اسلام بر مناعت طبع و کرامت نفس در زندگی تاکید زیادی دارد و از مسلمانان خواسته در هر سطحی عزت نفس خویش را حفظ کنند و برای رفع نیازهای خود و در نزد دیگران خویش را ذلیل نسازند.به گزارش خبرگزاری مهر، یکی از موضوعاتی که در زندگی خیلی از آن سخن به می آید، اما اختلاف درباره آن هم زیاد است بحث "عزت و کرامت نفس" است. بد نیست نگاهی به این موضوع در آموزه های اسلامی بیندازیم.

قرآن کریم به عنوان مبنای اصلی تفکر اسلامی در این زمینه بیانی دو گانه دارد: در بخشی از آیات قرآن از كرامت و ارجمندی انسان و برتری او بر دیگر موجودات سخن به میان آمده است و در برخی آیات، انسان مورد نكوهش قرار گرفته و حتی فروتر از حیوانات معرفی شده است. به عنوان مثال خداوند در آیه 70 سوره اسراء می فرماید: فرزندان آدم را حقیقتاً گرامی داشتیم و آنان را در خشكی و دریا برنشاندیم و از چیزهای پاك به ایشان روزی دادیم و بر بسیاری از آفریده های خود آنان را به گونه ای برجسته برتری دادیم. همچنین در جایی دیگر می فرماید حقیقتاً ما انسان را در بهترین بنیان آفریدیم، آنگاه در آیه بعد می فرماید پس او را به پایین ترین مرحله باز گرداندیم.

تامل و دقت در بیان دو گانه قرآن در باب كرامت انسان ما را به این حقیقت رهنمون می كند كه از دیدگاه خداوند انسان دارای دو نوع كرامت است؛ كرامت ذاتی و كرامت اكتسابی. مقصود از كرامت ذاتی آن است كه خداوند انسان را به گونه ای آفریده كه در مقایسه با برخی موجودات دیگر از لحاظ ساختمان وجودی، از امكانات و مزایای بیشتری برخوردار است و یا تنظیم و ساختار امكاناتش به شكل بهتر صورت پذیرفته است.

در واقع، این نوع كرامت حاكی از عنایت ویژه خداوند به نوع انسان است و همه انسان ها از آن برخوردارند. از این رو هیچكس نمی تواند و نباید به جهت برخورداری از آنها بر موجودی دیگر فخر فروشد و آن را ملاك ارزشمندی و تكامل انسانی خود بداند، یا به جهت آن مورد ستایش قرار گیرد؛ بلكه باید خداوند را بر آفرینش چنین موجودی با چنین امكاناتی ستود؛ آن گونه كه خود فرمود: فتبارك الله احسن الخالقین

مقصد از كرامت اكتسابی دستیابی به كمال هایی است كه انسان در پرتو ایمان و اعمال صالح اختیاری خود به دست می آورد. این نوع كرامت برخاسته از تلاش و ایثار انسان و معیار ارزش های انسانی و ملاك تقرب در پیشگاه خداوند است با این كرامت است كه می توان انسانی را بر انسان دیگر برتر دانست همه انسان ها استعداد رسیدن به این كمال و كرامت را دارند ولی برخی به آن دست می یابند و برخی از آن بی بهره می مانند.

در بسیاری از تعبیرات اسلامی، حالت مناعت و احساس شرافت تحت عنوان "عزت نفس" بیان شده است. در راس اینها تعبیر خود قرآن كریم است که تاکید دارد عزت اختصاصاً از آن مومنان است و اوست كه باید عزیز باشد؛ عزت شایسته اوست و او شایسته عزت است این یك نوع توجه دادن به نفس است.

حدیث نبوی "اطلبوا الحوایج بعزه الانفس" دستورالعمل کاملی برای حفظ عزت و کرامت است. این دستورالعمل تاکید دارد اگر حاجتی به دیگران دارید از آنها بخواهید ولی با عزت نفس بخواهید؛ یعنی برای حاجتی كه دارید خودتان را نزد دیگران پست و ذلیل نكنید.

اساساً مساله عزت و کرامت نفس آنقدر ارزش والایی دارد كه اصولا زندگی بدون آن معنی ندارد و اگر باشد مهم نیست كه تن انسان روی زمین حركت كند یا نكند و اگر نباشد حركت كردن روی زمین حیات نیست.

-------------------
- نهج الفصاحه، حدیث 325

- نهج البلاغه