بخشی از خطبه حضرت رسول اکرم (ص) در غدیر خم عبارت است از: «مَنْ كُنْتُ مَوْلَاهُ فَهَذَا عَلِيٌّ مَوْلَاهُ اللَّهُمَّ وَالِ مَنْ وَالاهُ وَ عَادِ مَنْ عَادَاهُ وَ انْصُرْ مَنْ نَصَرَهُ وَ اخْذُلْ مَنْ خَذَلَهُ؛ هر که من مولا و فرمانروای اویم علی مولای او است، خدایا دوست بدار آن کس که او را دوست دارد و دشمن دار آن کس که او را دشمن دارد» این عبارت پیامبر(ص) توسط هوش مصنوعی شرح و توضیح داده شده است. در ادامه این شرح را می‌خوانیم.
شرحی بر حدیث غدیر براساس هوش مصنوعیسیدمجید نبوی، پژوهشگر و مدرس دانشگاه در یادداشتی که در اختیار ایکنا قرار داده است به شرحی بر عبارت «مَنْ كُنْتُ مَوْلَاهُ فَهَذَا عَلِيٌّ مَوْلَاهُ» براساس هوش مصنوعی پرداخته است. متن این نوشتار را با هم می‌خوانیم:
 
بخشی از خطبه حضرت رسول اکرم (ص) در غدیر خم عبارت است از: «مَنْ كُنْتُ مَوْلَاهُ فَهَذَا عَلِيٌّ مَوْلَاهُ اللَّهُمَّ وَالِ مَنْ وَالاهُ وَ عَادِ مَنْ عَادَاهُ وَ انْصُرْ مَنْ نَصَرَهُ وَ اخْذُلْ مَنْ خَذَلَهُ» ترجمه: «هر که من مولا و فرمانروای اویم علی مولای او است، خدایا دوست بدار آن کس که او را دوست دارد و دشمن دار آن کس که او را دشمن دارد» این عبارت پیامبر(ص) توسط هوش مصنوعی شرح و توضیح داده شده است که در ادامه می‌آید:
 
مقدمه:
در پهنه تاریخ بشریت، لحظاتی یگانه و سرنوشت‌ساز رخ می‌دهند که مسیر حرکت جوامع و سرنوشت نسل‌ها را رقم می‌زنند. واقعه غدیر خم، یکی از این لحظات بی‌بدیل در تاریخ اسلام است که در آن، پیامبر اکرم (ص) با صراحت و قاطعیت، جانشین خود پس از رحلت را معرفی نموده و با نصب امام علی (ع) به مقام والای امامت، مسیر آینده اسلام را ترسیم کردند. جمله «مَنْ كُنْتُ مَوْلَاهُ فَهَذَا عَلِيٌّ مَوْلَاهُ» که در این روز تاریخی بر زبان مبارک پیامبر (ص) جاری شد، از آن جهت که جانشین رسول خدا (ص) را به طور واضح و روشن معرفی می‌کند، از مهمترین و سرنوشت سازترین جملات تاریخ اسلام به شمار می رود. اهمیت این جمله و واقعه غدیر خم، نه تنها از منظر مسلمانان، بلکه از دیدگاه مورخین و اندیشمندان نیز پوشیده نیست. این واقعه، پیامی جاودانه و چراغ راهی روشن برای هدایت مسلمانان در مسیر توحید و عدالت تا قیامت است. در این نوشتار، بر آنیم تا به شرح و تفسیر جامع و کامل این جملهنو رانی بپردازیم و ابعاد مختلف آن را مورد بررسی قرار دهیم.
 
درک عمیق و دقیق این جمله، مستلزم توجه به نکات ذیل است:
بررسی زمینه‌های تاریخی و سیاسی واقعة غدیر: شرایط حاکم بر شبه جزیره عربستان در زمان پیامبر (ص) و چالش‌هایی که اسلام نوپا با آنها روبرو بود، نقشی کلیدی در درک اهمیت و ضرورت معرفی جانشین پیامبر (ص) دارد.
تبیین مفهوم «مولا» و «ولایت» در اسلام: این دو مفهوم از مفاهیم بنیادی در دین اسلام هستند و درک صحیح آنها برای فهم جمله «مَنْ كُنْتُ مَوْلَاهُ فَهَذَا عَلِيٌّ مَوْلَاهُ» ضروری است.
بررسی فضایل و ویژگی‌های منحصر به فرد امام علی (ع): امام علی (ع) از جهات مختلف برترین و شایسته ترین فرد برای جانشینی پیامبر (ص) بودند و این فضایل و ویژگی‌ها در انتخاب ایشان نقش اساسی داشت.
تحلیل دلایل نصب امام علی (ع) به عنوان جانشین پیامبر (ص): علاوه بر فضایل و ویژگی‌های امام علی (ع)، دلایل متعددی از جمله نص صریح الهی و نیاز اسلام به رهبری قوی و عادل وجود داشت که پیامبر (ص) را به انتخاب ایشان وادار کرد.
بررسی پیامدها و آثار واقعة غدیر در تاریخ اسلام: این واقعة مهم، پیامدها و آثار بسیاری در تاریخ اسلام داشته است که از جمله آنها می‌توان به تعیین جانشین پیامبر (ص)، تبیین جایگاه رفیع امامت و ولایت و دو دستگی مسلمانان اشاره کرد.
 
تبیین مفهوم «مولا» و «ولایت» در اسلام:
 
در زبان عربی، «مولا» معانی متعددی دارد که از جمله آنها می‌توان به صاحب، سرپرست، ولی، دوست و محبوب اشاره کرد. اما در جمله «مَنْ كُنْتُ مَوْلَاهُ فَهَذَا عَلِيٌّ مَوْلَاهُ»، «مولا» به معنای «ولی» و «سرپرست» است و به کسی اطلاق می‌شود که از طرف خداوند و یا پیامبر (ص) به عنوان رهبر و سرپرست مسلمانان منصوب شده باشد. «ولایت» نیز به معنای سرپرستی و رهبری است و به منزله اختیار تصمیم‌گیری و مدیریت در امور مختلف سیاسی، اجتماعی و مذهبی است.
 
بررسی فضایل و ویژگی های منحصر به فرد امام علی (ع)
امام علی(ع) از جهات مختلف برترین و شایسته‌ترین فرد برای جانشینی پیامبر (ص) بودند. ایشان از نزدیکترین یاران پیامبر (ص) و اولین فردی بودند که به اسلام ایمان آوردند. شجاعت، عدالت، علم و تقوای ایشان زبانزد خاص و عام بود و در همه نبردهای اسلام در کنار پیامبر (ص) حضور داشتند و خدمات بزرگی به اسلام و مسلمانان کردند.
 
تحلیل دلایل نصب امام علی (ع) به عنوان جانشین پیامبر (ص)
 
علاوه بر فضایل و ویژگی‌های امام علی (ع)، دلایل متعددی از جمله نص صریح الهی و نیاز اسلام به رهبری قوی و عادل وجود داشت که پیامبر (ص) را به انتخاب ایشان وادار کرد. پیامبر (ص) در مناسبت‌های مختلف و در حضور مسلمانان، امام علی (ع) را به عنوان جانشین خود معرفی می‌کردند و بر اطاعت از ایشان تاکید می‌نمودند.
 
بررسی پیامدها و آثار واقعة غدیر در تاریخ اسلام
 
این واقعة مهم، پیامدها و آثار بسیاری در تاریخ اسلام داشته است که از جمله آنها می توان به تعیین جانشین پیامبر (ص)، تبیین جایگاه رفیع امامت و ولایت و غیره اشاره کرد.
تعیین جانشین پیامبر (ص): یکی از مهمترین پیامدهای غدیر، تعیین جانشین پیامبر (ص) و تداوم مسیر اسلام بود. با معرفی امام علی (ع) به عنوان جانشین پیامبر (ص)، مسلمانان تکلیف خود را در ادامه راه اسلام می‌دانستند و از دو دستگی می‌شد.
 
تبیین جایگاه رفیع امامت و ولایت
 
واقعة غدیر، جایگاه رفیع امامت و ولایت در اسلام را به روشنی تبیین کرد. با این اقدام، پیامبر (ص) مشخص کردند که رهبری مسلمانان پس از ایشان تنها به امام معصوم و منصوب از طرف خداوند سپردده می شود و هیچ کس حق تصاحب این مقام را بدون اذن الهی ندارد.
 
پاسخ به شبهات و پرسش های مطرح شده پیرامون غدیر
 
در طول تاریخ، شبهات و پرسش های متعددی پیرامون واقعة غدیر مطرح شده است. برخی از این شبهات عبارتند از:
 
 چرا پیامبر (ص) در آن زمان و مکان جانشین خود را معرفی کردند؟
 
 آیا انتخاب امام علی (ع) از طرف پیامبر (ص) به معنای تحمیل نظر شخصی ایشان بر مسلمانان بود؟
 
پاسخ به شبهات و پرسش های مطرح شده پیرامون غدیر:
 
در پاسخ به این شبهات می توان گفت که پیامبر (ص) به عنوان رسول خداوند، وظیفه داشتند که احکام الهی را به طور کامل به مسلمانان ابلاغ کنند و هیچ فرقی بین امور سیاسی و اجتماعی و امور مذهبی وجود نداشت. انتخاب امام علی (ع) نیز از جمله احکام الهی بود که پیامبر (ص) مکلف به ابلاغ آن بودند. علاوه بر این، ایشان در آن زمان و مکان مناسبی این موضوع را مطرح کردند تا از هرگونه شائبه و سوء استفاده جلوگیری شود.
 
انتخاب امام علی (ع) از طرف پیامبر (ص) به معنای تحمیل نظر ایشان بر مسلمانان نبود، بلکه پیامبر (ص) به عنوان فرستاده خدا، وظیفه داشتند که جانشین خود را به مسلمانان معرفی کنند و مسلمانان نیز موظف بودند که از ایشان اطاعت کنند.
 
اهمیت و ضرورت شناخت واقعه غدیر
 
واقعه غدیر از مهمترین وقایع تاریخ اسلام است و درک و شناخت ابعاد مختلف آن برای هر مسلمانی ضروری است. این واقعه، وصیت نبوی و تعیین جانشین پیامبر (ص) را به روشنی نشان می‌دهد و مسلمانان را موظف به اطاعت از امام معصوم و منصوب از طرف خداوند می‌کند.
 
غدیر، تنها یک واقعه تاریخی نیست، بلکه م مبنای عقاید و باورهای شیعه و چراغ راهی برای هدایت مسلمانان در مسیر توحید و عدالت است. شناخت این واقعة مهم، به تقویت وحدت و اتحاد بین مسلمانان و ایجاد جامعه ای اسلامی بر مبنای عدالت و مساوات کمک می‌کند.
 
شرح و توضیح عبارت «مَنْ كُنْتُ مَوْلَاهُ فَهَذَا عَلِيٌّ مَوْلَاهُ»
 
بررسی لغوی و نحوی جمله:
 
 مَنْ: اسم موصول و معنی آن "هر کس" است.
 
 كُنْتُ: فعل ماضی به معنای "بودن" است.
 
 مَوْلَاهُ: اسم و معنی آن "سرپرست" و "ولی" است.
 
 فَهَذَا: حرف و اسم اشاره و معنی آن "پس این" است.
 
 عَلِيٌّ: اسم خاص و منظور "امیرالمومنین" است.
 
 مَوْلَاهُ: همانند "مَوْلَاهُ" در ابتدای جمله است و معنی آن «سرپرست» و «ولی» است.
 
 
شرح جمله با توجه به واقعه تاریخی:
 
این جمله توسط پیامبر اکرم (ص) در روز غدیر خم و در حضور ده ها هزار مسلمان ایراد شد. پیامبر (ص) پس از اقامه نماز ظهر و ایراد خطبه ای، دست حضرت علی (ع) را گرفته و این جمله را بیان فرمودند. با توجه به این واقعه تاریخی می‌توان گفت که پیامبر (ص) با بیان این جمله مهم، امام علی (ع) را به عنوان جانشین خود و رهبر مسلمانان پس از رحلت خود معرفی کردند. این اقدام از اهمیت بسیاری برخوردار بود چرا که مسئله رهبری مسلمانان پس از پیامبر (ص) از مهمترین مسائل بود و می‌توانست سبب تفرقه و انشقاق در میان مسلمانان شود.
 
شرح و توضیح ادامه جمله پیامبر (ص)
 
"اللَّهُمَّ وَالِ مَنْ وَالاهُ وَ عَادِ مَنْ عَادَاهُ وَ انْصُرْ مَنْ نَصَرَهُ وَ اخْذُلْ مَنْ خَذَلَهُ"
 
شرح و تفسیر:
 
 "اللَّهُمَّ": این کلمه، خطاب پیامبر (ص) به خداوند متعال است و ایشان از خداوند برای یاری و نصرت امام علی (ع) و پیروان ایشان طلب یاری می‌کنند.
 
 "وَالِ": فعل امر "والی" به معنای "دوست بدار" است. پیامبر (ص) از خداوند می‌خواهند که دوستداران و محبان امام علی (ع) را دوست بدارد.
 
 "مَنْ وَالاهُ": این عبارت به کسانی اشاره دارد که امام علی (ع) را دوست دارند و به ولایت ایشان ایمان دارند.
 
 "وَ عَادِ": فعل امر "عادِ" به معنای "دشمن بدار" است. پیامبر (ص) از خداوند می‌خواهند که دشمنان و معاندان امام علی (ع) را دشمن بدارد.
 
 "مَنْ عَادَاهُ": این عبارت به کسانی اشاره دارد که با امام علی (ع) دشمنی می‌کنند و ولایت ایشان را قبول ندارند.
 
 "وَ انْصُرْ": فعل امر "انْصُرْ" به معنای "یاری کن" است. پیامبر (ص) از خداوند می‌خواهند که یاری کننده و یاور امام علی (ع) و پیروان ایشان باشد.
 
 "مَنْ نَصَرَهُ": این عبارت به کسانی اشاره دارد که امام علی (ع) را یاری می‌کنند و در راه ایشان جانفشانی می‌کنند.
 
 "وَ اخْذُلْ": فعل امر "اخْذُلْ" به معنای "خوار و ذلیل گردان" است. پیامبر (ص) از خداوند می‌خواهند که کسانی که امام علی (ع) و یاران ایشان را یاری نمی‌کنند و یا در مقابل آنها جبهه می‌گیرند را خوار و ذلیل سازد.
 
«مَنْ خَذَلَهُ»: این عبارت به کسانی اشاره دارد که امام علی (ع) و یاران ایشان را یاری نمی‌کنند و یا در مقابل آنها جبهه می‌گیرند.
 
اهمیت این عبارت دعایی:
 
این عبارت دعایی نشان‌دهنده اهمیت و جایگاه رفیع ولایت امام علی (ع) در نزد پیامبر اکرم (ص) است. ایشان با این دعا، جایگاه امام علی (ع) را به عنوان جانشین خود و رهبر مسلمانان پس از رحلتشان تأکید می‌کنند. از خداوند برای یاری و نصرت امام علی (ع) و پیروان ایشان طلب یاری می‌کنند. دشمنان و معاندان امام علی (ع) را مورد لعن و نفرین قرار می‌دهند. یاری کنندگان و یاوران امام علی (ع) را مورد دعا و ثنا قرار می‌دهند.