27  آذر در گذر تاریخ

* رحلت مجتهد اصولی و عالم و عارف بزرگوار آیت ‏اللَّه «شیخ محمدتقی آملی» (1350 ش)
اشاره: حکیم بزرگوار آیت‏اللَّه شیخ محمد تقی آملی در حدود سال 1265 ش برابر با 1304 ق در تهران متولد شد. وی قسمتی از دروس معقول و منقول را نزد پدرش آقا شیخ محمد آملی و میرزا حسن کرمانشاهی خواند و این دروس را نزد حاج شیخ عبدالنبی مجتهد نوری تکمیل نمود. آیت‏اللَّه آملی از آن پس به نجف رفت و در محضر درس میرزای نایینی، میرزا ابوتراب خوانساری، شیخ محمدحسین غروی اصفهانی، میرزا محمود قمی، سیدابوالحسن اصفهانی و آقاضیاءالدین عراقی به تکمیل فقه و اصول پرداخت تا به مقامات عالی علم و اجتهاد رسید. این عالم ربانی، در اخلاق نیز از محضر عارف کامل حاج میرزا علی آقا قاضی طباطبایی فیض گرفت و به مدارج بالای اخلاق و عرفان دست یافت. آیت‏اللَّه آملی از آن پس در تهران اقامت گزید و به تدریس منقول و معقول اشتغال ورزید. این حکیم فرزانه، فقیهی گوشه‏نشین بود و از شهرت و مسؤولیتِ ریاست ابا داشت به طوری که تا پایان زندگی، علی‏رغم داشتن صلاحیت علمی، حتی از نوشتن و چاپ رساله عَمَلیه خود نیز خودداری نمود. آیت‏اللَّه محمدتقی آملی نزدیک به چهل سال در رأس آیات و مراجع بزرگ تهران به تدریس و ترویج دین اشتغال داشت. در محضر درس ایشان، شاگردان فاضلی پرورش یافتند که حضرات آیات: عبداللَّه جوادی آملی، حسن حسن‏زاده آملی و علامه محمدحسین تهرانی از آن جمله‏اند. حاشیه بر مکاسب شیخ انصاری در 2 جلد، کتاب الصلاة در 3 جلد، حاشیه بر شرح منظومه سبزواری در 2 جلد و شرح استدلالی بر عروةالوثقی از مهم‏ترین آثار آیت‏اللَّه آملی هستند. سرانجام این حکیم وارسته و عارف الهی در 27 آذر 1350 ش برابر با 30 شوال 1391 ق در 85 سالگی دار فانی را وداع گفت و در تهران به خاک سپرده شد.

* روز وحدت حوزه و دانشگاه در سالروز شهادت مجاهد آگاه و انقلابی آیت‏اللَّه دکتر «محمد مفتّح» توسط گروه منحرف فرقان (1358 ش)
اشاره: آیت‏اللَّه دکتر محمد مفتّح در سال 1307 ش در همدان دیده به جهان گشود. وی در آنجا به تحصیل دوره دبستان و مقدمات علوم اسلامی روی آورد و سپس به حوزه علمیه قم مهاجرت نمود. دکتر مفتح در قم از محضر بزرگانی همچون حضرات آیات: سید محمد حجت کوه کمره‏ای، سیدحسین بروجردی، سیدمحمد محقق داماد، علامه طباطبایی و امام خمینی(ره) استفاده نمود و خود مدرسی بزرگ در حوزه گردید. شهید مفتح در این حال که در حوزه علمیه قم به درجه اجتهاد رسیده بود، در دانشگاه نیز موفق به اخذ درجه دکتری گردید. وی در حوزه علمیه قم علاوه بر تدریس علوم حوزوی به تدریس در دبیرستان نیز همّت گماشت. ایشان در ایام مبارزات روحانیت و مردم انقلابی ایران به رهبری امام خمینی از آموزش و پرورش قم اخراج و به منطقه دورافتاده‏ای تبعید شد، در نتیجه مجبور به اقامت در تهران گردید. با اقامت ایشان در تهران فصلی نوین از مبارزات سیاسی و عقیدتی شهید مفتّح آغاز شد. نقش شهید مفتّح در صحنه‏های مهم مبارزات انقلابی از جمله اقامه نماز دشمن‏شکن عید فطر 1357 بسیار حساس بود. ایشان در خطبه‏های نماز، برای اولین‏بار نام امام خیمنی(ره) را آشکارا بر زبان جاری کرد و رهبری امام را مورد تاکید قرار داد و مردم را برای راهپیمایی در روزهای بعد دعوت نمود. شهید مفتح، با تشکیل شورای انقلاب، از طرف امام به عضویت این شورا درآمد و در این سنگر منشا خدمات شایانی گردید. ایشان همچنین پس از پیروزی انقلاب اسلامی، فعالیت‏های ارزشمندی به‏ویژه در زمینه تدریس در دانشگاه‏ها و نیز نزدیک ساختن دو قشر روحانی و دانشجو به عمل آورد. او که توطئه استعمار را در جدا نگاه داشتن این دو قشر، با تمام وجودش حس کرده بود، ایجاد وحدت و انسجام میان این دو قشر را وجهه همت خود ساخت. آیت‏اللَّه مفتّح سرانجام در 27 آذر 1358 ش به همراه دو تن از پاسداران جان بر کف خود در مقابل دانشکده الهیات دانشگاه تهران از سوی گروهک منافق فرقان به شهادت رسید و پس از تشییعی با شکوه، در صحن حرم حضرت معصومه(س) به خاک سپرده شد.
به پاس خدمات چشمگیر شهید مفتح در راه ایجاد وحدت حوزه و دانشگاه و لزوم ارتباط، همکاری و هم‏فکری این دو قشر اندیشمند و فرهیخته، روز 27 آذر، همزمان با سالروز شهادت این عالم سترگ، با نام روز وحدت حوزه و دانشگاه نام‏گذاری شده است.

* ارتحال فقیه بزرگوار آیت‏اللَّه «میرزا حسن انصاری» (1375 ش)
اشاره: آیت‏اللَّه میرزا حسن انصاری محلاتی در سال 1289 ش (1330 ق) در شهرستان محلات به دنیا آمد. وی پس از طی دروس مقدماتی و سطح، راهی حوزه علمیه قم شد و از محضر استادان نامداری همچون، حضرات آیات: حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی، سید محمدتقی خوانساری، سیدمحمد حجّت کوه کمره‏ای، سید حسین بروجردی و حضرت امام‏خمینی(ره) بهره برد و پس از سالیانی به مدارج بالای فقهی و فلسفی دست یافت. این عالم وارسته و حافظ قرآن کریم در طول سالیان عمر، خود را از تمام قیود و تعلقّات دنیوی به دور نگاه داشته بود و راه زهد و تقوا در پیش داشت. میرزا حسن انصاری همواره از انقلاب اسلامی و رهبری عظیم‏الشأن آن حمایت نموده و از آن به عنوان «نعمت الهی» یاد می‏کرد. این فقیه فرزانه و حکیم وارسته سرانجام در 27 آذر 1375ش برابر با ششم شعبان 1417ق در 86 سالگی وفات یافت و در حرم حضرت معصومه(س) به خاک سپرده شد.

* درگذشت خطیب شهیر و واعظ کبیر حجت الاسلام و المسلمین «محمدتقی فلسفی» (1377 ش)
اشاره: حجت‏الاسلام و المسلمین محمدتقی فلسفی در سال 1286ش (1326ق) در خانواده‏ای عالم به دنیا آمد. وی پس از فراگیری ادبیات و سطوح، به آموختن فلسفه و معقول از استادانی همچون میرزا طاهر تنکابنی، میرزا محمود قمی، سیدمحمد کاظم عصار و میرزا مهدی آشتیانی پرداخت و بنیه علمی خود را استوار ساخت. وی پس از آن به وعظ و خطابه روی آورد و در پانزده سالگی اولین جلسه منبرش را در محضر پدر و گروه بسیاری از مردم برپا کرد که تشویق همگان را برانگیخت. از آن پس، نام فلسفی بر سرزبان‏ها افتاد و در نوزده سالگی برای منبر به مجلس شورای ملی دعوت شد. وی پس از اعتراض به کشتار مسجد گوهرشاد، ممنوع المنبر و خلع لباس شد تا اینکه پس از سه سال و با کوشش آیت‏اللَّه کاشانی، منبرش رسماً آزاد گردید. حجت الاسلام فلسفی در منبر و خطبه، روش نوینی را پایه گذاری کرد و تحول عمیقی در فن سخنوری به وجود آورد. او با تتبُّع در اخبار و احادیث و مطالعه پیگیرِ کتاب‏های روانشناسی، جامعه‏شناسی، اخلاق و تعلیم و تربیت و به کارگیری تجربیات و ابتکارات خویش، به یکی از مشهورترین خطیبان پایتخت مبدل شد و در مجالس مهم تهران، اداره منبر را برعهده گرفت. این روحانی مبارز، در طول ده‏ها سال، بارها در منبرهای پرشور خود، رژیم پهلوی را مورد انتقاد قرار داده و در زمان‏های گوناگون به تبعیت از علما به ویژه حضرت امام خمینی(ره)، به مخالفت با رژیم برخاست. وی در این دوران، چندین بار بازداشت شد و بارها ممنوع المنبر گردید. در سال 1350، در مجلس بسیار مهمی، به یاوه گویی‏های دو نفر از سناتورها علیه امام خمینی(ره) پاسخ داد و آشکارا نام امام را برفراز منبر تکرار نمود و از مقام شامخ ایشان تجلیل به عمل آورد. این سخنرانی باعث شد که تا زمان پیروزی انقلاب اسلامی ممنوع المنبر شود ولی این وضعیت باعث عقب‏نشینی وی از مواضعش نگردید. علاوه بر این، حجت‏الاسلام فلسفی، هماره با فرقه بهائیت و کمونیسم و حزب توده مبارزه می‏کرد و در این راه، ترسی به خود راه نمی‏داد. او پس از پیروزی انقلاب اسلامی و پس ازهفت سال ممنوعیت منبر و اندکی پس از ورود امام به ایران، در حضور معظمٌ له و هزاران نفر دیگر، سخنرانی کرد و بار دیگر مورد تایید و تفقد امام قرار گرفت. با پیروزی انقلاب اسلامی، حجت الاسلام فلسفی به رغم کهولت سن، تا پایان عمر خود به فعالیت‏های مختلف و منبرهای روشنگر خویش ادامه داد و لحظه‏ای نیاسود تا این که در 27 آذر 1377 ش برابر با 28 شعبان 1419 ق در 91 سالگی دار فانی را وداع گفت و در حرم حضرت عبدالعظیم در ری به خاک سپرده شد. عمده آثار وی با نام گفتار فلسفی انتشار یافته که کودک از نظر وراثت و تربیت، جوان از نظر عقل و احساسات و بزرگسال و جوان از نظر افکار و تمایلات و الحدیث در 5 جلد از آن جمله‏اند.

* ذوالفقار علی بوتو نخست وزیر پاکستان شد(1350ش)

* در مرز ایران و عراق بین نیروی هوائی دو کشور زد و خورد آغاز شد و دو هواپیمای متجاوز عراقی سقوط کرد (1353ش)

*  15 صفر در گذر تاریخ

*  درگذشت «ابوالفضل بلعمی» دانشمند ایرانی  و  وزیر فاضل دستگاه سامانی
(329 ق)
اشاره: ابوالفضل بلعمی، دانشمند مشهور ایرانی، اهل بخارا در ازبکستان اِمروزی بود و چون یکی از اجدادش در بلعم در آسیای صغیر می‏زیست به بلعمی مشهور شد. او وزیر خردمند، فاضل، کاردان و دانشمندِ امیر نصر سامانی بود که تالیفات ارزشمندی از خود به جای گذاشته است. بلعمی مورد ستایش شاعر بزرگ عصر، رودکی بود. بلعمی به اشاره‏ی امیر نصر سامانی، کلیله و دمنه را از عربی به فارسی برگرداند و رودکی به خواست بلعمی، آن را به نظم فارسی درآورد. تاریخ بلعمی از دیگر آثار اوست که دارای نثر روان و ساده است و نمونه‏ای تاریخی و روشن از شیوه‏ی نویسندگی و نگارش در قرن چهارم هجری است. این کتاب یکی از قدیمی‏ترین آثار به جای مانده از متون فارسی این عصر می‏باشد.

* آغاز خلافت «مروان حمار» آخرین خلیفه‏ی ستمکار اموی (127 ق)
اشاره: مروان بن محمد بن مروان، عامل خلیفه در منطقه‏ی ارمنستان، پس از شنیدن خبر مرگ یزید و جانشینی برادرش ابراهیم بن ولید، با سپاهی منظم و توانمند از ارمنستان به سوی شام عازم گردید، تا قدرت را در دست گرفته و به خلافت امویان، استحکام بیشتری بخشد. وی که به دلیری و رزمندگی در میدان مبارزه، مشهور بود و ابهت نام و حرکت او، خلیفه‏ی وقت را به تزلزل می‏آورد، شهرهای میان ارمنستان و شام را یکی پس از دیگری گشود و با سپاه سلیمان بن هشام بن عبدالملک که از سوی ابراهیم بن ولید به نبرد او آمده بود، در مکانی به نام «عین الجرّ» که میان بعلبک و دمشق، در منطقه بقاع واقع است، درگیر شد و سپاه خلیفه را وادار به پذیرش شکست و عقب‏نشینی نمود. سپس به سوی دمشق، تهاجم نمود و از مردم این شهر برای خویش بیعت گرفت. ابراهیم بن ولید که در مقابل عمل انجام شده قرار گرفته بود، چاره‏ای جز تسلیم و پذیرش خلافت مروان نداشت. بدین جهت، خود را از خلافت، خلع و با مروان حمار بیعت کرد. آغاز خلافت مروان حمار پس از خلع ابراهیم، در روز پانزدهم صفر سال 127 ق واقع گردید. مروان از سال 127 تا سال 132 ق در منصب خلافت قرار داشت و به حکومت امویان، قدرت و استحکام نسبی بخشید، ولی در برابر جنبش سراسری عباسیان تاب مقاومت نیاورد و سرانجام به دست آنان کشته گردید. با کشته شدن وی، خلافت امویان که از سال 41 ق، پس از صلح امام حسن مجتبی(ع)، آغاز گردیده بود، در سال 132 ق به پایان نکبت‏بار خویش رسید و با سرافکندگی و شکست نظامی، سیاسی، اجتماعی و عقیدتی در جامعه اسلامی مواجه گردید.

* مرگ «شاه طهماسب اول» و جلوس «شاه اسماعیل دوم» به سلطنت صفوی (984 ق)
اشاره:
شاه طهماسب صفوی از یازده سالگی به پادشاهی ایران رسیده بود. او پس از تحمل چند سال بیماری و بعد از 54 سال سلطنت در 65 سالگی وفات یافت. شاه طهماسب، اگر چه از جهت کفایت و مملکت داری و فتوحات، قابل قیاس با شاه اسماعیل و یا شاه عباس، نیست لیکن به هر حال در عصر او از خاک ایران چیزی کاسته نشده و از تعرضات دشمنان خارجی جلوگیری کرده است. شاه طهماسب در ابتدای سلطنت خود به عیش و عشرت می‏پرداخت ولی در اواسط عمر از عیاشی و لهو و لعب توبه کرد و به عبادت مشغول گشت و فرمان‏هایی مبنی بر حفظ شعائر اسلام صادر نمود.

* 18 دسامبر در گذر تاریخ

* تولد «جوزف جان تامْسون» فیزیک دان امریکایی و پدر الکترون (1856م)
اشاره:
جوزف جان تامسون دانشمند برجسته انگلیسی در هجدهم دسامبر 1856م در نزدیکی منچسْتر انگلستان، به دنیا آمد. وی از کودکی اشتیاق فراوانی به مطالعه داشت و از شاگردان باهوش مدرسه به شمار می‏رفت. تامسون در طی تحصیلات عالی خود به فیزیک و ریاضی پرداخت و در 24 سالگی ثابت کرد که ماده و انرژی هر دو از نظر فیزیکی یکسانند و این نظر، زیربنای تئوری آلبرت انیشتین، مبتکر تئوری نسبیت گردید. تامسون در 28 سالگی مسئولیت یکی از آزمایشگاه‏های بزرگ و معروف انگلستان را برعهده گرفت و به مدت 34 سال، آن را به خوبی اداره نمود. تامسون در سال 1897م ذره کوچک و معجزه آسای الکترون را کشف کرد و از آن پس به عنوان پدر الکترون معروف شد. وی عقیده داشت که الکترون یکی از اجزای تشکیل دهنده ماده است. تامسون در سال 1903م اعلام کرد که اتم به صورت کُره‏ای پر از ماده و دارای بار برقی مثبت بوده و الکترون‏ها در آن‏ها موّاج می‏باشند. تامسون در سال‏های بعد تلاش وافری در تکمیل دانسته‏های بشر در این زمینه از خود بروز داد تا این‏که در سال 1906م موفق به اخذ جایزه نوبل فیزیک شد. تامسون این نکته را کشف کرد که اشعه قطب منفی، شامل ذرات الکتریسیته منفی یا اِلِکترون است. او سرعت و بارالکتریکی الکترون‏ها را اندازه‏گیری کرد و بدین نتیجه رسید که الکترون‏های مزبور از نظر جرم تقریباً دو هزار برابر کوچکتر از سبک‏ترین ذره اتمی شناخته شده آن روز عالم هستند. وی در این هنگام محاسبه جالب‏تری انجام داد و سرعت الکترون‏ها را که به دور هسته اتم در گردش هستند، 196 هزار کیلومتر در ثانیه تعیین کرد. تحقیقات تامسون اطلاعات و درک بیشتری درباره جریانات الکتریکی به جهان علم عرضه کرد چرا که جریان برق در واقعْ جریانی از الکترون‏ها است. وقتی الکترون‏های یک سیم فلزی، بی‏هدف حرکت کنند، جریان برقی در میان نخواهد بود ولی وقتی الکترون‏ها در یک مسیر حرکت کنند، جریانی برقرار خواهد شد. تئوری مهم تامسون درباره طبیعت الکتریکی ماده، فرضیه تغییر ناپذیری اتم را زیر و رو کرد و تامسون را به شهرتی عالم‏گیر رساند. علاوه بر تامسون، هشت نفر از شاگردان و نیز پسرش موفق به اخذ جایزه نوبل شدند. جوزف جان تامسون سرانجام در سال 1940م در 84 سالگی درگذشت.

* کشف میکروب طاعون توسط دانشمندان فرانسوی (1894م)
اشاره: بیماری طاعون یک بیماری واگیردار است که عامل آن باسیل یرسینیا پستیس (Yersinia pestis) است. این باسیل در سال ۱۸۹۴، پس از سال‌ها پژوهش، توسط الکساندر یرسین کشف شد. این بیماری کشنده بارها در طول تاریخ باعث بحران‌های شدید اقتصادی و اجتماعی شده‌است. انسان از طریق نیش کک آلوده به این باکتری بیمار می‌شود. جوندگان، به خصوص موش‌ها این کک‌ها را به انسان منتقل می‌کنند. راه‌های دیگر ابتلا به طاعون، گازگرفتگی از طریق جوندگان آلوده به باکتری، یا خوردن جاندار مبتلا به طاعون است. انتقال طاعون از انسان به انسان از طریق تماس و تنفس (در صورتی که فرد بیمار به طاعون ریوی مبتلا باشد) انجام می‌گیرد. باید توجه داشت که تا قرن نوزدهم، درمانی حقیقی برای طاعون وجود نداشت و تنها با کشف باسیل یرسینیا پستیس در سال ۱۸۹۴، دانشمندان در سدد درمان طاعون بر آمدند. امروزه با استفاده از آنتی‌بیوتیک قبل از پیشرفته شدن بیماری از مرگ جلوگیری می‌شود. باز کردن خیارک‌ها نیز می‌تواند مؤثر باشد.

* الحاق رسمی مصر به عنوان مستعمره انگلستان (1914م)
اشاره:
مصر از اواسط سده نوزدهم میلادی تحت نفوذ انگلستان و فرانسه قرار گرفت و طی سال‏های آغازین قرن بیستم، حضور انگلستان در مصر بسیار پررنگ‏تر از فرانسه بود. مصر تا سال 1914م که جنگ جهانی اول آغاز شد. رسماً جزو قلمرو امپراتوری عثمانی به شمار می‏رفت ولی عملاً تحت نفوذ انگلستان بود. در جریان جنگ جهانی اول، دولت عثمانی با دولت‏های مخالف انگلستان یعنی آلمان و اتریش متحد شد. انگلیس نیز به منظور مقابله با این عمل، مصر را که تا آن زمان متعلق به دولت عثمانی بود، تصرف کرد و در هجدهم دسامبر 1914م آن را به طور رسمی تحت استعمار خود درآورد. دلیل انگلستان در انجام این عمل، جلوگیری از اشغال مصر توسط آلمان بود که در این میانْ، باید نقش حیاتی کانال سوئز در جریان جنگ را نیز مدّ نظر قرار داد. تلاش نیروهای عثمانی در بازپس‏گیری مصر در طول جنگ جهانی اول ادامه داشت، اما به دنبال مبارزات مردم مصر با استعمار انگلیس، این کشور در 28 فوریه سال 1922م، استقلال خود را اعلام نمود. (ر.ک: 28 فوریه)

* پایان عملیات طولانی «وُردن» در جریان جنگ جهانی اول (1916م)
اشاره:
در آغاز سال 1916م و در جریان جنگ جهانی اول، نیروهای آلمان به قصد تصرف پاریس، در 21 فوریه 1916م به مهم‏ترین مانعی که در راه پیشروی آن‏ها به سوی پاریس قرار داشت، یعنی شهر وردن و استحکامات نظامی اطراف آن حمله‏ور شدند. در این میان هر چند یکی از قلعه‏های اطراف شهر به تصرف آلمان درآمد ولی نیروهای مدافع وردن که با کمک قوای کمکی و تازه نفس تقویت شده بودند، پیشروی آلمانی‏ها را در همین مرحله متوقف ساختند و پنج حمله بزرگ نیروهای آلمان برای پیشروی به طرف وردن تا ماه مارس 1916م با شکست مواجه گردید. در اول ژوئیه 1916م، در حالی که آلمانی‏ها حمله بزرگ و تازه‏ای را برای تصرف وردن تدارک می‏دیدند، نیروهای انگلیس و فرانسه به تهاجم وسیعی در شمال غربی فرانسه دست زدند و پس از پنج ماه نبرد سنگین، یکی از خونین‏ترین و وسیع‏ترین عملیات‏های نظامی در طول جنگ جهانی اول رقم خورد. در این جنگ، علاوه بر به کار گرفتن وسیع نیروی هوایى، برای اولین بار از تانک استفاده شد، ولی کاربُرد تانک‏های انگلیسی که برای نخستین بار در پانزدهم سپتامبر وارد میدان شدند، به علت بارندگی‏های شدید و گل آلود بودن زمینْ، چندان درخشان نبود. نیروهای انگلیس و فرانسه با وجود تحمل تلفات سنگین در این نبرد، موفق نشدند آلمانی‏ها را از مواضع خود در این منطقه عقب برانند ولی تلفات و ضایعات وارده بر ماشین جنگی آلمان در این جنگ سنگین‏تر بود و کارشناسان نظامی آلمان بعدها بر نقطه عطف بودن نبرد وُردن در تاریخ جنگ جهانی اول و سرآغاز شکست آلمان در این جنگ، اذعان کردند. این نبرد وحشت‏ناک سرانجام پس از ده ماه درگیری خونین، با مرگ بیش از دو میلیون و دویست و شصت و پنج هزار نفر از نیروهای متخاصم در 18 دسامبر 1916م به پایان رسید. تلفات عظیم این جنگ، علاوه بر وسعت عملیات نظامی و به کار گرفتن سلاح‏های جدید جنگی، ناشی از استفاده وسیع نیروهای متخاصم از گازهای سمی و سلاح‏های شیمیایی بود.

* آغاز عصر اتم، با شکافتن هسته اتم توسط «اوتو هان» فیزیک‏دان آلمانی (1938م)
اشاره: اوتوهان فیزیک‏دان و دانشمند آلمانی در سال 1889م در فرانکفورت به دنیا آمد و پس از طی تحصیلات خود، دکترای شیمی گرفت. وی از آن پس به مطالعه و آزمایش در علم فیزیک مشغول شد که سرانجام، موفق به شکافتن اتم اورانیوم گردید. وی در 18 دسامبر 1938م توانست یک ایزوتوپ اورانیوم را که هسته‏های پروتون آن‏ها یکسان است با سرعت فراوان توسط نوترون‏ها بمباران کند و به این وسیله موفق به شکستن هسته ایزوتوپ گردد. نتیجه حاصل از شکافتن هسته، ایجاد گرمای زیاد بود. این عمل باعث آزاد شدن انرژی عظیمی گردید و این انرژی بعدها در رآکتورها و بمب‏های هسته‏ای مورد استفاده قرار گرفت.
* فروپاشی نظام اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی (1991م)
*  روز ملی کشور افریقایی «نیجر»