در گذرتاریخ
15 مهر -1 ذی الحجه - 7 اکتبر

15 مهر در دفاع مقدس

* انتشار طرح جمهوری اسلامی ایران برای امنیت منطقه در جریان جنگ تحمیلی (1365 ش)
اشاره:
با طولانی شدن جنگ و گسترش دامنه پیروزی‏های نظامی ایران به ویژه پس از فتح فاو در بهمن 1364، از سوی آمریکا و حامیان منطقه‏ای آن، درباره نیات و اهداف جمهوری اسلامی ایران شایعاتی منتشر گردید که بر اساس آن، ایران به گسترش دامنه جغرافیایی جنگ، تلاش برای اشغال کشورهای همسایه، دخالت در امور داخلی کشورها و کمک به گروه‏های مخالف دولت مرکزی کشورهای منطقه متهم گردیده است. در پاسخ به این اتهامات، دولت جمهوری اسلامی ایران از سازمان ملل متحد خواست تا طرح قرارداد امنیتی ایران را منتشر نماید. بر اساس این طرح که در سی‏ام اردیبهشت 1365ش، طی یادداشت محرمانه‏ای به دبیر کل سازمان ملل متحد ارائه شده بود، ایران برای همکاری با دبیر کل در جهت انعقاد یک قرارداد امنیتی منطقه‏ای با کشورهای خلیج فارس بر مبنای اصول استقلال، حاکمیت ملی، تمامیت ارضی، عدم مداخله در امور دیگران و... اعلام آمادگی کرده بود. در این طرح که در چنین روزی در سال 1365ش منتشر شد، از تلاش‏های ایران جهت جلوگیری از حمله به هر کشور دیگر یاد شده و سیاست اعلام شده جمهوری اسلامی ایران، مبنی بر اجتناب از گسترش جنگ و تأمین صلح برای منطقه مورد تأکید قرار گرفته بود. همچنین در این طرح، از اقدامات و ابتکارات دبیر کل وقت سازمان ملل در جهت ابقای صلح باثبات در منطقه بر پایه رعایت احترام به استقلال و تمامیت ارضی و عدم مداخله در امور داخلی دیگر کشورها استقبال شده بود.

15 مهر در گذر تاریخ

* امضای متمم قانون اساسی توسط محمدعلی شاه قاجار (1286 ش)
اشاره:
با اوج‏گیری نهضت مشروطیت ایران و مبارزات همه جانبه مردم و روحانیت، مظفرالدین شاه قاجار مجبور شد تا با خواست مردم موافقت کرده و در چهاردهم مرداد 1285 ش ضمن صدور فرمان مشروطه، دستور تشکیل مجلس شورای ملی را صادر نماید. از آن پس، متن قانون اساسی مشتمل بر 51 اصل با نام نظامنامه سیاسی، تنظیم شد و در 8 دی 1285 به امضای شاه رسید. صرف نظر از ماهیت و محتوای این قانون اساسی که مبتنی بر خواسته‏های واقعی مردم نبود، اصولاً بدون وقت کافی و با عجله و عمدتاً در جهت مسائل مجلس شورای ملی تدوین شده بود و بسیاری از مسائل مهم و اساسی، و دیگر حقوقی را که در قانون اساسی مطرح می‏شود، دارا نبود. این قانون بیشتر به آیین نامه مجلس شباهت داشت و تامین کننده نیاز فوری ملت در زمینه به دست گرفتن اختیارات و حقوق سیاسی از طریق تشکیل مجلس شورای ملی بود. از سوی دیگر، روشنگری روحانیت که در صف مقدم نهضت و مبارزات مشروطیت بود، علی‏رغم کارشکنی‏های مداوم درباریان و غرب‏زده‏های فریب خورده، شرایط و جوّی را به وجود آورد که پس از مرگ مظفرالدین شاه، در همان آغاز سلطنت محمد علی میرزا کمیسیونی به منظور تهیه متمم قانون اساسی در مجلس شورای ملی تشکیل شد. این کمیسیون که مرکب از پنج نفر بود، متنی را بر اساس قانون اساسی بلژیک و فرانسه و بالکان تهیه کرد که قابل قبولِ همه نمایندگان مجلس نبود. می‏توان گفت اگر مقاومت آیت‏اللَّه شیخ فضل اللَّه نوری در پافشاری بر افزودن ماده‏ای در متمم قانون اساسی مبنی بر نظارت پنج تن از علمای طراز اول هر عصر برای جلوگیری از تصویب قوانین مخالف اسلام در مجلس نبود و این ماده به تصویب نمی‏رسید، متمم قانون اساسی بیش از آن چه که بود، رنگ غربی به خود می‏گرفت. پس از پایان کار، متمم قانون اساسی در 107 اصل برای امضا تقدیم شاه گردید. محمدعلی شاه، ابتدا در امضای این قانون وقت‏کشی می‏کرد اما با درخواست‏های مکرر مردم از نمایندگان و تلگراف‏های علمای نجف مبنی بر امضای متمم، سرانجام شاه ناگزیر شد که آن را در پانزدهم مهرماه 1286 ش برابر با 29 شعبان 1325 ق امضا نماید.

* تعیین رنگ پرچم کشور ایران
(1286 ش)
اشاره:
دِرَفْشْ، بیرَق، عَلَم، لَواء یا رایت به معنی پرچم از دیرباز مورد استفاده بوده و از آن به عنوان علامت معین شاه، حکمران، فرمانده نیرو و لشکریان استفاده می‏شده است. اندازه و رنگ بیرق‏ها از دوران کهن تفاوت‏های متعددی داشته ولی گزینش رنگ‏های سه گانه سبز، سفید و قرمز را مربوط به دوران ناصرالدین شاه قاجار دانسته‏اند. در نهایت در جریان انقلاب مشروطیت این سه رنگ تثبیت شد و از این پرچم برای ساختمان‏های دولتی و یادمان‏های سلطنتی، قلعه‏ها و بنادر و هر آن چه به دولت و سلطنت مربوط بود استفاده می‏کردند. با تدوین قانون اساسی مشروطه، رنگ پرچم ایران معین گردید که بر اساس اصل پنجم متمم این قانون، رنگ سبز در پرچم ایران به عنوان نشانه دین اسلام و مذهب شیعه و نیز خرّمی کشور و صفای روح و باطن؛ رنگ سفید نشان صلح‏خواهی، دوستی و آرامش طلبی ملت ایران؛ و قرمز نشان مشروطیت ایران و آمادگی ملت برای دفاع از استقلال و آزادی به قیمت ریخته شدن خون فرزندان خود، به کار رفته است. ابعاد و شکل دقیق پرچم ایران در سال 1336 ش دوباره تعیین شد و تا انقلاب اسلامی ایران بدون تغییر با همان شیر و خورشید و گاهی تاج پهلوی، باقی ماند. پس از انقلاب، نشانِ پرچم جای خود را به طرحی شبیه به واژه «اللَّه» داد که مانند لاله سرخی است که از خونِ شهیدان انقلاب سربرآورده و چهار قسمت آن شبیه هلال و جزء قائم میانی، یادآور شمشیر به نشانه قدرت و ایستادگی ملت مسلمان ایران است و مجموعاً کلمه توحید (لااله الا اللَّه) را تشکیل می‏دهد. همچنین عبارت «اللَّه اکبر» 22 بار در حاشیه پائین نوارِ سبز و حاشیه بالای نوار قرمز که نشانه و نماد 22 بهمن 1357، روز پیروزی انقلاب اسلامی ایران است، تکرار شده است.

* کناره‏گیری عوام فریبانه «رضاخان سردار سپه» از وزارت جنگ (1301 ش)
اشاره:
در واپسین سال‏های سلطنت سلسله قاجاریه، رضاخان به عنوان وزیر جنگ، خود را والاترین مقام نظامی می‏دانست و مخالفت احدی را بر نمی‏تافت. او مدت‏ها در صدد ادغام نظمیه در قزّاق‏خانه بود ولی با مخالفت دولت‏های وقت مواجه می‏شد. در این ایام درگیری‏هایی در چند منطقه تهران روی داد که به مرگ چند تن انجامید. نمایندگان مجلس که به اقدامات رضاخان سردار سپه بدگمان بودند او را عامل پنهانی این توطئه می‏شناختند. از این رو برخی نمایندگان مجلس، در گفتارهای خود، سخت بر سردار سپه تاختند. این موضوع برای سردار سپه بسیار گران آمد. به همین علت برای قدرت‏نمایی به مخالفان نقشه‏ای طرح کرد و در نیمه مهر 1301ش، در سخنرانی مفصل خود در وزارت جنگ، کناره‏گیری خود را اعلام نمود. پس از این اقدام، از سوی قوای نظامی شورش‏هایی در تهران و شهرستان‏ها صورت گرفت. این آشوب‏ها به دستور رضاخان و به منظور تفهیم این امر به مردم و رهبرانشان بود که قوای نظامی باید فقط با فرماندهی رضاخان اداره شوند و هر مخالفتی با سردار سپه، مخالفت با تمام تشکیلات نظامی تلقی می‏شود و باید با خشونت سرکوب گردد. در همین روز، چندین واحد نظامی به رژه در مقابل مجلس و مناطق حساس تهران پرداختند و خواستار بازگشت رضاخان به وزارت جنگ شدند. این حادثه که ماهیت حقیقی رضاخان و نیات خطرناک او را بر سیاستمداران آگاه روشن می‏ساخت، سرانجام با بازگشت دوباره به وزارت جنگ و در نهایت اخذ فرمان ریاست کابینه، به میل رضاخان در سوم آبان 1302ش، ادامه یافت.
* آغاز اعتصاب سراسری معلمان در اعتراض علیه رژیم سفاک پهلوی
(1357 ش)

* رحلت فقیه جلیل آیت‏اللَّه «حسین محمدی لائینی» (1372 ش)
اشاره:
آیت‏اللَّه حسین محمدی لائینی در سال 1303 ش (1343 ق) در روستایی از توابع بهشهر به دنیا آمد. وی در کودکی پدر را از دست داد و تحت تکفل مادر قرار گرفت. ایشان پس از تحصیلات مقدماتی، راهی نجف اشرف شد و در مدت دوازده سال از محضر درس آیات عظام، سید محمود شاهرودی و میرزاهاشم آملی و... بهره‏مند گردید. ایشان پس از اخذ اجازات متعدد اجتهاد از مراجع نجف به زادگاه خود بازگشت و به تدریس پرداخت. آیت‏اللَّه لائینی همچنین در مبارزات مردمی علیه رژیم ستم‏شاهی شرکت داشت و پس از پیروزی انقلاب اسلامی، از سوی مردم مازندران به مجلس خبرگان اول و دوم راه یافت. از خصوصیات این عالم فرزانه، تواضع و فروتنی، تهجد و شب زنده‏داری و عشق به ساحَت مقدس اهل بیت(ع) بود. آیت‏اللَّه محمدی لائینی سرانجام در 15 مهر 1372 ش برابر با 21 ربیع الثانی 1414 ق در هفتاد سالگی درگذشت و پس از تشییع در نکا و قم، در صحن حرم حضرت معصومه(س)، به خاک سپرده شد.

* رحلت فقیه مجاهد و عالم بزرگوار آیت‏اللَّه «مجتبی حاج آخوند» روحانی شهیر کرمانشاه (1380 ش)
اشاره:
آیت‏اللَّه حاج شیخ مجتبی حاج آخوند در سال 1308 ش (1348 ق) در بیت علم و فضیلت در کرمانشاه به دنیا آمد. وی از چهارده سالگی وارد حوزه علمیه شهر شد و طی ده سال و نزد استادانی همچون پدرش، شیخ حسن حاج آخوند به فراگیری مقدمات و سطوح پرداخت. سپس به حوزه قم رفت و پس از مدتی در درس خارج حضرات آیات: سید حسین بروجردی، امام خمینی و سیدشهاب‏الدین مرعشی نجفی و درس تفسیر علامه طباطبایی حاضر شد. آیت‏اللَّه حاج آخوند در 1345 ش به زادگاهش بازگشت و ضمن تبلیغ دین، به مبارزه بی امان علیه رژیم طاغوت پرداخت. وی در این راستا و هماهنگ با سایر علمای شهر، در این مسیر قدم نهاد و رنج زندان را به جان خرید. حاج آخوند پس از پیروزی انقلاب اسلامی، دو دوره به نمایندگی مجلس خبرگان رهبری از سوی مردم کرمانشاه و از طرف امام به سرپرستی مدارس علمیه استان برگزیده شد. او برای خدمت به اسلام و مسلمین از هیچ کوششی فروگذار نمی‏کرد و درِ خانه‏اش از بام تا شام، به روی مردم باز بود. همچنین از آثار وی، تقریرات درس فقه آیت‏اللَّه بروجردی و تقریرات درس اصول امام خمینی را می‏توان نام برد. سرانجام شمع پرفروغ وجودش در شامگاه نیمه مهرماه 1380 ش برابر با نوزدهم رجب 1422 ق در 72 سالگی خاموش شد و پیکر پاکش پس از تشییعی باشکوه در کرمانشاه و قم، در حرم مطهر حضرت معصومه(س) مدفون گردید.

* در صحن حضرت عبدالعظیم تظاهراتی در حمایت از آیت امام خمینی(ره) و آزادی زندانیان سیاسی و سانسور مطبوعات صورت گرفت(1356ش)

* بومدین رهبر الجزایر ضمن ارسال پیام برای امام خمینی (ره) از ایشان دعوت کرد که هر موقع ضروری بداند در الجزایر وطن دوم خود اقامت کند(1357ش)

* ارتشبد نعمت نصیری سفیرکبیر ایران در پاکستان از سمت خود برکنار گردید و بوسیله هواپیمایی به اسلام آباد فرستاده شد و به تهران انتقال یافت(1357ش)
1 ذی الحجه درگذر تاریخ

* ازدواج امیرالمؤمنین امام علی(ع) و حضرت فاطمه‏ ی زهرا(س)(2 ق)
اشاره:
خواستگاران بسیاری از شخصیت‏های بزرگ صدر اسلام، حضرت زهرا(س) را برای همسری خود، از پیامبر اکرم(ص) خواستگاری کردند. اما پیامبر(ص) به هیچ یک از آن‏ها پاسخ مثبت نداد و از ایشان روی برمی‏گردانید. تا این که امام علی(ع) به محضر پیامبر(ص) آمد و خواستگاری نمود. پیامبر فرمود: یا علی! پیش از تو کسانی از فاطمه خواستگاری کرده‏اند و او در همه، اظهار کراهت کرده است. اما تو منتظر باش تا برگردم. رسول اللَّه به اطاق حضرت زهرا رفت و فرمود: فاطمه جان، علی بن ابی‏طالب کسی است که قرابت و فضل و اسلام او را شناخته‏ای. من از پروردگارم خواسته‏ام، تو را به بهترین و محبوب‏ترین خلقش تزویج کند. حال، علی از تو خواستگاری می‏کند. نظرت چیست. فاطمه ساکت شد ولی روی برنگردانید و رسول اللَّه در قیافه‏ی فاطمه، نارضایتی احساس نکرد. آنگاه حضرت به پاخاست و فرمود: اللَّه اکبر. سکوت فاطمه حاکی از رضایت اوست. در این هنگام جبرئیل نازل شد و گفت: یا رسول اللَّه! فاطمه را به علی تزویج کن. خدا، فاطمه را برای علی و علی را برای فاطمه پسندیده است، آنگاه آن حضرت، فاطمه را به علی تزویج کرد. بعد از تهیه‏ی مقدمات، آن دو بزرگوار با هم ازدواج کردند. مهریه حضرت زهرا (س) 500 درهم بود که علی (ع) با نیمی از آن برای خانه جهاز خرید. پیامبر در این باره فرموده است: من فاطمه را به ازدواج علی(ع) در نیاوردم مگر آن هنگام که خدا، آن را به من فرمان داد. بدین ترتیب، نور به نور رسید و صدیقه‏ی طاهره به منزل حضرت علی(ع) قدم گذاشت تا از آن وصلت مبارک، دو سید جوانان اهل بهشت و زینَبین و پس از آنها ائمه‏ی اطهار و راهنمایان توحید، قدم به دنیا گذارند و ظلمت جهان را منور فرمایند.

* تولد «ابن ابی ‏الحدید» دانشمند و مورخ بزرگ مسلمان(586 ق)
اشاره:
ابوحامد عبدالحمید بن محمد مداینی، معروف به ابن ابی‏الحدید معتزلی، از بزرگان علمای معتزله، فقیه، اصولی، حکیم، متکلم، شاعر و کاتب می‏باشد. شرح نهج البلاغه‏ی او که شهره‏ی عام و خاص است، حاکی از مودت و دوستی وی نسبت به امیرالمؤمنین(ع) و خانواده‏ی رسالت(ص) می‏باشد. این اثر از کتب مهم و معتبر ادبی، تاریخی و کلامی است و از همان زمان تالیفش شهرت یافته و محل مراجعه و استفاده‏ی دانشمندان قرار گرفته است. ابن ابی الحدید در مدائن به دنیا آمد و در سال 656 ق در هفتاد سالگی در بغداد وفات یافت. شرح یاقوت ابن نوبخت، شرح مُحَصّل فخر رازی و القصائدُ السَّبع فی مدحِ سیّدنا علی(ع) از دیگر آثار اوست.

7 اکتبر درگذر تاریخ

* مرگ «توماس رید» فیلسوف اسکاتلندی (1796م)

* درگذشت «جان کیتْسْ» شاعر و ادیب برجسته انگلیسی (1821م)

* تولد «نیلْزْ بور» دانشمند و فیزیک‏دان معروف دانمارکی (1885م)

* تهاجم نیروهای آلمان نازی به سمت شرق در جریان جنگ جهانی دوم (1940م)

* تشکیل جمهوری دموکراتیک آلمان شرقی در پی بحران بین شوروی و غرب (1949م)

* به قدرت رسیدن «حُسنی مبارک» در مصر پس از ترور «محمدانور سادات» (1981م)