمي‌تواند مشتريان خودش را حفظ كند. اين در حالي است كه وجود بازي‌هاي خوب مي‌تواند يك كنسول غيرپيشرفته را از خطر مرگ و نابودي نجات دهد. در اين مثلث رقابتي نينتندو برخلاف 2 رقيب ديگر به جاي اين‌كه به دنبال راهي براي افزايش قدرت پردازشگر گرافيكي و محاسباتي كنسول‌هاي بازي ساخت اين شركت باشد قصد دارد به تجارب جديدي در طراحي و ساخت بازي‌هاي سرگرم‌كننده براي مخاطبان دست يابد تا بتواند از اين راه ضعف سخت‌افزاري خود را جبران كند.

فرانك فراهاني جم / جام‌جم