16 ارديبهشت درگذر تاريخ
* زادروز ذبیح الله صفا، محقق
و مترجم و ادیب نامی معاصر (1290ش)
اشاره:
دکتر ذبیح الله صفا شهمیرزادی در تاریخ شانزدهم اردیبهشتماه سال ۱۲۹۰ هجری شمسی در شهمیرزاد سمنان بهدنیا آمد. تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در همانجا و بابل پشت سر گذاشت. سپس به تهران آمد و تحصیلات خود را تا درجه دکترای ادبیات ادامه داد و به استادی دانشگاه نائل گردید. دکتر صفا در طول عمر فرهنگی خود سمتها و پستهای حساسی تصدی کرد و از این راه خدمات فرهنگی و اجتماعی بسیاری به یادگار گذاشت. برخی از آن سمتها از این قرارند: دبیر کل کمیسیون ملی یونسکو در ایران، رئیس دانشکده ادبیات دانشگاه تهران، عضو هیئت نمایندگی ایران در کنفرانسهای عمومی سازمان یونسکو، عضو هیئت مدیره شرکت مؤلفان و مترجمان ایران و نیز عضو پیوسته فرهنگستان ایران. وی همچنین از سال ۱۳۱۲ش، همکاری خویش را با بسیاری از مجلات فرهنگی کشور آغاز کرد که حاصل این همکاری، نگارش دهها مقاله تحقیقی در موضوعات ادبی، تاریخی و فلسفی بوده است. دکتر صفا از جمله استادانی است که تحقیقات سودمندی در زمینههای تاریخ و فرهنگ و ادبیات فارسی انجام داده که «تاریخ ادبیات ایران» (در ۵ جلد)، «تاریخ علوم عقلی در تمدن اسلامی»، «حماسهسرایی در ایران»، «گنج سخن» (در ۳ جلد) و «مذاهب تشیع در ایران» از آن جملهاند. این ادیب برجسته، سال ۱۳۵۴ش در شهر لوبک آلمان ساکن شد و به تحقیق و نگارش خود ادامه داد. دکتر ذبیحالله صفا شهمیرزادی، سرانجام در نهم اردیبهشتماه ۱۳۷۸ش در سن هشتاد و هشت سالگی در لوبک آلمان درگذشت و در همان شهر به خاک سپرده شد.
* آغاز نخست وزيري «علي اميني» مهره سرسپرده طاغوت (1340 ش)
اشاره:
به دنبال استعفاي دولت جعفر شريف امامي، با مقدماتي كه از قبل تدارك ديده شده بود، شاه فرمان نخستوزيري را با اختيارات كامل به نام دكتر علي اميني صادر كرد و او با پشتيباني و حمايت آمريكا، زمام امور را در دست گرفت. مقدمات نخستوزيري علي اميني از بعد از كودتاي 1332 فراهم شد. او با سمت وزير دارايي در كابينه سپهبد زاهدي، رئيس هيئت نمايندگي ايران در مذاكرات نفت بود. از اين لحاظ علي اميني نزد خارجيان و به ويژه آمريكاييان، مقام و موقعيت ويژهاي پيدا كرد. او بعدها سفير ايران در آمريكا شد. وي با جلب حمايت دموكراتهاي آمريكا و پس از پيروزي آنان در انتخابات، توانست عليرغم ميل شاه به نخستوزيري دست يابد. در واقع او برگزيده حزب دموكرات آمريكا بود و شرط اصلي قبول اين سمت از جانب او مبتني بر اين اصل بود كه شاه چون طبق قانون اساسي از مسؤوليت مُبرا است و فقط حق سلطنت دارد، بنابراين بايد در امور كشور دخالت نكند. اميني سپس از شاه انحلال مجلس شوراي ملي و سنا را درخواست نمود و شاه در نوزدهم ارديبهشت به اين خواسته او تن داد. دوران نخست وزيري اميني سرانجام پس از چهارده ماه در 27 تيرماه 1341 به پايان رسيد.
* رحلت عالم و فقيه بزرگ، آيتاللَّه «روح اللَّه كمالوند خرم آبادي» (1343 ش)
اشاره:
آيتاللَّه روح اللَّه كمالوند خرمآبادي در سال 1280 ش (1319 ق) در خانوادهاي كشاورز در خرم آباد به دنيا آمد. وي پس از طي تحصيلات مقدماتي، راهي بروجرد شد و در آن شهر از فقيه بزرگ، آيتاللَّه سيدحسين بروجردي كسب فيض نمود. ايشان سپس در اراك به درس آيتاللَّه شيخ عبدالكريم حائري حاضر شد و به مدارج بالاي علمي رسيد. از آن پس و به همراه استاد راهي قم گرديد و با حضور آيتاللَّه بروجردي در قم، بار ديگر در خدمت آن عالم فرزانه، زانوي ادب زد. از هم بحثهاي آيتاللَّه كمالوند ميتوان به حضرت امام در فلسفه و آيتاللَّه سيد محمدرضا گلپايگاني در فقه اشاره كرد. آيتاللَّه كمالوند در سال 1330 ش، در 50 سالگي به خواهش مردم خرم آباد و به امر آيتاللَّهبروجردي، جهت احياي حوزه علميه خرم آباد و ارشاد و تبليغ، راهي اين شهر گرديد و تا پايان عمر خود در آن شهر ساكن شد. آيتاللَّه كمالوند در ميان مردم خرم آباد داراي محبوبيتي خاص بود و از نفوذ سياسي - اجتماعي يك مرجع بهره ميبرد كه اين محبوبيت در سايه اخلاق و پرهيزگاري ايشان شكل گرفته بود. وي در كنار تدريس، از مبارزات سياسي نيز غافل نبود و در مواقع لزوم از قبيل طرح سربازگيري طلاب، رفراندوم شاه و ملت و... به دستگاه جور تذكر ميداد. سرانجام اين عالم وارسته پس از عمري مجاهدت و خدمت در شانزدهم ارديبهشت 1343 ش برابر با 23 ذي حجه 1382 ق در 63 سالگي دار فاني را وداع گفت و پس از تشييعي با شكوه، در مسجد بالا سر حرم حضرت معصومه(س) به خاك سپرده شد.
* شهادت «مجيد شريف واقفي» از اعضاي مجاهدين خلق توسط منافقان اين گروه (1354ش)
اشاره:
سازمان مجاهدين خلق ايران در سال 1344 ش توسط تعدادي از جوانان، براي مبارزه مسلحانه با رژيم شاه تأسيس شد. اما برخي از اعضاي سست ايمان اين سازمان، به تدريج تحت تأثير افكار ماركسيستي قرار گرفتند و جنگ قدرت براي به دست گرفتن رهبري سازمان مجاهدين خلق آغاز شد. از اواخر سال 1353 و اوايل 1354 ش سازمان منافقين در ديدگاهها و مواضع ايدئولوژيكي خويش تجديد نظر نمود و به اين نتيجه رسيد كه آن چه در گذشته به آن اعتقاد داشتند، نميتواند مبناي يك حكومت قرار گيرد. سازمان تصور ميكرد كه اسلام نميتواند مسائل اقتصادي را حل و فصل كند و در قالب يك حكومت، اداره مملكت و كشور را عهدهدار شود و ايدئولوژي اسلامي يك تفكر سازنده نيست. اين تغيير نگرش نسبت به مسائل گوناگون اسلامي و نيز گرايش به سمت تفكرات ماركسيسم - لنينيسم، باعث واكنش جدي اعضاي متديني گرديد كه با هدف سرنگوني رژيم طاغوت و روي كار آمدن نظام اسلامي وارد سازمان شده بودند. از جمله اين افراد مجيد شريف واقفي و مرتضي لبافنژاد بودند كه پس از اين تغيير مواضع سازمان، دچار تصفيه درون گروهي شده و به طرزي فجيع به شهادت رسيدند.
* آیت الله خمینی طی یک مصاحبه با روزنامه لوموند در مورد وقایع ایران اعلام کرد که:... این شورشها مقدمه انفجار عظیمی است(1357ش)
اشاره:
که نتایجش غیرقابل محاسبه است. هدف از تظاهراتی که پلیس در مقابله - با شرکت افراد مزدور ترتیب داده است و هدف از کشتارهائی که در هر شهر و روستا پیش می آید این است که مانع از سرنگون شدن شاه گردد، - کمال مطلوب به ایجاد یک دولت و حکومت اسلامی است. مع ذلک نخستین اشتغال خاطر سرنگون کردن این رژیم خودسر و خودکامه است
* آغاز اولين نمايشگاه مطبوعات ايران (1371 ش)
* شاه برای شرکت در کنفرانس سران سه کشور ایران، ترکیه و پاکستان به ازمیر رفت(1349ش)
* سیل در حومه کبوترآهنگ 180 خانه را ویران کرد(1350ش)
* عبدالعظیم ولیان وزیر سابق تعاون و امور روستاها به سمت استانداری خراسان و نیابت تولیت آستان قدس رضوی منسوب شد(1353ش)
* لایحه تأسیس «مترو» برای تهران و حومه از تصویب نهایی پارلمان گذشت(1354ش)
* سیل در کرمانشاه بیدادگری کرد. جان هفت نفر را گرفت و 151 خانه را به زمین تبدیل نمود(1354ش)
25جمادي الثاني در گذر تاريخ
* اعلام لغو حكم تحريم تنباكو از جانب «ميرزاي بزرگ شيرازي»(1309 ق)
اشاره:
پس از درگذشت شيخ مرتضي انصاري، شاگردان و بزرگان روحانيت شيعه، ميرزاي شيرازي را به عنوان مرجع تقليد شيعيان معرفي نمودند. يكي از بزرگترين قسمتهاي زندگاني وي، مبارزه با استعمار انگليس و واگذاري تنباكو است. ميرزاي شيرازي با ارسال پيام براي ناصرالدين شاه قاجار، وي را از مفاسد امتياز انحصار تنباكو، برحذر نمود. ولي تذكرات ناصحانهي وي تأثيري در شاه نداشت. سرانجام ميرزاي بزرگ براي نجات اسلام و مسلمانان و حفظ مملكت ايران از شرّ دشمنان، فتواي تاريخي خود را در تحريم تنباكو به شرح ذيل صادر نمود: «اليوم، استعمال تنباكو و توتون بأيّ نحو كان در حكم محاربه با امام زمان(عج) است.» مردم مسلمان پس از اطلاع از اين فتوا، مغازههاي توتون فروشي را بستند و تمام قليانها را جمع كردند. حكومت وقت با اين حكم شرعي به مبارزه برخاست و سرانجام، همگام با نهضت عمومي مردم، ناصرالدين شاه به ناچار تسليم شد و قرارداد امتياز تنباكو را لغو كرد.
*رحلت شيخ الفُقهاءِ و المُجتَهدين، آيت اللَّه العظمي «محمدعلي اراكي» در قم (1415 ق)
اشاره:
آيتاللَّه محمد علي اراكي در سال 1312 قمري در «اراك» ديده به جهان گشود. پدرش از علما و اوتاد عصرخويش و مادرش از سلالهي پاك رسول خدا(ص) بود. وي از سن 20 سالگي و همزمان با تأسيس حوزهي علميهي اراك به مدت 8 سال از محضر آيتاللَّه العظمي حائري كسب فيض نمودو سپس با تأسيس حوزهي علميهي قم از سوي آيتاللَّه العظمي حائري، به قم هجرت كرده و از اصحاب خاص او به شمار آمد. آيتاللَّه اراكي به مدت 35 سال در حوزهي علميهي قم به امر تدريس اشتغال داشت و بسياري از بزرگان حوزه، از محضر درس ايشان مستفيض شدند. وي پس از وفات آيتاللَّه خوانساري در حدود 30 سال، نماز جماعت را در مدرسهي فيضيه اقامه نمود و پس از رحلت آيتاللَّه گلپايگاني(ره) به مرجعيت عاليهي شيعيان نائل آمد. سرانجام اين عالم سترگ و فقيه فرزانه پس از عمري پر بار و پُربركت در سن 103 سالگي در تاريخ 8 آذر 1373 ش بدرود حيات گفت و پس از تشييعي با شكوه، در مسجد بالاسر حرم حضرت معصومه(س)، دفن شد.
* تصرف بغداد توسط «شاه اسماعيل اول» بدون جنگ و درگيري(914 ق)
6 مي در گذر تاريخ
* تولد «زيگموند فرويد» روانپزشك و روانكاو برجسته اتريشي (1856م)
* مرگ «فِرِدْريش هومبولدْ» جغرافيدان آلماني و پدر جغرافياي نوين (1859م)
* تولد «رابيندرانات تاگور» فيلسوف، نويسنده و شاعر بلند آوازه هندي (1861م)
* درگذشت «هري ديويد ثورو» طبيعيدان و فيلسوف معروف امريكايي (1862م)