پوكي استخوان بيماري همه‌گير دنياي امروز است.
اين بيماري با كاهش توده استخواني و افزايش شكستگي استخوان همراه است و روند آن، چنان آهسته و تدريجي است كه بيمار هيچ‌گونه علائم هشداردهنده‌اي را احساس نمي‌كند تا زماني كه نخستين شكستگي اتفاق بيفتد.
از عواقب اين شكستگي‌ها نيز مي‌توان به درد، عدم‌توانايي حركتي، ناتواني در انجام امور روزمره، زمين‌گير شدن و بالاخره در بسياري از موارد به مرگ اشاره كرد. امروز روز جهاني پوكي استخوان است.
مطابق آمار منتشر شده بنياد بين‌المللي پوكي استخوان از هر 3 زن و 5 مرد بالاي 50 سال، يك نفر حقيقت تلخ اين بيماري را تجربه خواهد كرد.دكتر سيد محمود طباطبايي، استاد جراحي مغز و اعصاب دانشگاه علوم پزشكي شهيد‌بهشتي و رئيس انجمن پوكي استخوان در مورد اين بيماري به همشهري مي‌گويد: در طول 50 سال گذشته الگوهاي عوامل خطر‌ساز زندگي تغيير كرد‌ه‌اند.
در آن زمان بيماري‌هاي واگيردار شيوع بيشتري داشتند ولي امروز با واكسيناسيون و بهبود وضعيت بهداشت و درمان خيلي از اين بيماري‌ها ريشه‌كن شده‌اند.
تغيير در تابلوي مرگ و مير
به عقيده وي، در اين ميان تابلوي عوامل مرگ و مير در جامعه هم تغيير كرده؛ به‌طوري كه 50 سال قبل بيماري‌هاي قلبي اصلا به اين ميزان شايع نبود. حتي تا 20 سال قبل اصلا جراحي قلب در دنيا وجود نداشت. ولي امروز بيماري‌هاي غيرواگير جاي بيماري‌هاي واگيردار را گرفته‌اند.
علاوه بر اين با بهبود بهداشت و بهتر شدن شرايط زندگي، اميد به زندگي به 80سال افزايش يافته است؛ به‌خصوص در كشور ما اميد به زندگي در مردان به 70 سال و در زنان به بالاتر از اين سن رسيده و اين يعني تعداد افراد مسن افزايش يافته و در جامعه، طبي به نام طب سالمندي به‌وجود آمده است.
«يكي از مباحثي هم كه مترادف با پيري است، بحث پوكي استخوان است.»به عقيده رئيس انجمن پوكي استخوان، اين بيماري در مفهوم كلي قسمتي از روند طبيعي سير زندگي است.
اما اين بيماري آن قدر حائز اهميت است كه دنيا براي آن يك سازمان بين‌المللي تاسيس كرده است. خوشبختانه كشور ما هم انجمن پوكي استخوان دارد و به سازمان بين‌المللي وصل است. ولي آيا مي‌توان از اين روند طبيعي جلوگيري كرد؟
به عقيده دكتر طباطبايي اين اتفاق امكان‌پذير است؛ چون استخوان به‌عنوان يك بافت هم بند جزء بافت‌ها و نسوج فعال بوده و از دوران تولد تا حدود 20 سالگي در اوج سازندگي است؛ يعني در مرحله تكامل.
از اين سن تا 40 سالگي استخوان‌ها محكم مي‌شوند ولي از سن 35 تا 40 سالگي بالانس بين سازندگي و تخريب به نفع تخريب استخوان پيش مي‌رود؛ اينجاست كه پوكي استخوان اتفاق مي‌افتد؛
يعني همه افراد در مرحله‌اي از زندگي به آن مبتلا مي‌شوند. منتهي ما بايد راه‌هاي پيشگيري از ابتلا زودرس به اين بيماري را به جامعه معرفي كرده و همچنين راه‌هاي شناخت و درمان اين بيماري را به جامعه بشناسانيم.
افراد در معرض خطر
با اين حال به عقيده متخصصان همه افرادجامعه در معرض خطر اين بيماري هستند؛ به‌خصوص زنان بعد از 40سالگي بايد احساس خطر كنند؛ براي اينكه اين بيماري به‌عنوان بيماري خاموش معروف است و هيچ علامتي ندارد.
دكتر طباطبايي در اين باره معتقد است: پوكي استخوان تا منجر به شكستگي نشود، فرد متوجه آن نخواهد شد. البته گاهي مردم با كوچك‌ترين درد در ناحيه كمر آن را با اين بيماري اشتباه مي‌گيرند، در حالي كه بايد بگويم پوكي استخوان اصلا درد ندارد، مگر اينكه استخوان بشكند.
وي با اشاره به عوامل خطر اين بيماري در ادامه توضيح مي‌دهد: مهم‌ترين نكته يائسگي زودرس است؛ يعني اگر خانمي در سن 30 سالگي يائسه شد، بايد حتما به پزشك متخصص مراجعه كند.
البته به غيراز اين خود يائسگي در خانم‌ها هم مهم است. علاوه بر اينكه زايمان و تغييرات هورموني هم در اين ميان نقش عمده‌اي دارند. دومين عامل هم فقر تغذيه است؛ كلسيم، ويتامينD، پروتئين‌ها، سبزيجات و ميوه‌جات. البته بايد بگويم كه همه افراد بعد از 60 سالگي در معرض جذب كمتر مواد غذايي هستند.
وي البته به نقش دخانيات در بروز اين بيماري نيز اشاره كرده و معتقد است: همه افراد سيگاري و افراد معتاد در معرض خطر هستند، همچنين كساني كه الكل مصرف كرده و يا افرادي كه اصلا ورزش نمي‌كنند؛
چون در حال حاضر زندگي ماشيني تحرك انسان‌ها را گرفته و باعث شده ميزان تحرك افراد كم شود. علاوه بر اين كمبود نور آفتاب و آپارتمان‌نشيني هم در اين ميان خيلي مؤثرند؛ چون نور آفتاب يكي از منابع غني استخوان‌ساز است.
داروها هم مقصرند
البته در اين ميان برخي افراد هم به‌دليل ابتلا به بيماري‌هاي مختلف و استفاده از داروهاي خاص در معرض خطرند مثل مبتلايان به آسم كه مجبورند كورتن مصرف كنند.
رئيس انجمن پوكي استخوان خاطرنشان كرد: افرادي كه روماتيسم يا صرع دارند و دارو مي‌خورند، كساني كه بيماري قلبي دارند، مبتلايان به آسم كه كورتن مصرف مي‌كنند و نيزكساني كه اختلالات غده پاراتيروئيد و تيروئيد دارند بايد نسبت به ابتلا به اين بيماري حساس باشند؛ چون متأسفانه در اغلب موارد بيمار از اين بيماري بي‌خبر است.
چه بايد كرد؟
اما به عقيده كارشناسان باز هم پيشگيري بهترين راه براي جلوگيري از بروز پوكي استخوان است؛ به‌طوري كه نخستين راه تغذيه سالم مثل استفاده از مواد لبني نظير شير و ماست در همه سنين است. البته رعايت اين مسئله در سنين كودكي و جواني مهم‌تر است؛ چون جذب كلسيم در اين سنين بهتر انجام مي‌شود.
دكتر طباطبايي تاكيد كرد: البته فراموش نكنيم ورزش و تحرك، بهره‌گيري از نور آفتاب و جلوگيري از اعتياد هم در اين ميان بسيار مهم‌اند. زندگي سالم اجتماعي و بي‌استرس را هم نبايد فراموش كرد.
ولي اگر زماني به مرحله‌اي رسيديم كه به پوكي استخوان نزديك شديم، بايد چه كنيم؟
وي در اين باره گفت: اولا بايد زيرنظر يك متخصص باشيم و روش‌هاي تشخيصي اين بيماري را جدي بگيريم.
حتي انجام يك عكس ساده هم براي نشان دادن پوكي استخوان كافي است. البته بهترين راه، تست تراكم استخوان است. اين تست، بي‌ضرر است، اشعه زيادي ندارد و هر يك تا 2 سال انجام آن كافي است؛ چون پوكي استخوان روند كندي دارد.
با اين حال به گفته وي اگر فرد به مراحل بيماري‌زايي رسيد، به اندازه كافي كلسيم و ويتامين D به او تزريق مي‌شود كه دوز آن براساس سن بيمار و جنس و ميزان پوكي استخوان فرق دارد؛ البته از برخي داروهاي خوراكي هم استفاده مي‌شود
همشهري آنلاين- سميه شرافتي