ما در اين وادي معرفتي در جست‏وجوي پاسخي براي پرسش «من هو» (من كيستم، او كيست؛ تو كيستي؟) هستيم. انسان محكم از ديدگاه قرآن و انسان محكم عيني، يعني معصومان(عليهم‌السلام) ميزان سنجش انسانيت انسانهاي متشابه‏اند. ما با عرضه خويش به قرآن و عترت مي‏يابيم كه كيستيم و ماهيت معروف انساني در قرآن كريم و انسانيت تبلور يافته در انسانهاي كامل، تا چه اندازه بر ما تطبيق مي‏كند.
پس از جواب از اين پرسش، دريچه ديگري در انسان‏شناسي گشوده خواهد شد، زيرا روشن خواهد شد كه افراد بسياري كه در عُرف، انسان قلمداد مي‏شوند، در نگاه قرآن و با تطبيق حدّ تامّ قرآني بر ايشان يا عرضه آنها به انسان كامل، حقيقتاً از جرگه انسانيت بيرون‏اند، چون اينان متشابهات وجودي خويش را پيرو محكمات هستي خود نكرده و آن اصل اصيل انسانيت (روح
ملكوتي و فطرت خدادادي) را زير لايه‏هاي متراكم جهل و غفلت خويش مدفون كرده‏اند و اينجاست كه تفسير متشابهات وجود انسان به عنوان مقدمه علمي تحقّق انسانيت، زمينه انسان‏سازي و عروج در مقامات انساني را فراهم مي‏آورد.
چون حقيقت انسانيت (حيات متألهانه) داراي مراتبي است، تفسير متشابهات وجود يا تفسير انسانهاي متشابه به محكمات وجود يا انسانهاي محكم نيز مراتبي دارد و به خارجان از جرگه انسانيت اختصاص ندارد؛ به ويژه كه حفظ مقام انساني نيز نيازمند اين تفسير است، بنابراين وادي ديگر معرفت در انسان‏شناسي، تفسير متشابهات وجود است؛ بدين‏سان تا مرز ورود به محدوده انسان‏سازي، اين سه مرحله به ترتيب براي انسان‏شناسي متصوّر است: شناخت بيروني انسان؛ تفسير انسانهاي متشابه به انسان محكم از ديدگاه قرآن و انسان محكم عيني (عترت)؛ تفسير متشابهات وجود انسان به محكمات وجود او. بهترين معرّف و مفسِّر انسان در همه اين مراحل، خود انسان است.
گفتني است شناخت انسان كه از مهم‏ترين موضوعات كتاب تكوين است، همان معرفت موضوع انسان در جهان هستي است، بنابراين انسان‏شناسي نيز همانند گيتي‏شناسي، طبيعت‏شناسي، معدن‏شناسي و... نوعي تفسير موضوعي شمرده مي‏شود؛ امّا بررسي آيات دروني وجودِ پر رمز و راز انسان و ارجاع متشابهات وجودي او به محكمات فطري‏اش كه همان تفسير انسان به انسان است، به منزله تفسير تربيتي اين كتاب تكويني الهي است.

تفسير انسان به انسان، ص247-248