هر چند كه بيماري‌هاي ناشي از شيوه زندگي در سراسر دنيا رتبه اول را دارند، اما هنوز آگاهي مردم براي پيشگيري از بيماري‌ها چندان كافي نيست؛ براي مثال، در چند سال اخير موج عظيمي براي مصرف نكردن روغن‌هاي جامد كه در بروز بسياري از بيماري‌ها نقش دارند به راه افتاد و اگرچه تا اندازه‌اي مفيد بود، ولي در اين هشدارها به اين نكته مهم كمتر پرداخته شد كه: «فقط مايع بودن روغن كافي نيست، بلكه ما با انواع روغن‌هاي مايع خوراكي روبه‌رو هستيم كه نحوه استفاده‌شان با هم متفاوت است و در صورت بي‌توجهي به اين موضوع ممكن است با مشكل مواجه شويم.»

در حال حاضر، رايج‌ترين روغن‌هاي مصرفي مايع، گياهي بوده و شامل كانولا، آفتابگردان ، زيتون، سويا، ذرت و هسته انگور هستند.

درباره اين روغن‌ها دكتر محمدرضا وفا، متخصص تغذيه و رژيم درماني ، با يك نگاه كلي مي‌گويد: «از آنجا كه اين روغن‌ها همگي از فرآورده‌هاي گياهي و به اصطلاح عوام روغن مايع هستند، بر روغن‌هاي جامد به دليل سرشار بودن از اسيد‌هاي چرب اشباع ارجحيت دارند. اما در ميان روغن‌هاي فوق، تركيب اسيدهاي چرب كمي با يكديگر متفاوت است و در دانش تغذيه حفظ يك نسبت متعادل بين دريافت اين اسيدهاي چرب توصيه شده است.»

 

كانولا، مقاوم‌ترين روغن

كانولا، روغني است كه با برخورداري از مقادير قابل توجهي اسيدهاي چرب غير اشباع، نه تنها باعث افزايش كلسترول خون نمي‌‌شود، بلكه مي‌تواند در كاهش خطر ابتلا به بيماري‌هاي قلبي- عروقي نيز موثر باشد.

دكتر ابوالفتح شجاعي، فوق تخصص ميكروبيولوژي مواد غذايي مي‌گويد: اين روغن داراي ويتامين E فراواني است. از آنجا كه اين روغن بدون كلسترول بوده و اسيدهاي چرب غير اشباع دارد، براي كاهش احتمال ابتلا به بيماري‌هاي قلبي عروقي بسيار موثر است.

علاوه بر اين ها، نقطه دود اين روغن 220 درجه سانتي‌گراد است، طوري كه تا 200 درجه سانتي‌گراد حرارت، هيچ‌گونه پراكسيدي توليد نمي‌‌شود و در بين روغن‌هاي گياهي موجود در برابر حرارت دوام بيشتري دارد.

 

روغن زيتون، نگهبان قلب

اگر از آن دسته افرادي هستيد كه به جاي سس، از روغن زيتون براي طعم و مزه سالاد خود استفاده مي‌كنيد، دكتر كشاورز، مدير گروه تغذيه دانشگاه علوم پزشكي تهران به شما مي‌گويد:«به اين طريق شادابي و طراوت پوست، سلامتي قلب و عروق خود را افزايش مي‌دهيد. اين روغن، عملكرد محافظتي براي معده داشته و اين ارگان را از زخم و التهاب مصون نگه مي‌دارد. ناگفته نماند كه اين روغن سبب افزايش ترشح صفرا و هورمون‌هاي لوزالمعده مي‌‌شود، در نتيجه مي‌‌تواند از تشكيل سنگ‌هاي صفراوي نيز جلوگيري كند.»

به تازگي نتايج تحقيقي نشان داده است كه در روغن زيتون نوعي آنتي‌اكسيدان وجود دارد كه گلبول‌‌هاي قرمز خون را از صدمه محافظت مي‌‌كند.

اما به رغم تمامي اين فوايد بهتر است از حرارت دادن زياد روغن زيتون پرهيز كنيد. دكتر كشاورز تاكيد مي‌كند مواد غذايي حاوي روغن زيتون، بايد با حرارت ملايم و آرام پخته شوند. اما در كل نبايد فراموش كرد كه روغن زيتون (از هر نوعي كه باشد)، در مقايسه با روغن‌هاي ديگر، بهترين است.

 

روغن آفتابگردان مثل روغن زيتون

اين روغن براي سرخ كردن و پخت و پز مواد غذايي، كاربرد گسترده‌اي دارد و حاوي 5 تا 16 درصد اسيدهاي چرب اشباع شده است و بر همين اساس برخي متخصصان قلب و عروق آن را در كنار روغن زيتون، از بهترين روغن‌ها براي پيشگيري از مشكلات قلبي و عروقي مي‌دانند. اما متاسفانه مصرف زياد از حدش نياز به ويتامين E را بالا مي‌برد، بنابراين نبايد تنها روغن مصرفي خانواده‌ها باشد.

 

روغني از سويا

اگر مي‌خواهيد از فوايد روغن سويا بهره ببريد، از آن براي سرخ كردن مواد غذايي استفاده نكنيد، بلكه آن را براي دم كردن برنج ، پختن موادغذايي با حرارت پايين و براي سالاد مصرف كنيد. دكتر كشاورز مي‌گويد:«تحقيقات مشخص كرده اند كه مصرف غذاهاي حاوي سويا و فرآورده‌هايش، موجب پيشگيري از بيماري‌هاي قلب و عروق، سرطان‌ها از جمله سرطان‌هاي وابسته به هورمون نظير پستان و پروستات مي‌شود.» بنابراين چه بهتر كه روغن اين گياه نيز در برنامه غذايي روزانه تان، سهمي داشته باشد.

 

 روغن‌ هسته انگور

منبع روغن هسته انگور كه از تفاله ميوه تهيه مي‌شود، شامل ساقه، هسته‌ها و پوست دانه انگور است. دكتر كشاورز مي‌گويد: «روغن هسته انگور منبع خوبي از اسيدهاي چرب غير اشباع به شمار مي‌رود و در نتيجه احتمال ابتلا به بيماري‌هاي قلبي، ديابت و فشار خون را كاهش مي‌دهد.» اين روغن سرشار از ويتامين E است، بنابراين با مصرفش احتمال بروز سكته، سرطان و بيماري‌هاي قلبي كم مي‌شود. اين روغن كلسترول ندارد، HDL (كلسترول خوب) را افزايش و LDL (كلسترول بد) را كاهش مي دهد.

 

روغن ذرت

از سال‌ها قبل، روغن ذرت نيز به‌عنوان ماده كاهش دهنده كلسترول شناخته شده، ولي نكته اينجاست كه روغن ذرت هر دو جزء بد و خوب كلسترول يعني HDL و LDL را كاهش مي‌دهد، يعني به اصطلاح كلسترول كل را كم مي‌كند، در حالي كه HDL جزء مفيد كلسترول است و چه بهتر كه كاهش داده نشود.

علاوه بر اين ها، روغن ذرت براي درمان اگزما و بيماري‌هاي پوستي نيز مفيد است. يادتان نرود كه اين روغن داراي پايداري زيادي نسبت به اكسيداسيون بوده و براي مصارف مختلفي از جمله پخت و پز، سرخ كردن و سالاد گزينه مناسبي بوده و داراي مقاومت نسبتا خوبي در برابر حرارت است.

در پايان، تمامي متخصصان فوق بر اين نكته تأكيد داشتند كه نبايد در مصرف روغن‌ها، زياده روي كرد، زيرا به هر حال انرژي زيادي دارند و به راحتي موجب افزايش وزن مي‌شوند. به علاوه در حين مصرف شان بايد به اصل تنوع و تناسب توجه داشت و هرگز نبايد فقط يك روغن خاص را هر چند سالم است، مورد استفاده قرار داد.