18 ارديبهشت درگذر تاريخ

* درگذشت شاعر معاصر «غلامرضا رشيد ياسمي» (1330ش)
اشاره:
غلامرضا رشيد ياسمي متخلص به رشيد در سال 1274 شمسي در كرمانشاه بدنيا آمد. پس از گذراندن تحصيلات ابتدائي در زادگاه خود و مدرسه سن لوئي تهران، بر اثر ذوق فطري و مؤانست با استادان فن خصوصاً ملك الشعراء بهار به سرودن شعر پرداخت و سپس به استادي دانشكده ادبيات و عضويت فرهنگستان ايران نائل آمد. او با همكاري ملك‏الشعراي بهار، اديب و شاعر آن زمان، مجله دانشكده را تأسيس كرد و آنگاه به عضويت انجمن ادبي ايران درآمد. رشيد ياسمي در اين مجله و در روزنامه‏هاي ديگر آن دوران همچون نوبهار، آينده و ارمغان آثار و نوشته‏هاي خود را منتشر مي‏كرد و به علت انتشار مقالات ادبي و انتقادي در روزنامه شفق سرخ، شهرت بسزايي يافت. وي با يادداشتن زبان‏هاي فرانسه، پهلوي، عربي و انگليسي كتب بسياري اعم از ترجمه و تأليف را به سرمايه فرهنگي كشور افزوده است كه از بين آنها مي‏توان به كتب تاريخ ملل و نحل، آيين نگارش و تاريخ ادبيات معاصر اشاره نمود. اين استاد توانا همچنين كتبي نظير ايران در زمان ساسانيان، تاريخ ادبيات ايران و تاريخ عمومي را ترجمه كرد. رشيد ياسمي، در شاعري، سبك قدما را به كار بسته و شعر را در نهايت سلامت مي‏سرود. وي مدتي در وزارت فرهنگ و دارايي، در پست‏هاي حساس بود و سپس در دانشكده ادبيات دانشگاه تهران به تدريس تاريخ پرداخت. استاد رشيد ياسمي در اسفند ماه 1327 ش در حين سخنراني دچار سكته ناقص گرديد و مدتي در بيمارستان بستري بود، تا اينكه در هجدهم ارديبهشت سال 1330ش، پس از يكسال بيماري، در 56 سالگي چشم از جهان فرو بست.
* در خیابان خورشید بین مأمورین انتظامی و مخالفین رژیم زد و خوردی در گرفت و در نتیجه ستوان دوم علاء الدین جاوید به قتل رسید(1351ش)

* پروفسور انوشیروان پویان وزیر بهداری ایران به سمت رئیس مجمع عمومی جهانی بهداشت تعیین شد(1353ش)

* مأمورین صلیب سرخ جهانی وارد ایران شدند(1356ش)

* دانشگاه تبریز پس از چند روز آرامش مجدداً صحنه تظاهرات شورانگیز جوانان شد. (1357ش)

27جمادي الثاني در گذر تاريخ

* درگذشت «حسين بن احمد بن حجاج» شاعر معروف شيعه (391ق)
اشاره:
ابوعبداللَّه حسين بن احمد بن حجاج، معروف به ابن‏حجّاج اديبي فاضل و ماهر بود كه با سيدمرتضي و سيدرضي از دانشمندان قرن چهارم هجري در يك عصر زندگي مي‏كرد. او از شعراي دوستدار اهل‏بيت رسالت و دشمن سرسخت دشمنان دين بود و در هر مورد اشعار فراواني سروده است. مشهور است كه در خوابِ سيدرضي، ابن حجاج از جانب اهل بيت به عنوان شاعر اهل بيت مطرح گرديده است. از آثار ابن حجاج، مي‏توان به ديوان ده جلدي او اشاره كرد كه در موزه‏هاي مختلف جهان نگهداري مي‏شود. وي در مكاني بين بغداد و كوفه وفات يافت و طبق وصيت ابن حجاج، بدنش را در سمت پايين پاي امام موسي كاظم(ع) دفن كردند.

* رحلت فقيه جليل، آيت اللَّه «ميرزا ابوالحسن مشكيني» عالم مسلمان(1358 ق)
اشاره:
ميرزا ابوالحسن مشكيني، عالم ديني، فقيه اصولي و مدرس برجسته‏ي حوزه‏ي علميه‏ي نجف اشرف در سال 1305 ق در اطراف اردبيل به دنيا آمد. وي از نوجواني در محضر درس علماي برجسته‏ي عصر خويش حضور يافت و در نهايت، عالمي توانا شد. ميرزاي مشكيني در 23 سالگي راهي نجف شد و از محضر درس حضرات آيات آخوند خراساني، شيخ الشريعه‏ي اصفهاني و سيد محمد كاظم يزدي بهره‏مند گرديد. بعدها به كربلا رفت و در درس ميرزا محمدتقي شيرازي شركت جُست. ميرزا ابوالحسن مشكيني در فقه، اصول فقه و تفسير از دانش در خورِ توجهي برخوردار بود. از ميرزا ابوالحسن مشكيني آثار بسياري بر جاي مانده است كه از بين آن‏ها مي‏توان به حاشيه بر مكاسب شيخ انصاري، الفوائدُ الرّجاليه و المناسك اشاره كرد. ميرزاي مشكيني سرانجام در 53 سالگي در كاظمين وفات يافت و پيكرش را پس از انتقال به نجف، در صحن شريف علوي به خاك سپردند.

* پناهنده شدن «محمدعلي شاه قاجار» به سفارت روس(1327 ق)
اشاره:
با گسترده‏تر شدن آتش انقلاب در نقاط مختلف كشور، نهضتي براي فتح تهران توسط مشروطه خواهان ايجاد گرديد و پيروزي آنان را به دنبال آورد. در نبردي كه بين قواي محمدعلي شاه قاجار و آزادي‏خواهان در نزديكي تهران روي داد، قواي دولتي شكست خورده و طرف پيروز در 24 جمادي الثاني 1327 رو به تهران نهاد. اين درگيري‏ها در تهران ادامه يافت و سرانجام تهران به تصرف مشروطه طلبان درآمد. در اين هنگام، محمد علي شاه كه خود را در برابر آزادي خواهان ناتوان ديد در روز 27 جمادي الثاني به سفارت روسيه پناهنده شد و لياخوف روسي نيز خود را به فاتحان تهران تسليم كرد. بعد از ظهر همان روز، در جلسه‏اي فوق‏العاده، محمدعلي شاه، از سلطنت كنار گذاشته شد و فرزند يازده ساله‏ي وي، احمد ميرزا را به عنوان پادشاه معرفي كردند. چون احمد شاه كودك بود، نيابت سلطنت او را به عضدالملك، رييس سالخورده‏ي ايل قاجار سپردند و بدين ترتيب دوره‏ي استبداد صغير كه در حدود سيزده ماه به طول انجاميده بود به پايان رسيد.

8 مي در گذر تاريخ

* اعدام «آنتوان لاوازيه» دانشمند فرانسوي در جريان انقلاب كبير فرانسه (1794م)
اشاره:
آنتوان لاوازيه كاشف و دانشمند شهير فرانسوي و از بنيان‏گذاران علم شيمي نوين، در 26 اوت سال 1743م در پاريس به دنيا آمد. وي در ابتدا رشته حقوق را به پايان رساند ولي به دليل علاقه زياد به علوم پايه، وارد اين عرصه گرديد. از اين رو از جواني زير نظر استاداني ماهر، نجوم، گياه‏شناسي و شيمي و زمين‏شناسي را به خوبي فراگرفت و در 25 سالگي به عضويت فرهنگستان سلطنتي علوم برگزيده شد. از اين زمان بود كه تحقيقات خود را بر روي شيمي و فيزيولوژي متمركز نمود و به اكتشافات مهمي نائل آمد. لاوازيه در ضمن تحقيقات خود، هوا را تجزيه كرد و عناصر تشكيل دهنده آن را شناخت. او بدين ترتيب گاز اكسيژن و اهميت آن را در عمل احتراق كشف نمود و هم‏چنين موفق شد، هوا را از تركيب عناصر اوليه آن بسازد. او اولين كسي بود كه ثابت كرد حرارتي كه بدن دارد نتيجه احتراق كندي است كه به طور مداوم در بدن ايجاد مي‏شود. به مناسبت همين تحقيقات، او را بنيان‏گذار علم فيزيولوژي و بيوشيمي مي‏دانند. وي پژوهش‏ها و آزمايش‏هاي گسترده‏اي در علم شيمي انجام داد آزمايش‏ها، قانون بقا و پايندگي ماده را به اثبات رسانيد. به موجب اين اصل، هيچ چيز نه به خودي خود به وجود مي‏آيد و نه از بين مي‏رود. اين قانون پايه و اساس فرمول‏هاي مهم شيمي امروز است و طبق آن اگر دو يا چند عنصر با هم تركيب شوند، عناصر ديگري به وجود مي‏آيد كه وزنشان با وزن عناصر اوليه يكي است. لاوازيه نقش اكسيژن را در تنفس جانوران و گياهان بيان كرد و حرارت بدن را نيز اندازه‏گيري نمود. او تأليفات زيادي از خود بر جاي نهاد كه مي‏توان به آثاري هم‏چون ثروت‏هاي زيرزميني امپراتوري فرانسه، درباره منابع طبيعي و آب و هم‏چنين احتراق فسفر و گوگرد اشاره كرد. فعاليت‏هاي علمي لاوازيه گاه بر اثر اشتغالات فني و سياسي كه از طرف دولت به او ارجاع مي‏شد وقفه و ركود پيدا مي‏كرد. يكي از اين ماموريت‏ها، مسئوليت جمع‏آوري ماليات مردم فرانسه بود كه به او داده شد. اما پس از انقلاب كبير فرانسه، بر اثر جو سازي‏هايى كه عليه اين دستگاه صورت گرفت، مسئولان آن به صورت افرادي خون‏خوار و منفور معرفي شدند كه هم‏چون زالوهاي خون‏خوار خون مردم را مي‏مكيده‏اند و از آنها ماليات مي‏گرفته‏اند. لذا همگي را دستگير و محاكمه كردند. لاوازيه هم كه نتوانسته بود بي‏گناهي خود را در اين محاكمه جنجالي ثابت كند، محكوم به اعدام شد و سرانجام در روز هشتم مه 1794م، در 51 سالگي به زير تيغ گيوتين رفت.يكي از دانشمندانِ فرانسه، پس ازمرگ لاوازيه گفت: تنها يك لحظه وقت براي بريدن لاوازيه صرف شد و شايد تايك‏صد سال، زمان نتواند سر ديگري همانندش به وجود آورد.

* روز جهاني صليب سرخ و هلال احمر (1864م)
اشاره:
صليب سرخ، عنوان سازماني بين‏المللي است كه براي تسكين آلام بشري و حفظ و پيشرفت بهداشت عمومي، بر طبق موافقتنامه ژنو در سال 1864م و خاصه در نتيجه مساعي شخصي به نام ژان هانري دونان سوئيسي، تشكيل يافت. او در سال 1862م پيشنهاد كرد كه خدمت به رنجوران و زخمي‏هاي نظامي، فعاليتي بي‏طرف محسوب شود. اين پيشنهاد با استقبال انجمن‏هاي امور خيريه مواجه شد و موافقتنامه كنفرانس بين المللي ژنو در سال 1864م براي بهبود وضع مجروحان نظامي تدوين گرديد. از آن پس جمعيت‏هاي ملي صليب سرخ به وجود آمده و گسترش پيدا كرد. هم‏چنين به پاس تلاش هانري دونان، روز هشتم مه، سال‏روز تولد وي به عنوان روز جهاني صليب سرخ تعيين شد. در سال 1963م، در 88 كشور جهان، جمعيت‏هاي ملي صليب سرخ به وجود آمد كه در مقاطع گوناگون با هدف كمك متقابل و همكاري و توسعه فعاليت‏هاي مربوطه، به ويژه در زمان صلح فعاليت مي‏كرد. فعاليت صليب سرخ بين‏المللي جهاني پس از پايان جنگ جهاني دوم توسعه فراواني يافت. هم‏چنين در كشورهاي اسلامي به جاي صليب سرخ، هلال احمر به عنوان نماد اين سازمان به كار گرفته شد. در ايران، جمعيت شير و خورشيد سرخ فعاليت داشت كه پس از پيروزي انقلاب اسلامي، ايران نيز علامت هلال احمر را براي اين فعاليت پذيرفت. مطابق آخرين آمار، 126 جمعيت صليب سرخ و هلال احمر با بيش از 250 ميليون نفر عضو در سطح جهان فعاليت دارند.

* مرگ «جان استوارْتْ ميل» فيلسوف و سياست‏مدار شهير انگليسي (1873م)
اشاره:
جان استوارت ميل، فيلسوف و نظريه‏پرداز انگليسي، در 20 مه 1806م در شهر لندن به دنيا آمد و از كودكي به تحصيل دانش روي آورد. وي از ده سالگي مطالعه آثار افلاطون و ديگر فلاسفه را آغاز كرد و در هفده سالگي وارد كمپاني هند شرقي گرديد. ميل پس از آن به شعر و ادب گرايش يافت و علاوه بر فراگيري موسيقي، آثار ادبي نويسندگان برجسته را مطالعه نمود. وي بعدها وارد سياست شد و مدت‏ها نمايندگي پارلمان را پذيرفت، اما وارد هيچ حزب و دسته‏اي نگرديد و فقط نظريه خويش را مورد بحث قرار مي‏داد. جان استوارت ميل مؤسس مكتب سودگري يا سودخواهي بود. بر اساس اين نظريه، آن‏چه كه متضمن و دربرگيرنده حداكثر خير و سود براي بيشتر مردم است، ميزان اخلاقي بودن آن است. ميل در اخلاق نيز طرفدار مذهب سودگري و اصالت لذت است. وي سعادت را در لذت و سود، و عدم سعادت را در اَلَم و زيان مي‏داند و اعتقاد دارد كه براي رسيدن به سعادت، بايد لذت را افزايش داد و از رنج و درد كاست. ميل در فلسفه و روش علمي معتقد به تجربه و آزمايش است. به عقيده او، اساس دانش بشري بر دريافت‏هاي مستقيم از موجودات خارجي است ولي بيشتر، علم آن از راه استنتاج به دست مي‏آمد. عقايد ميل سبب اصلاحات اجتماعي و سياسي زيادي شد و در اقتصاد و فلسفه بعد از خود نيز تاثير گذاشت. نظام منطقي ميل، نظام استقرايى قياسي است كه در آن، استقرا يعني از مشاهده حقايق جزئي به اصول كلي رسيدن و قياس يعني از اصول كلي به حقايق جزئي رسيدن. به عقيده وي، تنها با اين نظام منطقي است كه ما مي‏توانيم اميدوار باشيم كه معارف كهن را به اثبات رسانيم و به كشف معارف جديد نائل گرديم. جان استوارت ميل، كتاب‏ها و رساله‏هاي مختلفي درباره افكار خود نگاشت كه اصول اقتصاد سياسي، اصول علم اقتصاد و آزادي از آن جمله‏اند. جان استوارت ميل سرانجام در هشتم مه 1873م، در 68 سالگي درگذشت.

* تولد «هاري ترومن» سي و سومين رئيس جمهور امريكا (1884م) (ر.ك: 26 دسامبر)
* ويران شدن شهر «سن پير» فرانسه بر اثر آتشفشان (1902م)
اشاره:
در اثر آتشفشان كوه مون پليه در جنوب فرانسه درروز هشتم مه 1902م، شهر سن پيِر كه در دامنه اين كوه قرار داشت از بين رفت. در اين فاجعه كه تنها سه دقيقه طول كشيد، سي هزار نفر جان خود را از دست دادند. آتشفشان مون پليه، سال‏ها خاموش بود و انفجار آن نيز ناگهاني بود. اين آتشفشان از سال 1902م به بعد همچنان غير فعال و خاموش است.

* اعلام پايان جنگ جهاني دوم در اروپا (1945م)
اشاره:
با آغاز سال 1943م و شروع عقب‏نشيني و شكست ارتش آلمان و متحدان هيتلر، دوره زوال جنگ جهاني دوم نيز آغاز شد. در خلال سال 1944م، روس‏ها به پيشروي سرسختانه خود به سمت غرب ادامه دادند و بخش عمده بالكان را پاكسازي كردند. در بهار سال 1945م آلمان در ميان دو نيروي سهم‏گين گرفتار آمده بود. نيروهاي متفقين از سمت غرب به شرق مي‏تاختند و نيروهاي شوروي، دراواخر آوريل، برلين را در محاصره گرفته بودند. در نهايت، نيروهاي كشورهاي غربي و شوروي در روزهاي اوليه ماه مه، در مركز آلمان به يك‏ديگر پيوستند و با سقوط برلين و خودكشي هيتلر، جنگ جهاني دوم در اروپا پايان يافت. از اين رو در هشتم مه 1945م، وينستون چرچيل نخست‏وزير وقت انگلستان با توافق سه دولت متفق خود يعني امريكا، شوروي و فرانسه، ضمن اعلام خبر تسليم بدون قيد و شرط آلمان، اين روز را عيد پيروزي نام‏گذاري كرد. به اين ترتيب، جنگ شش ساله بين متفقين و متحدين با شكست آلمان پايان پذيرفت و كابوس وحشتناك آن به اتمام رسيد. دراين حال، هر چند آتش جنگ در اروپا خاتمه يافت ولي شعله‏هاي آن همچنان در جنوب شرقي آسيا زبانه مي‏كشيد، تا اين‏كه سه ماه بعد، در اوت 1945م با بمباران هسته‏اي هيروشيما و ناكازاكي توسط امريكا، جنگ در اين نقطه نيز پايان پذيرفت. جنگ در اروپا بيش از پنج سال و هشت ماه به طول انجاميد. درطول اين مدت، قريب يك‏صد ميليون نفر در كشورهاي متخاصم بسيج شدند و بيش از چهل ميليون نفر نيز كشته شدند. بيشترين تلفات جنگ دوم جهاني را شوروي متحمل شد كه رقمي بالغ بر بيست ميليون نفر مي‏باشد. هم‏چنين تلفات آلمان 4/5 ميليون نفر، فرانسه 2 ميليون نفر، انگلستان 1/2 ميليون نفر، امريكا يك ميليون نفر، ايتاليا 760 هزار نفر و... . هزينه اين جنگ بيش از 1150 ميليارد دلار برآورد شد كه بيش از 230 ميليارد دلار خسارت وارد بر شهرها و تأسيسات عمومي را هم بايد به آن افزود.

* تولد پل گوگن ، نقاش فرانسوی (1848م)
اشاره:
نقاش و تندیس‌گر برجسته فرانسوی در ( ۸ مه ۱۹۰۳ میلادی) برابر با 18 اردیبهشت 1390 دیده به جهان گشود. آثار بسیاری با دید و نگاه امپرسیونیست ها از او به جای مانده است. او یکی از مهم ترین چهره‌های سبک پسادریافتگری یا پُست‌امپرسیونیسم بود. رنج و مصائب بشری محور اصلی نقاشی های وی بوده و او را که دلبسته گذشته بود، بر آن داشت که برای دستیابی به یک زندگی ساده و ابتدایی، اروپای پر هیاهو و پر زرق و برق را ترک کرده و به تاهیتیسفر کند. گوگن آثار زیبا و منحصر به فردی را در این جزیره‌ی زیبا و رویایی خلق کرد. رنگ نقش مهمی در نشان دادن احساسات پنهانی و نهفته او ایفا می کرد و سادگی و ناب بودن از ویژگی های آثارش بود.

* امضاء قرارداد مودّت دريانوردي و تجارت بين ايران و نروژ در پاريس (1930م)