اسپاسم يا گرفتگي عضلات كمر يكي از شايع‌ترين شكاياتي است كه افراد را به مطب پزشكان مي كشاند.
با دكتر حميد بهتاش، ارتوپد و عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشكي ايران درباره همين مشكل گفتگو كرده ايم.
گاهي فقط با بلند كردن يك بار سنگين، كمرمان درد مي‌گيرد. چرا؟
بله، بلند كردن نادرست يك بار سنگين يا حتي بلند كردن نادرست وزنه ي ورزشي مي‌تواند به درد پشت منجر شود. البته گاهي اوقات علت واضحي هم براي اين نوع دردها پيدا نمي‌شود.

اين دردها در چه قسمت‌هايي از عضلات پشت‌مان ايجاد مي‌شود؟
درد پشت ممكن است در هر قسمتي از ستون فقرات ايجاد شود، ولي بيشتر در قسمت تحتاني پشت ديده مي‌شود.
حدود يك درصد تمامي موارد كمردرد، ناشي از يك علت زمينه‌اي جدي نظير شكستگي ستون فقرات به علت ضربه، فتق ديسك كمري ، عفونت يا تومور ستون فقرات هستند. 99 درصد بقيه مربوط به فرسودگي روزانه مي‌شوند. گاهي اوقات درست در زمان كشيدگي عضله يا پيچ‌ خوردن رباط، شما متوجه درد مي‌شويد. در ساير موارد ناراحتي به تدريج پديد مي‌آيد. شما ممكن است با ناراحتي از خواب برخيزيد. صرف‌نظر از چگونگي شروع درد، معمولا براي پزشك مشكل‌ است كه علت دقيق درد را مشخص سازد.

نشانه‌هايش چيست و چه‌طور مي‌توانيم آن را تشخيص بدهيم؟
درد پشت و سفتي آن و همچنين سختي در حركت از علايم كشيدگي عضلات پشت است. به همين دليل هنگام مراجعه به پزشك، از شما در مورد مشكلات احتمالي ستون فقرات سوال خواهد شد و سپس معاينه بدني صورت مي‌پذيرد. اگر مدركي باشد كه پزشك را به مشكلات ستون فقرات مشكوك سازد، وي از وسايل تشخيص براي رد مشكلاتي نظير فتق ديسك بهره خواهد برد.

اسپاسم يا كشيدگي پشت را بايد چقدر جدي بگيريم؟
به هر حال، به هيچ‌وجه نمي‌توان ناراحتي كه در اثر درد كمر ايجاد مي‌شود را ناديده گرفت. در صورت داشتن كمردرد، انجام امور روزمره بسيار دردناك خواهند بود و درد شديد ممكن است شما را بي‌حركت سازد. در بيشتر موارد، با استراحت كردن، مشكل كم‌رنگ مي‌شود. متاسفانه عود حملات درد، يك قانون است تا يك استثناء، بنابراين در صورت مشاهده ي هر يك از علائم زير به پزشك مراجعه كنيد:
درد شديد، تب ، لرز ، تعريق شبانه يا درد غيرمنتظره، دردي كه به يكي از اندام‌هاي تحتاني انتشار مي‌يابد و با ضعف در اندام تحتاني يا تغييرات عملكرد مثانه يا روده همراه است؛ دردي كه به شدت فعاليت‌هاي روزانه شما را محدود كرده است؛ علايم و نشانه‌هايي كه ظرف يك تا دو هفته بهبود نمي‌يابند.
تشخيص علت درد پشت اغلب آسان نيست، ولي ضروري است كه مسايل جدي زمينه اي برطرف شوند. در حقيقت شناخت دقيق علت درد، رويكرد درماني را تغيير نمي‌دهد.

اين دردها را چه‌طور بايد درمان كرد؟
90 درصد دردهاي پشت با درمان يا بدون درمان، ظرف مدت 4 تا 6 هفته بهبود مي‌يابند. در 10 درصد ديگر، درد مدتش طولاني تر است و ظرف 6 تا 12 هفته يا بيشتر بهبود مي‌يابد، مخصوصا اگر ناشي از پيچ‌خوردگي رباط‌ها يا كشيدگي شديد عضلاني باشد.
افراد داراي درد پشت و اندام تحتاني حتي به زمان بيشتري براي بهبود نياز دارند، اما با گذشت زمان و انجام مراقبت‌هاي مناسب، علائم تخفيف مي‌يابند.

چه مراقبت‌هايي لازم است؟
مراقبت‌هاي شخصي كه شما مي‌توانيد در منزل انجام دهيد، براي رهايي از درد مهم مي‌باشند. استفاده از گرما يا سرما (نظير حمام آب گرم، كمپرس گرم يا سرد) مي‌تواند درد را تسكين دهد و عضلات ملتهب را آرام سازد. البته سرما بهتر است و از آن به دفعات مكرر استفاده كنيد ولي هر بار بيش از 20 دقيقه طول نكشد تا از آسيب پوست جلوگيري شود.
از يخ پوشيده با كيسه نايلوني كه آن را در پارچه‌ يا حوله اي پيچيده ايد،استفاده نماييد تا به پوست آسيبي نرسد. وضعيت پوست خود را هر 5 دقيقه بررسي كنيد. در هنگام استفاده از يخ، پوست شما قرمز مي‌گردد. هنگام شروع محو شدن قرمزي، يخ را از محل برداريد.
از بين رفتن قرمزي مي‌تواند بيانگر سرمازدگي باشد، لذا بعد از قطع درد شديد (معمولا ظرف يك تا دو روز)، توسط چراغ گرم‌كننده مخصوص، محل را گرما كنيد. گرما دادن را تا 20 دقيقه ادامه دهيد.
از قرار دادن يخ يا وسيله گرم بر نقاطي از پوست كه حس و گردش خون آن كاهش يافته است، خودداري نماييد. همچنين در صورت ابتلا به ناراحتي شديد قلبي از اين روش‌ها اجتناب نماييد.
ناگفته نماند كه تمرينات ورزشي يك روشي كليدي براي بهبودي است. هر كاري كه مي‌توانيد انجام دهيد نظير راه رفتن، دوچرخه‌سواري با دوچرخه ي ثابت، يا شنا. به همين دليل با شدت كم فعاليت بدني را آغاز كنيد و به تدريج آن را افزايش هيد.

استراحت را هم توصيه مي‌كنيد؟
در گذشته پزشكان توصيه مي‌كردند براي دو تا شش هفته در رختخواب استراحت نماييد، ولي در حال حاضر استراحت يك تا دو روزه توصيه مي شود، آن هم در موارد شديد بيماري. استراحت طولاني مدت عموما براي پشت مناسب نيست، زيرا قدرت و مقاومت بدن را كاهش مي دهد.

داروها چقدر در كاهش اين دردها اثر دارند؟
داروهاي كاهنده درد كه در دسترس عموم مردم مي‌باشند و نياز به نسخه ي پزشك ندارند، نظير استامينوفن يا داروهاي ضدالتهاب غيراستروييدي نظير ايبوپروفن يا‌ آسپيرين مي‌توانند در آرام‌ ساختن درد كمك‌ كنند. بسته به علت و ميزان درد شما، ممكن است پزشك از داروهاي ضددرد قوي‌تر و شل‌كننده‌هاي عضلاني استفاده نمايد.

فيزيوتراپي هم موثر است؟
بله، در موارد مزمن تاثير دارد. فيزيوتراپي ممكن است بعد از خلاصي از درد حاد براي برگرداندن آمادگي ستون فقرات، هماهنگي بين انقباض عضلاني و انعطاف‌پذيري صورت پذيرد. فعاليت‌هاي جسمي براي كشيدن و تقويت عضلات پشت احتمال مشكلات آتي را كم مي كنند. براي بعضي‌ها فيزيوتراپ ممكن است حرارت درماني و ماساژ ملايم را انجام دهد.گاهي استفاده از بريس‌ها، كرست‌ها و كشش مكانيكي مفيد است.

چه موقع كار به جراحي مي‌كشد؟
جراحي براي كمتر از يك درصد موارد كمردرد توصيه مي‌شود. جراحي بيشتر براي درمان فتق ديسك كه باعث بروز درد در اندام تحتاني به علت تحت فشار قرار دادن عصب مي‌گردد، توصيه مي‌شود. جراحي همچنين براي برداشتن فشار از روي نخاع كاربرد دارد.
در صورتي كه تنگ شدگي ناشي از استخوان در ستون فقرات بر يك يا چند عصب فشار وارد سازد، نيز از جراحي استفاده مي‌شود.