كرامت يك وصف نفساني است و ثبوت اوصاف نفساني به معرفت دقيق از يكسو و تكرار عمل صالح از سوي ديگر نياز دارد. اگر كسي راه تحصيل يك وصف نفساني را نداند، هرگز به آن نميرسد يا اگر بدان آگاه باشد، ولي آن راه را مكرر نپيمايد، به ملكه آن صفت دست نمييابد.
نفوس انسانها يكسان نيستند؛ «الناس معادن كمعادن الذهب والفضّة»(1) و گرايش بعضي از آنان به فضايل نفساني بيش از ديگران است. در نتيجه تحصيل برخي از ملكات نفساني براي آنان آسانتر از ديگران خواهد بود، ولي همه انسانها در لزوم آموختن و كوشيدن مشتركاند.
اميرمؤمنان(عليهالسلام) فرمود: «المكارم بالمكاره»(2)؛ يعني كرامتهاي نفساني با كراهت و رنج به دست ميآيد، نه با آسايش و آسودگي. پس همگان بايد مكارم نفساني را، با دشواري و كوشش فراهم كنند، گرچه رنج بعضي بيشتر و زحمت بعضي كمتر است.
1 ـ كافي، ج8، ص177.
2. شرح غرر الحكم، ج1، ص19.
هدايت در قرآن، ص 136.