بدون ترديد آمدن پيامبران الهي و اوصيا براي مردم در همه عصرها، تبليغي جز براي هدايت و تزكيه نبوده است.
با اين حال تلاش اولياي خدا بر اين بوده كه خدا و خود را آن گونه كه حق است نشان دهند. از گذشته تا به امروز عده‌اي تلاش داشتند خلاف اين مسير حركت كنند. آنها در شأن پيامبر و اهل بيت مبالغه روا داشتند و در عرصه نظر و عمل دچار خدشه فكري شدند و خود را در تاريكي به سلوك بي‌محتوا كشاندند.
اين نوشتار در چند نوبت به بررسي اجمالي تفكرات غالي‌گري در تاريخ اسلام به ويژه تشيع مي‌پردازد. در واقع غاليان كساني بودند كه گفتارهاي غلوآميزي نسبت به پيامبر(ص) و امامان(ع) بيان مي‌كردند. در اين چند نوشتار سعي شده است ريشه‌هاي اين جريان افراطي واكاوي شود. از ديدگاه نويسنده پادزهر غالي‌گري تمسك به قرآن و معارف برخاسته از سنت پيامبر(ص) و اهل بيت(ع) است. در اصطلاح لغت‌پژوهان، غلو يعني از حد خود تجاوزكردن و غالي كسي است كه مرتكب افراط شود.
بنابراين مي‌توان گفت غلو يعني از حدثي خروج‌كردن و در آسمان‌هاي خيال سير كردن و غالي كسي است كه در كمال شقاوت، باطل را حق جلوه مي‌دهد و آنچه را كه حق است ابطال مي‌كند. در سوره نساء (آيه171) خداوند چنين مي‌گويد: «يا اهل‌الكتاب لاتغلوا في‌دينكم ولا تقولوا علي‌الله الاالحق؛ اي اهل كتاب در دين‌تان غلو نكنيد و جز حق سخني در مورد خدا نگوييد». در اين آيه از واژه «تغلوا» استفاده شده كه از مشتقات غلو است. همچنين در آيه77 سوره مائده از واژه «تغلوا» استفاده شده است؛ «قل يا اهل‌الكتاب لاتغلوا في دينكم غيرالحق...؛ بگو اي اهل كتاب در دين‌تان غلو و تجاوز از حد نكنيد».
اين دو آيه مستقيما به كساني مربوط مي‌شود كه درباره حضرت عيسي راه افراط و غلو طي كردند به گونه‌اي كه گروهي (نصاري) او را در مقام پسر خدا بالا بردند. و در اين ميان البته گروهي ديگر (يهود) او را در مقام نكوهش از حد خود پايين آوردند.ابن‌شهر‌آشوب دركتاب مناقب خود روايت كرده است كه رسول‌خدا (ص) فرمود از اين در، مردي وارد مي‌شود كه شبيه‌ترين افراد به حضرت عيسي(ع) است. در اين هنگام علي(ع) وارد شد. (منافقين) از فرمايش پيغمبر به خنده درآمدند. آنگاه اين آيه نازل شد: «ولما ضرب ابن مريم مثلا اذا قومك منه يصدون»(زخرف/57).
وقتي كه به عيسي‌بن‌مريم مثل زده مي‌شود، قوم تو از آن مثل صدا بر مخالفت بلند مي‌كنند يا اينكه به اين مثل مي‌خندند. اين آيه از جمله آياتي است كه به گونه‌اي با مسئله غلو در ارتباط است. در روايتي ديگر به نقل از پيامبر(ص) چنين آمده است: «اي علي مثل تو در اين امت مثل عيسي‌بن‌مريم است. گروهي او را دوست داشتند و در دوستي او افراط كردند و دسته‌اي نيز او را دشمن داشتند و در دشمني او افراط كردند»(بحارالانوار، ج25، ص284). همانند عصر حضرت عيسي(ع) در عصر مولاي متقيان نيز گروهي به دليل جهل از شناخت واقعي آن بزرگوار با الوهي‌خواندن مقام آن حضرت به نوعي درصدد خراب‌كردن ايشان بودند. در نوشتار بعد اين مطلب دقيق‌تر توضيح داده مي‌شود. 

همشهري آنلاين- حجت‌الاسلام‌ ياسر ولايي